به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

یکصد و نود و یکمین جلسه نظریه پردازی موسسه فهیم شب گذشته ـ شنبه 27 مهرماه ـ با موضوع "گفتمان اعتدال و نواندیشی دینی"  با سخنرانی «دکتر سید صادق حقیقت» عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مفید و با حضور اساتید، طلاب، دانشجویان و پژوهشگران در محل موسسه فهیم قم برگزار شد.
وی در ابتدای این نشست علمی در تعریف گفتمان اعتدال و نواندیشی دینی گفت: گفتمان اعتدال با انتخابات ریاست جمهوری سال 92 و پیروزی «حجت الاسلام و المسلمین دکتر روحانی» شکل گرفت و نواندیشی دینی به قرائتی از دین می گویند که به عقل و یافته های بشر در حوزه های علوم انسانی و یافته های جدید (دمکراسی و حقوق بشر) تکیه دارد و نواندیشی در مقابل گفتمان سنتی است و گفتمان سنتی در مورد تجدد و مدرنیته حساسیت ندارد.
این استاد دانشگاه افزود: در نواندیشی دینی یک متفکر نواندیش به دنبال این است که با تجدد و دست آوردهای بشر سازگاری داشته باشد مهمترین و اولین متفکران شیعی که پایه گذار نواندیشی دینی بودند «آیت الله نائینی» و «آخوند خراسانی» هستند که 100 سال پیش با ورود تجدد، دمکراسی، پارلمان، قانون و مفاهیم جدید به دنبال یافتن جوابهای دینی بودند.
 وی ادامه داد: پیش فرض این گروه از نواندیشان دینی این بود که پارلمان، مشروطه، دمکراسی و یافته های جدید بشر را باید پذیرفت و به دنبال ادله دینی برای پذیرفتن این مفاهیم بودند. در مقابل، برای بسیاری از متفکران سنتی اصلا مدرنیته مطرح نیست تا برای آن مبانی نظری از دین طرح ریزی کنند.
دکتر حقیقت با اشاره به اینکه «موسسه فهیم» به دنبال نواندیشی دینی است و با حفظ تقید به دین و خدا در پی یافتن پاسخ های دینی است که تجدد را پاسخ دهد اظهار کرد: گفتمان اعتدال به صورت شانسی در انتخابات پیروز شد و امر قابل انتظاری نبود در سطح مردم و مسئولان پیروزی در دور اول برای دکتر روحانی قابل تصور نبود.
معنای لغوی و اصطلاحی اعتدال
وی در معنای لغوی و اصطلاحی اعتدال گفت: اعتدال میانه روی و دوری از افراط و تفریط است همچنان که در روایات آمده است  «الْجاهِلُ امّا مُفْرِطٌ اوْ مُفَرِّطٌ» جاهل یا در حال افراط است و یا در حال تفریط. این اعتدال در طب سنتی، اخلاق اسلامی و روایات هم آمده است.
این استاد دانشگاه در ادامه خاطر نشان کرد: احتمال دارد هم اصولگرا و هم اصلاح طلب اعتدال در آیات و  روایات را قبول داشته باشند و مقصود من از اعتدال به معنای اصطلاحی، گفتمان حاکم بعد از پیروزی دکتر روحانی است.


علل افول گفتمان موعودگرایی سیاسی

وی با بیان اینکه پیروزی گفتمان اعتدال بدون ارتباط با افول موعودگرایی سیاسی در دولت نهم و دهم نیست در پاسخ به اینکه چرا گفتمان موعودگرایی سیاسی افول کرد؟ گفت: اگر به موعودگرایی سیاسی به عنوان گفتمان نگاه شود دال مرکزی موعودگرایی سیاسی، عدالت مهرورزانه است و عدالت مهرورزانه 20 ویژگی دارد.
دکتر حقیقت در بیان ویژگی های گفتمان موعودگرایی سیاسی گفت: ظهور، ارتباط با امام زمان(عج)، نقد روحانیت، طریقت محوری، علوم غریبه، کسب قدرت و حضور فعال در جامعه، بی اعتنایی به تخصص، احساس گرایی، پوپولیسم، رادیکالیسم، دماگوژی(عوامفریبی)، خودیگانه پنداری، عملگرایی، سلطه بر بیت المال برای رسیدن به اهداف، جناح بندی(خودی و غیرخودی)، عدالت سوسیالیستی، ناسازگاری با تجدد و مدرنیته، فروپاشی غرب، بر هم زدن نظم بین الملل، و ارتباط با آمریکای لاتین از ویژگی های موعود گرایی با توجه به دال مرکزی عدالت مهروزانه است.

 وی عنوان کرد: دولت موعودگرا با این ویژگی ها مواجه با بحران شد برای نمونه با روحانیت مشکل پیدا کرد، عدالت و برابری حاصل نشد و ... و ارتباط بین دال ها گسسته شد و افول گفتمان حاصل شد.
 این استاد دانشگاه با بیان اینکه در آینده نزدیک این احتمال وجود ندارد که گفتمان موعودگرایی به قدرت برسد ولی در آینده دور امکان دارد در شرایط خاص به قدرت برسند گفت: با افول گفتمان موعودگرایی زمینه برای گفتمان اعتدال به وجود آمد و اعتدال گرایی 14 ویژگی دارد. ویژگی های گفتمان اعتدال
وی در تشریح ویژگی های اعتدال گرایی خاطرنشان کرد: متکی بودن به مبانی دینی، اخلاق مداری، حرکت در چارچوب قانون، پاسخگویی به جامعه، مدیران و متخصصان، عقل گرایی و تخصص گرایی، نخبه گرایی، مردم سالاری دینی، تقدم توسعه اقتصادی بر توسعه سیاسی، پرهیز از فرهنگ حذف(فرهنگ خودی و غیر خودی)، آزادی های اجتماعی، دوری از افراط و رادیکالیزم در سیاست داخلی و خارجی، تاکید بر منافع ملی، دیپلماسی فعال و پرهیز از دشمن تراشی چهارده ویژگی گفتمان اعتدال گرایی است.
 دکتر حقیقت افزود: گفتمان اعتدال تکلیف خود را در قانون مداری و اینکه توسعه اقتصادی مقدم است، مشخص کرد یکی از مشکلات اصلاح طلبان و اصولگرایان این بود که تکلیف خود را با قانون اساسی و ولایت فقیه مشخص نکردند.
 چالش های گفتمان اعتدال
 وی در بیان چالش های گفتمان اعتدال گفت: صورت بندی گفتمانی اعتدال به صورت کامل شکل نگرفته است و در حال شکل گیری است اگر صورت بندی شکل نگیرد به ابهام و تناقض می انجامد اولویت اول تکمیل صورت بندی گفتمانی آن است.
این استاد دانشگاه افزود: دکتر روحانی شخص عملگرایی است عمل گرایی اگر چه مطلوب است ولی اگر صورت بندی نباشد باعث ابهام می شود.
وی آخرین چالش گفتمان اعتدال را نخبه گرایی افراطی عنوان کرد و ادامه داد: نخبه گرایی افراطی گفتمان اعتدال، باعث دوری از توده مردم می شود.

تعامل دوطرفه اعتدال و نواندیشی دینی

دکتر حقیقت با اشاره به اینکه بین گفتمان اعتدال و نواندیشی دینی تعامل و ارتباط دو طرفه است در ادامه گفت: گفتمان اعتدال دینی مرتبط با دین و قانون اساسی است با سکولاریزم مرزبندی داشته و با نو اندیشی دینی مرزهای مشترک دارد موسساتی مثل «موسسه فهیم» وظیفه جدی دارند که ارتباط اعتدال را با نواندیشی دینی تبیین کنند.
وی در پایان اظهار کرد: نواندیشی دینی و اعتدال می توانند به هم کمک کرده و نواندیشی دینی می تواند صورتبندی اعتدال را تکمیل کند.