موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
شرايط كسانى كه مستحق زكاتند
«مسأله 2062» كسى كه زكات مىگيرد، بايد شيعه دوازده امامى باشد و اگر به گمان اين كه كسى شيعه دوازده امامى است به او زكات بدهد و بعد معلوم شود شيعه نبوده، حكم آن مانند حكمى است كه در مسأله 2056 گذشت و در صورتى كه مصلحت دينى اقتضا كند، از بابت سهم فى سبيل اللّه مىتواند به غير شيعه دوازده امامى هم زكات بدهد.
«مسأله 2063» اگر طفل يا ديوانهاى از شيعه فقير باشد، انسان مىتواند به ولىّ او زكات بدهد به قصد اين كه آنچه را مىدهد ملك طفل يا ديوانه باشد.
«مسأله 2064» انسان مىتواند خودش يا به وسيله يك نفر امين، زكات را به مصرف طفل يا ديوانه برساند و بايد هنگامى كه زكات به مصرف آنان مىرسد، نيّت زكات كنند و لازم نيست زكات حتما به ولىّ طفل داده شود.
«مسأله 2065» به فقيرى كه گدايى مىكند، مىشود زكات داد؛ ولى به كسى كه زكات را در معصيت مصرف مىكند، نمىشود زكات داد.
«مسأله 2066» بنابر احتياط واجب به كسى كه آشكارا مرتكب معصيت كبيره مانند ترك نماز و يا شرابخوارى مىشود، نمىتوان زكات داد، هرچند زكات را در معصيت مصرف نكند.
«مسأله 2067» انسان نمىتواند مخارج كسانى را كه مثل اولاد، مخارج آنها بر او واجب است از زكات بدهد؛ ولى ديگران مىتوانند به آنان زكات بدهند.
«مسأله 2068» اگر شخصى نتواند نفقه كسانى را كه نفقه آنان بر وى واجب است بدهد و يا كمتر از حدّ مورد نياز آنان را بتواند بدهد، چنانچه زكات بر وى واجب شود و آنان نيز از مستحقين زكات باشند، مىتواند نفقه آنان يا كسرى آن را از زكات مال خود بپردازد.
«مسأله 2069» به كسى كه بدهكار است و نمىتواند بدهى خود را بدهد، اگرچه مخارج او بر انسان واجب باشد، مىشود براى اداى بدهى زكات داد؛ ولى اگر كسى كه مخارج او بر انسان واجب است براى خرجى خودش قرض كرده باشد، انسان نمىتواند بدهى او را از زكات خود بدهد.
(372)
«مسأله 2070» اگر انسان به فرزند خود زكات بدهد كه خرج زن و خدمتگزار خود نمايد، اشكال ندارد.
«مسأله 2071» پدر نمىتواند براى آن مقدار از مخارج تحصيل فرزند كه بر وى واجب است، از زكات مالش به او بپردازد؛ ولى براى مخارج تحصيل زايد بر آن مقدار، چنانچه فرزند احتياج به تحصيل داشته باشد، مىتواند به وى از زكات مالش بدهد؛ بلكه در صورتى كه تحصيل فرزند داراى منفعت عمومى براى مسلمين باشد ـ هرچند فرزند خود احتياج به تحصيل نداشته باشد و يا اين كه مخارج تحصيل را داشته باشد ـ مىتواند مخارج تحصيل زايد بر مقدارى را كه بر خودش پرداخت آن واجب است، از زكات و به عنوان سهم سبيل اللّه به او بپردازد.
«مسأله 2072» اگر مخارج ازدواج پسر بر پدر واجب باشد، پدر نمىتواند مخارج ازدواج او را از زكات مال خود بدهد و همچنين اگر مخارج ازدواج پدر بر پسر واجب باشد، پسر نمىتواند مخارج ازدواج او را از زكات مال خود بپردازد و در غير اين صورت پرداخت مخارج ازدواج از زكات جايز است.
«مسأله 2073» به زنى كه شوهرش مخارج او را مىدهد يا اگر خرجى نمىدهد، زن مىتواند او را به دادن خرجى مجبور كند، نمىشود زكات داد.
«مسأله 2074» به كسانى كه نفقه آنان بر شخص ديگرى واجب است، اگر فقير باشند مىتوان زكات داد، هرچند كسى كه نفقه آنها بر او واجب است، خرجى آنها را بدهد؛ ولى به زنى كه همسرش نفقه او را مىپردازد، هرچند فقير باشد، نمىتوان زكات داد.
«مسأله 2075» زنى كه به عقد نكاح موقت درآمده اگر فقير باشد، شوهرش و ديگران مىتوانند به او زكات بدهند. ولى اگر شوهرش در ضمن عقد شرط كند كه مخارج او را بدهد يا به جهت ديگرى دادن مخارج زن بر او واجب باشد، در صورتى كه مخارج آن زن را بدهد يا زن بتواند او را مجبور به دادن خرجى كند، نمىشود به آن زن زكات داد.
«مسأله 2076» زن مىتواند به شوهر فقير خود زكات بدهد، اگرچه شوهر زكات را صرف مخارج خود آن زن نمايد.
(373)
«مسأله 2077» سيّد نمىتواند از غير سيّد به عنوان سهم فقرا زكات بگيرد، بلكه احتياط واجب اين است كه به عنوان ديگر نيز از غير سيّد زكات نگيرد؛ اما اگر خمس و ساير وجوه شرعى كفايت مخارج او را نكند و ناچار از گرفتن زكات باشد، مىتواند از غير سيّد زكات بگيرد، ولى احتياط واجب آن است كه اگر ممكن باشد فقط به مقدارى كه براى مخارج روزانهاش به آن احتياج دارد، از وى زكات بگيرد.
«مسأله 2078» ملاك براى «سيّد بودن»، نسبت داشتن با «هاشم بن عبد مناف» جدّ دوم گرامى پيامبر اكرم صلىاللهعليهوآلهوسلم از ناحيه پدر مىباشد؛ پس كسى كه فقط مادرش سيّد است مىتواند از زكات غير سيّد استفاده كند.
«مسأله 2079» غير سيّد نمىتواند به كسى كه نمىداند سيّد است يا نه، زكات بدهد.
«مسأله 2080» زكات مستحب يا صدقات مستحب ديگر را مىتوان به سيّد داد، هرچند خلاف احتياط است؛ ولى بنابر احتياط واجب غير سيّد نمىتواند كفّاره و صدقه واجب خود را به سيّد بدهد.
