موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مسأله 1888 ـ زكـات در هشت مورد صرف مىشود :
اول : فقير ، و او كسى است كه مخارج سال خود و عيالاتش را ندارد ، ولى كسى كه صنعت يا ملك يا سرمايهاى دارد كه مىتواند مخارج سال خود را بگذارند فقير نيست .
دوم : مسكين ، و او كسى است كه از فقير سختتر مىگذراند .
سوم : كسى كه از طرف امام عليهالسلام يا نائب امام مأمور است كه زكات را جمع و نگهدارى نمايد ، و به حساب آن رسيدگى كند و آن را به امام يا نائب امام يا فقرا برساند .
چهارم : كفارى كه اگر زكات به آنان بدهند ، به دين اسلام مايل مىشوند يا در جنگ يا غير آن به مسلمانان كمك مىكنند . و همچنين مسلمانانى كه ايمان آنان به بعضى از آنچه پيغمبر اكرم صلىاللهعليهوآلهوسلم آوردهاند ضعيف است ، ولى چنانچه زكات به آنان داده شود موجب تقويت ايمانشان مىگردد ، يا مسلمانانى كه ايمان به ولايت امير مؤمنان عليهالسلامندارند ، ولى اگر به آنان زكات داده شود به ولايت رغبت پيدا مىكنند و به آن ايمان مىآورند .
پنجم : خريدارى بندهها و آزاد كردن آنان ، به تفصيلى كه در محل خود ذكر شده است .
ششم : بدهكارى كه نمىتواند قرض خود را بدهد .
هفتم : فى سبيل اللّه ، يعنى كارهائى كه نفعش به عموم مسلمين مىرسد مثل ساختن مسجد ، و مدرسهاى كه علوم دينيّه در آن خوانده مىشود ، و تنظيف شهر و آسفالت راهها ، وتوسعه آنها و مانند اينها .
هشتم : ابن السبيل ، يعنى مسافرى كه در سفر درمانده شده .
اينها مواردى است كه زكات در آنها صرف مىشود ، ولى مالك نمىتواند زكات را بدون اذن امام عليهالسلام يا نائبش ، در دو مورد سوم و چهارم مصرف نمايد ، و در مورد هفتم نيز بنابر ـ احتياط لازم ـ بايد از حاكم شرع اذن بگيرد ، و احكام اين موارد در مسائل آينده گفته خواهد شد .
مسأله 1889 ـ احتياط واجب آن است كه فقير ، يا مسكين بيشتر از مخارج سال خود و عيالش را از زكات نگيرد ، و اگر مقدارى پول يا جنس دارد ، فقط به اندازه كسرى مخارج يك سالش زكات بگيرد .
مسأله 1890 ـ كسى كه مخارج سالش را داشته ، اگر مقدارى از آن را مصرف كند و بعد شك كند كه آنچه باقى مانده به اندازه مخارج يك سال او هست يا نه ، نمىتواند زكات بگيرد .
مسأله 1891 ـ صنعتگر يا مالك يا تاجرى كه در آمد او از مخارج سالش كمتر است ، مىتواند براى كسرى مخارجش زكات بگيرد ، و لازم نيست ابزار كار ، يا ملك ، يا سرمايه خود را به مصرف مخارج برساند .
مسأله 1892 ـ فقيرى كه خرج سال خود و عيالش را ندارد ، اگر خانهاى دارد كه ملك او است و در آن نشسته ، يا وسيله سوارى دارد ، چنانچه بدون اينها نتواند زندگى كند اگر چه براى حفظ آبرويش باشد ، مىتواند زكات بگيرد ، و همچنين است اثاث خانه ، و ظرف و لباس تابستانى و زمستانى و چيزهائى كه به آنها احتياج دارد ، و فقيرى كه اينها را ندارد ، اگر به اينها احتياج داشته باشد مىتواند از زكات خريدارى نمايد .
مسأله 1893 ـ فقيرى كه مىتواند كسب كند ومخارج خود وعيالش را تهيه نمايد و از روى تنبلى اقدام نمىكند جايز نيست زكات بگيرد ، وطلبه فقيرى كه كسب مانع ادامه تحصيل اوست در هيچ صورتى نمىتواند از سهم فقرا زكات بگيرد ، مگر اين كه تحصيل بر او واجب عينى باشد ، واز سهم سبيل اللّه در صورتى كه تحصيل او منفعت عمومى داشته باشد با اجازه حاكم شرع ـ بنابر احتياط لازم ـ جايز است ، و فقيرى كه ياد گرفتن صنعت براى او مشكل نيست ـ بنابر احتياط واجب ـ نمىتواند با گرفتن زكات ، زندگى كند ، ولى تا وقتى مشغول ياد گرفتن است مىتواند زكات بگيرد .
مسأله 1894 ـ به كسى كه قبلاً فقير بوده ، و مىگويد فقيرم ، اگر چه انسان از گفته او اطمينان پيدا نكند ، مىشود زكات داد ، ولى كسى كه معلوم نباشد قبلاً فقير بوده يا نه ، نمىتوان ـ بنابر احتياط ـ تا وقتى كه اطمينان به فقرش حاصل نشود ، به او زكات داد .
مسأله 1895 ـ كسى كه مىگويد فقيرم و قبلاً فقير نبوده ، چنانچه از گفته او اطمينان پيدا نشود ، نمىشود به او زكات داد .
مسأله 1896 ـ كسى كه بايد زكات بدهد ، اگر از فقيرى طلبكار باشد ، مىتواند طلبى را كه از او دارد ، بابت زكات حساب كند .
مسأله 1897 ـ اگر فقير بميرد و مال او به اندازه قرضش نباشد ، انسان مىتواند طلبى را كه از او دارد بابت زكات حساب كند ، بلكه اگر مال او به اندازه قرضش باشد و ورثه قرض او را ندهند ، يا به جهت ديگر انسان نتواند طلب خود را بگيرد ، نيز مىتواند طلبى را كه از او دارد ، بابت زكات حساب كند .
مسأله 1898 ـ چيزى را كه انسان بابت زكات به فقير مىدهد ، لازم نيست به او بگويد كه زكات است ، بلكه اگر فقير خجالت بكشد مستحب است مال را به قصد زكات به او داده وزكات بودنش را اظهار ننمايد .
مسأله 1899 ـ اگر به خيال اينكه كسى فقير است به او زكات بدهد ، بعد بفهمد فقير نبوده ، يا از روى ندانستن مسأله به كسى كه مىداند فقير نيست زكات بدهد كافى نيست . پس چنانچه چيزى را كه به او داده باقى باشد بايستى از او بگيرد و به مستحق بدهد ، و اگر از بين رفته باشد ، پس اگر كسى كه آن چيز را گرفته مىدانسته زكات است ، انسان مىتواند عوض آن را از او بگيرد و به مستحق بدهد ، واگر نمىدانسته زكات است ، نمىتواند چيزى از او بگيرد و بايد از مال خودش عوض زكات را به مستحق بدهد ، حتى اگر در شناخت فقير تحقيق كرده يا به حجت شرعى مستند بوده ، بنابر احتياط واجب .
مسأله 1900 ـ كسى كه بدهكار است و نمىتواند بدهى خود را بدهد ، اگر چه مخارج سال خود را داشته باشد ، مىتواند براى دادن قرض خود زكات بگيرد ، ولى بايد مالى را كه قرض كرده در معصيت خرج نكرده باشد .
مسأله 1901 ـ اگر به كسى كه بدهكار است و نمى تواند بدهى خود را بدهد ، زكات بدهد ، بعد بفهمد قرض را در معصيت مصرف كرده ، چنانچه آن بدهكار فقير باشد مىتواند آنچه را كه به او داده ، بابت سهم فقرا حساب كند .
مسأله 1902 ـ كسى كه بدهكار است و نمى تواند بدهى خود را بدهد ، اگر چه فقير نباشد ، انسان مىتواند طلبى را كه از او دارد ، بابت زكات حساب كند .
مسأله 1903 ـ مسافرى كه خرجى او تمام شده يا مركبش از كار افتاده ، چنانچه سفر او سفر معصيت نباشد و نتواند با قرض كردن ، يا فروختن چيزى خود را به مقصد برساند ، اگر چه در وطن خود فقير نباشد ، مىتواند زكات بگيرد ، ولى اگر بتواند در جاى ديگر با قرض كردن يا فروختن چيزى مخارج سفر خود را فراهم كند ، فقط به مقدارى كه به آنجا برسد ، مىتواند زكات بگيرد ـ و بنابر احتياط واجب ـ اگر بتواند با فروش يا اجاره مالى در وطن خود خرج راه را تهيه كند نبايد زكات بگيرد .
مسأله 1904 ـ مسافرى كه در سفر درمانده شده و زكات گرفته ، بعد از آنكه به وطنش رسيد ، اگر چيزى از زكات زياد آمده باشد ، چنانچه نتواند آن را به دهنده زكات برساند ، بايد به حاكم شرع برساند و بگويد آن چيز زكات است .
شرايط كسانى كه مستحقّ زكاتند
مسأله 1905 ـ كسى كه ، مالك مىتواند زكات خود را به او بدهد ، بايد شيعه دوازده امامى باشد ، و اگر انسان كسى را شيعه بداند و به او زكات بدهد ، بعد معلوم شود شيعه نبوده ، بايد دوباره زكات بدهد ، حتى اگر تحقيق كرده باشد ، يا به حجت شرعى استناد كرده باشد بنابر احتياط واجب .
مسأله 1906 ـ اگر طفل يا ديوانهاى از شيعه فقير باشد ، انسان مىتواند به ولىّ او زكات بدهد به قصد اينكه آنچه مىدهد ملك طفل يا ديوانه باشد ، و مىتواند خودش يا بوسيله يك نفر امين زكات را به مصرف طفل ، يا ديوانه برساند ، و بايد موقعى كه زكات به مصرف آنان مىرسد نيّت زكات كند .
مسأله 1907 ـ به فقيرى كه گدائى مىكند اگر فقر او ثابت باشد ، مىشود زكات داد ، ولى به كسى كه زكات را در معصيت مصرف مىكند ، نبايد زكات داد ، بلكه احتياط واجب آن است به كسى كه دادن زكات موجب ترغيب او در معصيت مىشود هر چند خود آن را در معصيت صرف نمىنمايد ، زكات داده نشود .
مسأله 1908 ـ به كسى كه شرابخوار است ، يا نماز نمىخواند ، همچنين به كسى كه معصيت كبيره را آشكارا بجا مىآورد ، احتياط واجب آن است كه زكات ندهند .
مسأله 1909 ـ كسى كه بدهكار است و نمىتواند بدهى خود را بدهد اگر چه مخارج او بر انسان واجب باشد ، مىشود قرضش را از زكات داد .
مسأله 1910 ـ انسان نمىتواند مخارج كسانى را كه مثل اولاد خرجشان بر او واجب است از زكات بدهد ، ولى اگر مخارج آنان را ندهد ، ديگران مىتوانند به آنان زكات بدهند ، و اگر متمكن از پرداخت نفقه واجب افراد واجب النفقهاش نباشد و زكات بر او واجب باشد مىتواند از زكات نفقه آنها را بدهد .
مسأله 1911 ـ اگر انسان زكات را به پسرش بدهد كه خرج زن و نوكر و كلفت خود نمايد ، يا دين خود را ادا كند با داشتن ساير شرايط ، اشكال ندارد .
مسأله 1912 ـ پدر نمىتواند از سهم سبيل اللّه كتابهاى علمى و دينى كه مورد احتياج پسرش است بخرد و در معرض استفاده او قرار دهد ، مگر آنكه مصلحت عامه اقتضاى اين كار را داشته باشد ، و از حاكم شرع ـ بنابر احتياط ـ اجازه بگيرد .
مسأله 1913 ـ پدر مىتواند از زكات براى پسر فقيرش زن بگيرد ، و همچنين است پسر نسبت به پدر .
مسأله 1914 ـ به زنى كه شوهرش مخارج او را مىدهد ، و زنى كه شوهرش خرجى او را نمىدهد ، ولى مىتواند ـ هر چند با مراجعه به حاكم جور ـ او را به دادن خرجى مجبور كند ، نمىشود زكات داد .
مسأله 1915 ـ زنى كه صيغه شده اگر فقير باشد ، شوهرش و ديگران مىتوانند به او زكات بدهند ، ولى اگر بر شوهرش در ضمن عقد شرط كند كه مخارج او را بدهد ، يا به جهت ديگرى دادن مخارجش بر او واجب باشد ، در صورتى كه مخارج آن زن را بدهد نمىشود به آن زن زكات داد .
مسأله 1916 ـ زن مىتواند به شوهر فقير خود زكات بدهد ، اگر چه شوهر زكات را صرف مخارج خود آن زن نمايد .
مسأله 1917 ـ سيد نمىتواند از غير سيد زكات بگيرد ، مگر در حال اضطرار ـ و بنابر احتياط واجب ـ بايد اضطرار به حدّى باشد كه نتواند از خمس و ساير وجوهات مخارج خود را تأمين كند ، و همچنين ـ بنابر احتياط واجب ـ در صورت امكان بايد در هر روز اكتفا كند به گرفتن مخارج ضرورى همان روز .
مسأله 1918 ـ به كسى كه معلوم نيست سيد است يا نه ، مىشود زكات داد ولى اگر خود ادعاى سيادت كند ومالك به او زكات بدهد ذمهاش برى نمىشود .
نيّت زكات
مسأله 1919 ـ انسان بايد زكات را به قصد قربت ـ يعنى براى تذلل در پيشگاه خداوند عالم ـ بدهد و اگر بدون قصد قربت بدهد كافى است گر چه گناه كرده است ، و در نيّت معيّن كند كه آنچه را مىدهد زكات مال است يا زكات فطره ، بلكه اگر مثلاً زكات گندم و جو بر او واجب باشد ، و بخواهد پولى را بعنوان قيمت زكات بدهد بايد معيّن كند كه زكات گندم است يا زكات جو .
مسأله 1920 ـ كسى كه زكات چند مال بر او واجب شده ، اگر مقدارى زكات بدهد ونيّت هيچ كدام آنها را نكند ، چنانچه چيزى را كه داده همجنس يكى از آنها باشد ، زكات همان جنس حساب مىشود ، مثلاً كسى كه زكات چهل گوسفند ، و زكات پانزده مثقال طلا بر او واجب است ، اگر مثلاً يك گوسفند از بابت زكات بدهد و نيّت هيچ كدام آنها را نكند ، زكات گوسفند حساب مىشود ، ولى اگر مقدارى پول نقره يا اسكناس بدهد كه همجنس هيچ كدام آنها نيست ، بعضى گفتهاند : به همه آنها قسمت مىشود ، ولى اين خالى از اشكال نيست ، و احتمال دارد كه از هيج كدام حساب نشود و در ملك مالك باقىبماند .
مسأله 1921 ـ اگر كسى را وكيل كند كه زكات مال او را بدهد ، موقعى كه زكات را به آن وكيل مىدهد بايد نيّت كند واحتياط مستحب اين است كه نيّت او تا زمان رسيدن زكات به فقير مستمر باشد .
مسائل متفرقه زكات
مسأله 1922 ـ موقعى كه گندم و جو را از گاه جدا مىكنند ، و موقع خشك شدن خرما و انگور ، انسان بايد زكات را به فقير بدهد ، يا از مال خود جدا كند . و زكات طلا ونقره و گاو و گوسفند ، و شتر را بعد از تمام شدن ماه يازدهم ، بايد به فقير بدهد ، يا از مال خود جدا نمايد .
مسأله 1923 ـ بعد از جداكردن زكات لازم نيست فوراً آن را به مستحق بدهد ، و اگر براى غرض عقلائى تأخير بياندازد ، اشكال ندارد .
مسأله 1924 ـ كسى كه مىتواند زكات را به مستحق برساند ، اگر ندهد و بواسطه كوتاهى كردن او از بين برود ، بايد عوض آن را بدهد .
مسأله 1925 ـ كسى كه مىتواند زكات را به مستحق برساند ، اگر زكات را ندهد وبدون آنكه در نگهدارى آن كوتاهى كند از بين برود ، چنانچه غرض صحيحى در تأخير زكات نداشته بايد عوض آن را بدهد ، بلكه اگر غرض صحيحى داشته مثلاً فقير معيّنى را در نظر داشته ، يا مىخواسته تدريجاً به فقرا برساند ، ـ بنابر احتياط واجب ـ ضامن است .
مسأله 1926 ـ اگر زكات را از خود مال كنار بگذارد ، مىتواند در بقيه آن تصرّف كند ، و نيز اگر از مال ديگرش كنار بگذارد ، مىتواند در تمام مال تصرّف نمايد .
مسأله 1927 ـ انسان نمىتواند زكاتى را كه كنار گذاشته براى خود بردارد و چيز ديگرى به جاى آن بگذارد .
مسأله 1928 ـ اگر از زكاتى كه كنار گذاشته منفعتى حاصل شود ، مثلاً گوسفندى كه براى زكات گذاشته بره بياورد ، در حكم زكات است .
مسأله 1929 ـ اگر موقعى كه زكات را كنار مىگذارد مستحقّى حاضر باشد ، بهتر است زكات را به او بدهد ، مگر كسى را در نظر داشته باشد كه دادن زكات به او از جهتى بهتر باشد .
مسأله 1930 ـ اگر بدون اجازه حاكم شرع با مالى كه براى زكات كنار گذاشته تجارت كند وضرر نمايد ، نبايد چيزى از زكات كم كند ؛ ولى اگر منفعت كند ـ بنابر احتياط لازم ـ بايد آن را به مستحق بدهد .
مسأله 1931 ـ اگر پيش از آنكه زكات بر او واجب شود ، چيزى بابت زكات به فقير بدهد ، زكات حساب نمىشود ، و بعد از آنكه زكات بر او واجب شد ، اگر چيزى را كه به فقير داده از بين نرفته باشد و آن فقير هم به فقر خود باقى باشد ، مىتواند چيزى را كه به او داده ، بابت زكات حساب كند .
مسأله 1932 ـ فقيرى كه مىداند زكات بر انسان واجب نشده ، اگر چيزى بابت زكات بگيرد و پيش او تلف شود ضامن است ، پس موقعى كه زكات بر انسان واجب مىشود ، اگر آن فقير به فقر خود باقى باشد ، مىتواند عوض چيزى را كه به او داده بابت زكات حساب كند .
مسأله 1933 ـ فقيرى كه نمىداند زكات بر انسان واجب نشده ، اگر چيزى بابت زكات بگيرد و پيش او تلف شود ، ضامن نيست ، و انسان نمىتواند عوض آن را بابت زكات حساب كند .
مسأله 1934 ـ مستحب است زكات گاو و گوسفند و شتر را به فقيرهاى آبرومند بدهد ، و در دادن زكات ، خويشان خود را بر ديگران و اهل علم و كمال را بر غير آنان ، و كسانى كه اهل سؤال نيستند بر اهل سؤال مقدّم بدارد ، ولى ممكن است دادن زكات به فقيرى از جهت ديگرى بهتر باشد .
مسأله 1935 ـ بهتر است زكات را آشكار ، و صدقه مستحبّى را مخفى بدهند .
مسأله 1936 ـ اگر در شهر كسى كه مىخواهد زكات بدهد مستحقّى نباشد و نتواند زكات را به مصرف ديگرى هم كه براى آن معيّن شده برساند ، مىتواند آن را به جاى ديگرى منتقل سازد ، و در اين صورت اگر در نگهدارى آن كوتاهى نكند و تلف شود ضامن نيست ، و مىتواند از حاكم شرع وكالت بگيرد و آن را به وكالت از او قبض كند و به اجازه او منتقل سازد ، در اين صورت نيز ضامن تلف نيست ، واجرت نقل را مىتواند از زكات حساب كند .
مسأله 1937 ـ اگر در شهر خودش مستحق پيدا شود ، مىتواند زكات را به شهر ديگر ببرد ولى مخارج بردن به آن شهر را بايد از خودش بدهد ، و اگر زكات تلف شود ضامن است ، مگر آنكه به امر حاكم شرع برده باشد .
مسأله 1938 ـ اجرت وزن كردن و پيمانه نمودن گندم و جو و كشمش و خرمائى را كه براى زكات مىدهد ، با خود اوست .
مسأله 1939 ـ مكروه است انسان از مستحق در خواست كند زكاتى را كه از او گرفته به او بفروشد ، ولى اگر مستحق بخواهد چيزى را كه گرفته بفروشد ، بعد از آنكه به قيمت رساند ، كسى كه زكات را به او داده در خريدن آن بر ديگران مقدّم است .
مسأله 1940 ـ اگر شك كند زكاتى را كه بر او واجب بوده داده يا نه و مال زكات دار موجود باشد ، بايد زكات را بدهد ، هر چند شك او براى زكات سالهاى پيش بوده باشد ، واگر عين تلف شده ، زكاتى بر او نيست هر چند از سال حاضر باشد .
مسأله 1941 ـ فقير نمىتواند پيش از گرفتن زكات آن را به كمتر از مقدار آن صلح كند ، يا چيزى را گرانتر از قيمت آن بابت زكات قبول نمايد . و همچنين مالك نمىتواند زكات را به مستحق داده و بر او شرط كند كه آن را به او برگرداند ، ولى اگر مستحق پس از گرفتن زكات راضى شود كه آن را به او برگرداند مانعى ندارد ، مثلاً كسى كه زكات زيادى بدهكار است و فقير شده و نمىتواند زكات را بدهد و حال توبه كرده ، اگر فقير راضى شود زكات او را بگيرد و به او ببخشد ، اشكال ندارد .
مسأله 1942 ـ انسان نمىتواند از سهم سبيل اللّه قرآن يا كتاب دينى ، يا كتاب دعا بخرد و وقف نمايد ، مگر آنكه مصلحت عامه اقتضاى اين كار را داشته و از حاكم شرع ـ بنابر احتياط لازم ـ اجازه بگيرد .
مسأله 1943 ـ انسان نمىتواند از زكات ملك بخرد ، و بر اولاد خود ، يا بر كسانى كه مخارج آنان بر او واجب است وقف نمايد كه عايدى آن را به مصرف مخارج خود برسانند .
مسأله 1944 ـ انسان مىتواند براى رفتن به حج و زيارت و مانند اينها از سهم سبيل اللّه زكات بگيرد ، اگر چه فقير نباشد ، يا اينكه به مقدار خرج سالش زكات گرفته باشد ، ولى اين در صورتى است كه رفتن او به حج يا زيارت و مانند اينها داراى منفعت عامه باشد ، ـ و بنابر احتياط ـ از حاكم شرع براى صرف زكات در آن اذن بگيرد .
مسأله 1945 ـ اگر مالك ، فقيرى را وكيل كند كه زكات مال او را بدهد ، چنانچه آن فقير احتمال بدهد كه قصد مالك اين بوده كه خود آن فقير از زكات برندارد ، نمىتواند چيزى از آن را براى خودش بردارد ، و اگر يقين داشته باشد كه قصد مالك اين نبوده مىتواند براى خودش هم بردارد .
مسأله 1946 ـ اگر فقير شتر و گاو و گوسفند ، و طلا و نقره را بابت زكات بگيرد ، چنانچه شرطهائى كه براى واجب شدن زكات گفته شد در آنها جمع شود ، بايد زكات آنها را بدهد .
مسأله 1947 ـ اگر دو نفر در مالى كه زكات آن واجب شده با هم شريك باشند و يكى از آنها زكات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسيم كنند ، هر چند بداند شريكش زكات سهم خود را نداده و بعداً نيز نمىدهد ، تصرّف او در سهم خودش اشكال ندارد .
مسأله 1948 ـ كسى كه خمس يا زكات بدهكار است ، و كفاره و نذر و مانند اينها هم بر او واجب است و قرض هم دارد ، چنانچه نتواند همه آنها را بدهد ، اگر مالى كه خمس يا زكات آن واجب شده از بين نرفته باشد ، بايد خمس و زكات را بدهد ، و اگر از بين رفته باشد ، دادن زكات و خمس و قرض ، بر دادن كفاره و نذر مقدم است .
مسأله 1949 ـ كسى كه خمس يا زكات بدهكار است ، و حجة الإسلام بر او واجب است و قرض هم دارد ، اگر بميرد و مال او براى همه آنها كافى نباشد ، چنانچه مالى كه خمس و زكات آن واجب شده از بين نرفته باشد ، بايد خمس يا زكات را بدهند و بقيه مال او را صرف اداى قرضش نمايند ، و اگر مالى كه خمس و زكات آن واجب شده از بين رفته باشد ، بايد مال او را صرف اداى قرضش بنمايند ، و در صورتى كه چيزى باقى باشد صرف حج كنند ، و اگر چيزى زياد آمد به خمس و زكات قسمت نمايند .
مسأله 1950 ـ كسى كه مشغول تحصيل علم است و اگر تحصيل نكند مىتواند براى معاش خود كسب كند ، چنانچه تحصيل آن علم واجب عينى باشد مىشود از سهم فقرا به او زكات داد ، و اگر تحصيل آن علم داراى مصلحت عامه باشد ، زكات دادن به او از سهم سبيل اللّه و ـ بنابر احتياط ـ با اجازه حاكم شرع جايز است ، در غير اين دو صورت جايز نيست به او زكات بدهند .
