موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
اِعتكاف
«اِعتكاف» آن است كه انسان به قصد عبادت كردن در مسجد بماند؛ بلكه اگر تنها با ماندن در مسجد نيز قصد عبادت كند، كافى است، هرچند عبادت ديگرى انجام ندهد.
اعتكاف عمل مستحبّى است كه درباره آن بسيار سفارش شده است. روايت شده است كه رسول خدا صلىاللهعليهوآلهوسلم فرمودند: «اعتكاف ده روز در ماه رمضان معادل دو حجّ و دو عمره است»(1) و نيز روايت شده كه خود آن حضرت دهه آخر ماه رمضان در مسجد اعتكاف مىكردند(2).
«مسأله 1832» انجام اعتكاف در هر هنگام از سال ـ بجز روزهايى كه روزه در آنها حرام مىباشد ـ صحيح است و بهترين وقت آن، «ماه رمضان» به ويژه ده روز آخر آن مىباشد.
«مسأله 1833» اعتكاف يك عمل مستحبّى است ولى به واسطه نذر و مانند آن، بر انسان واجب مىشود.
شرايط اِعتكاف
«مسأله 1834» شرايط صحّت اعتكاف عبارتند از:
1 ـ «اسلام»؛ پس اعتكاف از غير مسلمان صحيح نيست و «ايمان» شرط قبول آن است.
2 ـ «عقل».
3 ـ «قصد قربت»؛ پس اگر نيّت كسى براى غير خدا باشد، اعتكاف او صحيح نيست.
4 ـ «روزه گرفتن»؛ پس اگر شخصى به هر دليل نتواند روزه بگيرد، اعتكاف او صحيح نيست.
5 ـ «ماندن سه روز در مسجد»؛ پس اگر كمتر بماند يا قصد كند كه كمتر بماند، اعتكاف او صحيح نيست.
«مسأله 1835» روزهاى كه در حال اعتكاف گرفته مىشود، لازم نيست كه براى خود اعتكاف باشد، بلكه مىتواند هر روزهاى (مثل روزه قضا يا كفّاره) را در حال اعتكاف
--------------------------------------------------------------------------------
1 و 2 ـ من لا يحضره الفقيه،ج2،ص120 - 122.
(326)
بگيرد؛ ولى احتياط واجب آن است كه اگر براى خود اعتكاف كرده است، روزهاى كه مىگيرد براى كس ديگر نباشد (مثلاً قضاى روزه پدرش را به جا نياورد) و همچنين اگر به نيابت از شخص ديگرى اعتكاف كرده باشد، روزه را نيز به نيابت از وى بگيرد.
«مسأله 1836» اعتكاف بايد در يكى از پنج مسجد: «مسجدالحرام»، «مسجدالنبى صلىاللهعليهوآلهوسلم »، «مسجدكوفه»، «مسجد بصره» و يا مسجد جامع هر شهر انجام شود.
«مسأله 1837» كسى كه اعتكاف مىكند، بايد سه روز را به طور مستمر در مسجد بماند، مگر اين كه خارج شدن از مسجد ضرورت داشته باشد، مثلاً براى قضاى حاجت ناچار باشد از مسجد خارج شود.
«مسأله 1838» اگر به خاطر ضرورتى ناچار گردد كه از مسجد خارج شود و به قدرى طول بكشد كه صورت اعتكاف به هم بخورد، اعتكاف او باطل مىشود.
«مسأله 1839» اگر در بين اعتكاف محتلم شود، بايد تيمّم كند و فورا از مسجد خارج شود، مگر اين كه زمانى كه براى خروج از مسجد لازم است، كمتر از زمان لازم براى تيمّم نمودن باشد كه در اين صورت بدون تيمّم بايد فورا از مسجد خارج شود و در هر حال پس از خروج از مسجد، بايد فورا غسل كند و به مسجد بازگردد و براى غسل به قدر ضرورت و انجام واجبات آن اكتفا نمايد.
«مسأله 1840» صحّت اعتكاف زن نسبت به دو روز اوّل، در صورتى كه اعتكاف او منافى حقّ شوهرش باشد، مشروط به اجازه شوهر است و همچنين اعتكاف فرزند، در صورتى كه موجب اذيّت پدر يا مادر مىشود، بايد با اجازه آنان باشد؛ ولى اگر نسبت به دو روز اوّل اجازه داده باشند، نسبت به روز سوم اجازه آنان شرط نيست و حتّى نهى آنان نيز تأثير ندارد، زيرا ماندن روز سوم واجب است.
مسائل اِعتكاف
«مسأله 1841» كسى كه اعتكاف مىكند، بايد در روز از انجام آنچه روزه را باطل مىكند بپرهيزد؛ همچنين امور زير ـ در شب باشد يا روز ـ موجب باطل شدن اعتكاف
(327)
مىشود:
1 ـ جماع.
2 ـ بنابر احتياط واجب اِستمناء؛ چه به شكل حرام آن يا در اثر نگاه يا لمس همسر باشد.
3 ـ اِستشمام بوى خوش.
4 ـ خريد و فروش، مگر آن كه ضرورتى در بين باشد، بلكه احتياط واجب آن است كه در غير حالت ضرورت، اعمال تجارى ديگر (غير از خريد و فروش) را نيز انجام ندهد.
5 ـ مجادله و بحث به منظور برترى و خودنمايى؛ در امور دينى باشد يا دنيايى.
«مسأله 1842» به هم زدن اعتكافِ واجب جايز نيست؛ ولى مىتواند اعتكافِ مستحب را در دو روز اوّل آن باطل نمايد، هرچند اين عمل خلاف احتياط است و پس از گذشتن دو روز، ماندن روز سوم در مسجد واجب است.
«مسأله 1843» اگر اعتكاف خود را با انجام يكى از امورى كه بيان شد باطل نمايد، سه صورت دارد:
اوّل: چنانچه اعتكاف او واجب معيّن باشد، قضاى آن لازم است.
دوم: چنانچه اعتكاف او واجب غير معيّن باشد، بايد آن را دوباره شروع كند و بهتر است آن را تمام كرده و دوباره از سر بگيرد.
سوم: اگر اعتكاف او مستحب باشد، چنانچه در دو روز اوّل آن را باطل كند، اشكال ندارد و چنانچه پس از گذشتن دو روز آن را باطل نمايد، بايد قضاى آن را بجا آورد.
«مسأله 1844» اگر اعتكافِ واجب را با غير جماع باطل كند، كفّاره ندارد و اگر با جماع ـ هر چند در شب ـ باطل نمايد، علاوه بر قضا بايد كفّاره نيز بدهد و كفّاره آن مانند كفّاره باطل نمودن عمدى روزه ماه رمضان است و بنابر احتياط واجب، ترتيب در كفاره را نيز بايد رعايت كند؛ يعنى در صورت امكان يك بنده آزاد كند و اگر امكان نداشت، دو ماه پشت سر هم روزه بگيرد و اگر آن نيز ممكن نبود، به شصت فقير طعام بدهد.
«مسأله 1845» در مواردى كه قضاى اعتكاف واجب مىشود، لازم نيست آن را فورا
(328)
بجا آورد، ولى نبايد در انجام دادن آن سستى و مسامحه نمايد.
«مسأله 1846» اگر سهوا يكى از مبطلات اعتكاف را انجام دهد، اعتكاف او باطل نمىشود.
«مسأله 1847» بعد از تمام شدن سه روز، چنانچه به نيّت اعتكاف يك شب يا يك روز ديگر يا بيشتر از آن در مسجد بماند، اشكال ندارد؛ ولى پس از تمام شدن سه روز، ماندن فقط بخشى از روز يا شب به نيّت اعتكاف در مسجد، محلّ اشكال است و چنانچه دو روز ديگر در مسجد بماند كه روى هم پنج روز شود، واجب است كه روز ششم را نيز در مسجد اعتكاف نمايد و اگر پس از تمام شدن شش روز، بخواهد يك روز يا يك شب ديگر يا بيشتر از آن را در مسجد اعتكاف نمايد، اشكال ندارد و چنانچه دو روز ديگر در مسجد بماند كه روى هم هشت روز شود، لازم نيست كه روز نهم را نيز در مسجد اعتكاف نمايد.
«مسأله 1848» انسان مىتواند در هنگامى كه نيّت اعتكاف مىكند، شرط كند كه اگر حادثهاى براى او پيش آمد، اعتكاف خود را قطع نمايد كه در اين صورت چنانچه در روز سوم نيز حادثهاى براى او پيش بيايد، مىتواند اعتكاف خود را قطع كند.
(329)
