موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
مسأله 2184 ـ جعاله آن است كه انسان قرار بگذارد در مقابل كارى كه براى او انجام مىدهند مالى بدهد ، مثلاً بگويد هر كس گمشده مرا پيدا كند ده تومان به او مىدهم . و به كسى كه اين قرار را مىگذارد «جاعل» و به كسى كه كار را انجام مىدهد «عامل» مىگويند . و ميان جعاله و اجاره از جهاتى فرق است ، از آن جمله اين است كه در اجاره بعد از قرار داد ، اجير بايد عمل را انجام دهد ، و كسى هم كه او را اجير كرده اجرت را به او بدهكار مىشود ، ولى در جعاله اگر چه عامل شخص معيّن باشد مىتواند مشغول عمل نشود ، و تا عمل را انجام ندهد ، جاعل بدهكار نمىشود .
مسأله 2185 ـ جاعل بايد بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختيار قرار داد كند و شرعاً بتواند در مال خود تصرف نمايد ، بنابراين جعاله آدم سفيه ـ كسى كه مال خود را در كارهاى بيهوده مصرف مىكند ـ صحيح نيست . و همچنين جعاله مفلّس در آن قسم از اموالش كه حقّ تصرف در آنها را ندارد ، صحيح نمىباشد .
مسأله 2186 ـ كارى را كه «جاعل» مىگويد براى او انجام دهند ، بايد حرام ، يا بى فائده ، يا از و اجباتى كه شرعاً لازم است مجّاناً آورده شود نباشد ، پس اگر بگويد هر كس شراب بخورد ، يا در شب بدون مقصد عقلائى به جاى تاريكى برود ، يا نماز واجب خود را بخواند ، ده تومان به او مىدهم ، «جعاله» صحيح نيست .
مسأله 2187 ـ مالى را كه قرار مىگذارند لازم نيست با ذكر تمام خصوصيات معيّن شود ، بلكه اگر بطورى نزد عامل معلوم باشد كه اقدام او براى انجام آن كار سفاهت محسوب نشود كافى است ، مثلاً اگر جاعل بگويد اين مال را هر مقدارى بيش از ده تومان فروختى زيادىِ آن براى تو باشد ، جعاله صحيح است و همچنين اگر بگويد هر كس اسب مرا پيدا كند نصف او را به او مىدهم ، يا ده من گندم به او مىدهم ، جعاله نيز صحيح است .
مسأله 2188 ـ اگر مزد كار كاملاً مبهم باشد ، مثلاً جاعل بگويد هر كس بچه مرا پيدا كند پولى به او مىدهم ، و مقدار آن را معيّن نكند ، چنانچه كسى آن عمل را انجام دهد ، بايد مزد او را به مقدارى كه كار او در نظر مردم ارزش دارد ، بدهد .
مسأله 2189 ـ اگر «عامل» پيش از قرار داد كار را انجام داده باشد ، يا بعد از قرار داد ، به قصد اينكه پول نگيرد انجام دهد ، حقّ مزد گرفتن را ندارد .
مسأله 2190 ـ پيش از آنكه عامل شروع به كار كند ، جاعل مىتواند جعاله را بهم بزند .
مسأله 2191 ـ بعد از آنكه عامل شروع به كار كرد ، اگر جاعل بخواهد جعاله را بهم بزند اشكال دارد ، مگر اينكه با عامل به توافق برسند .
مسأله 2192 ـ عامل مىتواند عمل را ناتمام بگذارد ، ولى اگر تمام نكردن عمل اسباب ضرر جاعل يا كسى كه عمل براى او انجام مىگيرد شود ، بايد آن را تمام نمايد ، مثلاً اگر كسى بگويد هر كس چشم مرا عمل كند فلان مقدار به او مىدهم و دكتر جراحى شروع به عمل كند ، چنانچه طورى باشد كه اگر عمل را تمام نكند ، چشم معيوب مىشود ، بايد آن را تمام نمايد .
مسأله 2193 ـ اگر عامل كار را ناتمام بگذارد ، نمىتواند چيزى مطالبه كند . اگر جاعل مزد را براى تمام كردن عمل قرار داده باشد ، مثلاً بگويد هر كس لباس مرا بدوزد ، ده تومان به او مىدهم ، ولى اگر مقصودش اين باشد كه هر مقدار از عمل كه انجام گيرد ، براى آن مقدار مزد بدهد ، جاعل بايد مزد مقدارى را كه انجام شده به عامل بدهد .
