موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی صانعی
برخورد با اقلیت‌های مسلمان
س 1)حكم برخورد با اقليت‌هاي مذهبي چگونه است؟ آيا پاك هستند؟ آيا مي‌توان دعوت آنها را پذيرفت؟
ج) غير معاندان آنان ـ كه غالباً چنين هستند ـ پاك مي‌باشند؛ برخورد فرد مسلمان بايد خوب و سازنده باشد، نيز پذيرش دعوت آنها اگر منجر به خوردن و آشاميدن نجس نشود، اشكال ندارد.
معاند کیست؟
س 2)حضرتعالي مي‌فرمایيد اگر غيرمسلمان، معاند نباشد پاک است. معاند به چه کسي مي‌گويند؟
ج) معاند کسي است که مي‌داند اسلام برحق است و با علم و آگاهي به حقانيت اسلام، باز آن را انکار کرده و با آن دشمني مي‌نمايد.
برخورد با بهايي
س 3)مادرخانم بنده بهايي بوده و به اين علّت از همسرش طلاق گرفته است. با توجه به اينكه تا به حال از عقايد گذشته‌اش دست برنداشته و كسي را ندارد که به او رسيدگي كند، بنده و همسرم مجبوريم با ايشان معاشرت كنيم. آيا معاشرت جايز است؟ آيا همسر بنده بايد با ايشان قطع رابطه کند؟ در صورت لزوم قطع رابطه، چگونه مي‌تواند حقّ فرزندي را ادا نمايد؟ حكم طهارت يا عدم طهارت ايشان را بيان فرماييد.
ج) حقوق والدین را بايد رعايت کرد. چه نيكوست كه با چنين مادراني تا حدّ اعلا مهرباني شود تا نسبت به اسلام و مسلمانان، خوش بين گردند. از نظر طهارت و نجاست در حكم بقيّه كفّارند؛ يعني اگر معاند ديني نباشند، پاک هستند.
همخانه بودن با کافران
س 4)حكم معاشرت و غذا خوردن با كفّار و نيز استفاده از پانسيون و وسايل آشپزخانه و حمّام آنها چگونه است؟
ج) استفاده از وسايل و امكانات غير مسلمانان مانعي ندارد؛ چون بنابر قول به نجاست، علم به نجاست با شرايط آن ـ مخصوصاً در زمان ما كه از دستكش، ماشين‌هاي لباسشويي و ظرفشويي و از آب‌هاي لوله كشي استفاده مي‌شود ـ حاصل نمي‌گردد. بنابر نظر اخير اين جانب مبني بر طهارت كفّار غيرمعاند، مانعي وجود ندارد. غالب، بلكه عامّه كفّار و حتي حربي آنان ـ كه به خاطر اسلام و اعتقاد مسلمانان با آنان نمي‌جنگند، بلكه براي جهات ديگري مي‌جنگند ـ معاند ديني نمي باشند و نجس نيستند. آري، ذبيحه آنان در بلاد كفّار، حرام است و خوردنش جايز نيست، مگر احراز شود ذبيحه آنها با گفتن بسم الله و بقيّه شرايط بوده، عدم استفاده از ظروفي كه احتمال خوردن چيز نجس ـ مثل شراب و... ـ با آنها داده مي‌شود، مطلوب است.
مخفی کردن عقاید و خوردن غذای غیر مسلمان
س 5)با توجه به اين كه در كشوري غير اسلامي زنداني هستيم و پنهان كردن عقايد براي ما ضروري است، از طرفي طبخ و تهيّه غذا توسط افراد غيرمسلمان، صورت مي‌پذيرد و تهيّه غذاي ديگر توسط افراد مسلمان براي ما ممكن نيست، بفرماييد مصرف غذاي مذكور تا چه حدّي جايز است و چه حكمي دارد؟
ج) مخفي نمودن عقايد در اين گونه موارد، نه تنها جايز، بلكه واجب و لازم است. استفاده از غذاي مذكور علاوه بر مشكوك بودن طهارت و نجاستش، به حكم گرفتاري، مانعي ندارد و جايز است.
گفتن شهادتین
س 6)شخص مسيحي پس از بحث‌ها و تلاش‌هاي فراوان، زماني که آمادگي گفتن شهادتين را پيدا مي‌کند و دين مقدس اسلام را قبول مي‌نمايد، آن را به زبان خارجي (غيرعربي) بر زبان جاري مي‌کند، آيا گفتن شهادتين به زبان خارجي (انگليسي) اشکالي دارد يا بايد شهادت به يگانگي خدا و رسالت رسول گرامي، حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) را به زبان عربي جاري ساخت؟
ج) شهادتين را به هر زباني بگويد، احکام اسلام بر او مترتب مي‌شود.
دست زدن به سگ
س 7)دست زدن به سگ و نوازش آن چگونه است؟ با توجّه به اين كه در نجس‌العين‌هاي ديگر، مانند خون و مدفوع، دست زدن ايرادي ندارد؛ امّا بايد رفع نجاست شده و شسته شود، آيا در مورد اين حيوان نيز همين طور است؟
ج) برداشت از مجموع احكام و آثار وارد شده از معصومان(علیهم السلام)، ناخوشايند بودن اعمال ذكر شده در سؤال نسبت به سگ است. چه بسا ارتباط به گونه نوازش و دست زدن به سگ، موجب ايجاد امراضي براي انسان بشودكه هنوز علم بشر به آنها نرسيده است. بنابراين، مقايسه سگ با موارد ديگر، مانند خون، نابه‌جا است، قطع نظر از آن كه با روح فقه و شرع هم مخالف است.
عرق جنب از حرام
س 8)در فرضی که بدن يا لباس انسان به عَرَق جُنب از حرام آلوده گردد و لباس يا بدن، به اشيايي همچون فرش، دَر و ديوار خانه و... بخورد، اگر انسان غسل كند و بدن يا لباس تَر به اين اشيا برخورد کند، آيا مي‌توان با اين بدن يا لباس، نماز خواند؟
ج) عَرَق جنب از حرام، نجس نيست. اما بنا بر احتياط، عين آن هنگام نماز نباید بر لباس یا بدن باشد. پس از خشك شدنش، احتياط به دليلِ نبودنِ موضوع، از بين مي رود.
صابون‌های خارجی
س 9)آيا صابون‌هاي كشورهاي غير اسلامي، پاک‌اند؟
ج) پاک‌اند، مگر يقين حاصل شود كه از چربی و دنبه مردار (حيواني كه خودش مرده و آن را نكشته‌اند) تهيّه شده‌اند كه در اين صورت، نجس و ميته هستند، ليكن چنين يقيني معمولاً حاصل نمي‌شود و تحقيق هم لازم نیست.
خونگیري
س 10)گاهي موقعِ خونگيري از بيمار، خون به دستِ پرستار می‌خورد؛ آيا با پنبه الكلي مي‌توان محل را پاک كرد يا مطابق آنچه كه در احكام آمده است، بايد پاک شود؟
ج) برطرف کردن خون به وسيله پنبه الكلي يا چيزي شبيه آن، باعث پاك شدن مي‌شود.
پاک کردن کف ساختمان‌ها
س 11)كف بيمارستان كه با آجر يا سنگ، مفروش شده، اگر نجس شود، آيا پس از آن‌كه آب شيلنگ به آن وصل شد، پاك مي‌گردد يا بايد غُساله آن جمع شود؟ پاک کردن مورد مذكور به وسيله آب قليل چگونه است؟
ج) به وسيله آب كُر يا جاري، پاك مي‌شود و نيازي به جمع كردن غُساله نيست. مورد مذكور، با آب قليل هم پاك مي‌گردد، ولي بايد به قدري آب روي آن بريزند كه جاري شود. چنانچه آبي كه روي آن ريخته‌اند، از سوراخي بيرون رود، همه كف بيمارستان، پاك مي‌شود. اگر بيرون نرود، محلّي كه آب غُساله در آن جمع مي‌شود، نجس است اما مي‌توان آن را به اين صورت پاك كرد: ابتدا آب غُساله را به وسيله ظرف يا پارچه اي جمع كنند و جاي آن را خشك و تمیز نمايند، همچنان كه اگر عين نجاست را برطرف نمايند، پاك مي‌شود؛ يعني از بين بردن عين نجاست از كف مکانی مثل بيمارستان، سبب طهارت است و حكم آب را دارد.
کلاژین و ژلاتين
س 12)يكي از شيعيان مقيم امريكا، طي نامه‌اي به مدير يكي از حوزه‌هاي علميه در آن كشور، تقاضا نموده در مورد حرمت يا حليّت «ژلاتين» ـ كه يك مادّه خوراكي فراهم شده و تغيير يافته از مادّه‌اي ديگر به نام «كلاژين» است ـ از محضر حضرت عالي پرسش شود؛ حال در مورد اين موضوع چند نكته به عرض مي‌رسد:
1ـ مادّه «كلاژين» كه در ساختمان استخوان، زردْپي، رُباط، پوست و چرم حيوانات قرار دارد، به خودي خود و در ساختار طبيعي‌اش داراي پروتئين‌هاي فراواني است. به دست آوردن اين پروتئين‌ها ممكن نيست مگر با جوش آوردن «كلاژين» در آب با حرارت مخصوص، قليايي يا اسيدي کردن آن و انجام گرفتن فعل و انفعالات مختلف که موجب می‌گردد در نهايت، پروتئين‌ها تبديل به «ژلاتين» مي‌شوند كه يك مادّه بدون طعم، مزه، بو، رنگ، ولي مقوّي است. پس از تركيب اين ماده با اسانس‌هاي مختلف ميوه‌اي، رنگ‌هاي خوراكي و شكر، به صورت مادّه خوراكي در مي‌آيد و در ساخت شكلات، كاكائو، شيريني، بستني، بيسكويت و... از آن استفاده مي‌شود.
2ـ ممكن است تهيّه اين مادّه، از ساختمان حيوانات حرام گوشت و يا حلال گوشت كه ذبح شرعي نشده باشند انجام پذيرد. باتوجّه به اظهارنظر علمي در مورد همين موضوع ـ كه استحاله «كلاژين» و تبديل شدنش به محصول جديدي به نام «ژلاتين» است و امروزه، در اكثر مواد خوراكي برشمرده در بند يك، موجود و مورد مصرف جهانيان است ـ آيا بين حيوانات حلال گوشت و حرام گوشت، و ذبح شرعي شده و ذبح شرعي نشده، فرقی در اين مسئله و به دست آوردن «ژلاتين» از مادّه «كلاژين» وجود دارد؟
ج) همة اشياي حرام و نجس هرگاه ماهيت و عنوانشان تغيير پيدا كرد و استحاله شد؛ يعني ديگر عرف و زبان عامّه، مادّه حاصله را به عنوان مادّه اوّل نمي‌دانند و مي‌گويند اين، آن نيست، همانند سگ كه نمك بشود يا شراب كه سركه گردد، به حكم استحاله و تبعيت احكام از عناوين، حلال و طاهر است، مگر اين كه مادّه حاصله نيز جزو عناوين حرام باشد.
تصفیة آب
س 13)شركتي در نظر دارد فاضلاب‌هاي ناشي از خط توليد نوشابه را به همراه فاضلاب‌هاي بهداشتي (حمام و...) تصفيه نمايد. در تصفيه‌خانه، فرآيند تصفیه آب فاضلاب صنعتي و انساني، مراحل مختلفي را طي مي‌كند. در مرحله اصلي، تبديل به حالتي خواهد شد كه با حالت اوليه فاضلاب تصفيه نشده كاملاً متفاوت است و مايعي ايجاد مي‌شود كه حالت آب مضاف را دارد. در ادامه خط تصفیه آب، با جداسازي مايع مذكور، دو فاز ايجاد مي‌شود كه يك فاز آن كاملاً زلال و شبيه آب معمولي (بدون رنگ، بو و بدون آثار آلودگي) است و فاز ديگرش تغليظ شده، به اوّل تصفيه خانه برگشت داده مي‌شود. در جريان تصفيه، موادّ موجود در فاضلاب، توسط موجودات ذرّه‌بيني مصرف مي‌شود. در هر صورت چنانچه آب خروجي از تصفيه‌خانه، داراي مشخصات ظاهري آب معمولي باشد، آيا پاك است؟ در صورت منفي بودن پاسخ آيا اتصال آن به آب جاري يا كُر و يا باران، مي‌تواند همه آن را پاك نمايد؟
ج) مايع ايجاد شده در مرحله اصلي اگر مضاف باشد و در اثر آمیختگی، به آن، «آب» گفته نشود، بلكه بگويند آب نيست، نجس است. براي پاك شدن آن علاوه بر اتصال به كُر يا جاري، آمیختگی - علي الاقوي - لازم است؛ اما اگر به آن، «آب مطلق» گفته شود و زوال تغيیر به واسطه وصل به كُر، يا هوا و يا تصفيه با ابزار جديد باشد و از حالت قبلي، خارج گرديده و به آب زلال تبديل شده باشد، پاك است.
برطرف کردن عین نجس
س 14)اگر كسي پس از بول يا غائط، خود را با پارچه يا دستمال كاغذي تميز كرد، پاك مي‌شود و مي‌تواند نماز بخواند؟
ج) پاك مي‌شود. مهم، از بين رفتن و زدوده شدن عين نجاست است.
فضله پرندگان
س 15)آيا فضله پرندگان حرام گوشت مثل طوطي، مرغ عشق و... نجس است؟
ج) پاك است.
چرم‌های وارداتی
س 16)استفاده از چرم‌هاي خالص طبيعي كه از كشورهاي غيراسلامي وارد مي‌شود؛ اعمّ از حيوانات حلال‌گوشت و حرام‌گوشت، از نظر طهارت و نجاست و نماز خواندن با آنها، چه حكمي دارد؟
ج) چرم‌ها و پوست‌هاي تهيّه شده در بلاد غيراسلامي، اگر اطمينان باشد كه از حيوانات مردار و ميته گرفته نشده ـ و معمولاً امروزه، مخصوصاً با توجه زيادي كه به رعايت بهداشت در دنيا مطرح است، چنين اطميناني وجود دارد ـ نجس نيست؛ زيرا مردار و جيفه نجس است نه غير مذكّي. همچنين نماز خواندن با آنها چنانچه از حيوان حلال‌گوشت باشد، مانعي ندارد.
وسواس
س 17)مدت نه سال است كه به بيماری مُهلك وسواس دچار شده‌ام و بارها نمازم به همين دلیل قضا شده است و براى غسل، آب فراوانی مصرف مى‌كنم و گاهي به دليل طول کشیدن غسل، نمازم قضا می‌شود. آيا مصداق كثيرالشك هستم؟ چگونه می‌توانم از اين گرفتاري نجات پيدا كنم.
ج) نبايد به هيچ شكّی اعتنا کنید. هميشه طرف درست بودن را بگيريد، بلكه به بطلان عمل هم، اعتنا ننماييد. وظيفه شرعي شما اعتنا نكردن به شك و يقين است. به شيطان وسوسه‌گر بگوييد كه می‌خواهم عملم باطل باشد، و مي‌خواهم با همين عمل باطل به جهنّم بروم، تا شيطان از شما دور گردد.
عطر و ادکلن
س 18)استعمال ادكلن‌هايي كه از خارج مي‌آورند و نمي‌دانيم كه از چه موادي ساخته شده و چه كسي آنها را ساخته است، چه حكمي دارد؟
ج) چون معلوم نيست كه از نجس ساخته شده، يا با نجس برخورد كرده، پاک است و تحقيق لازم نيست.
تیکه‌های جداشده از بدن
س 19)گاهي افراد، آگاهانه يا ناخودآگاه، تكّه‌اي از پوست اطراف ناخن يا هر جاي ديگر را مي‌كَنند. آيا برخورد و لمس تكّه قطع شده، غسل دارد؟
ج) قطعه‌هاي كوچك و ريز پوست، نجس نيست؛ برخلاف قطعه‌هاي بزرگ كه نجس است. اگر عضوي از بدن انسان، جدا شده و داراي استخوان باشد، با برخورد بدن با آن، غسل مسّ ميّت لازم است.
مایعات مست‌کننده
س 20)چنانچه مايعي ذاتاً قابل شُرب نباشد، ولي اگر آن را رقيق كنند مسكر مي‌شود، آيا مايع مفروض پیش از رقيق شدن، نجس است؟
ج) نجس نیست. معيار در نجاست، مسكريّت فعلي است، نه مسكريّت بالقوّه.
درمان با داروی نجس
س 21)با توجه به نياز شديد بيماران دچار سوختگيِ وسيع، به جلوگيري از دفع آب از محل سوختگي و كمك به تسريع بهبود نسوج از بين رفته، همچنين ترميم زخم‌هاي ناشي از افتادن در بستر ـ مانند زخم‌هاي جانبازان قطع نخاعي ـ ، نيز انعقاد سريع خون در جراحي‌هايي كه در آنها قطع خونريزی به روش‌هاي معمول مانند سوزاندن مويرگ و يا بستن رگ‌ها عملي نيست - مانند جراحي‌هاي مغز و يا فك و صورت - اكنون در دنيا از محصولات جديدي همچون «Xenoderm» و «Surgicoll» استفاده مي‌گردد كه از انجام عمليات شيميايي بر پروتئين خوكي به دست مي‌آيد. كاربرد اين محصولات برای بيماران چه حکمی دارد؟
ج) استفاده از داروهاي ترميمي، گرچه از مثل خوك و سگ و يا چيزهاي نجس العين ديگر، قطعاً جايز مي‌باشد؛ زیرا خوردن داروهاي خوراكي ـ گرچه نجس باشد و از نجس تهيّه شود ـ براي غير مريض حرام است، امّا براي مريض و هنگام معالجه مانعي ندارد، چه رسد به ترميم كه حتّي برای غير معالجه جايز است و مانعي ندارد.
فضله حیوانات
س 22)آيا مو و مدفوع گربه و موش، نجس است؟ اگر بچّه‌اي كه به سنّ تكليف نرسيده و خود را پاك نگه نمي دارد، دستِ تَر به دَر و ديوار يا جاي ديگر گذاشت، نجس مي‌شود؟
ج) فضله و مدفوع هر حيوانِ حرام‌گوشتي ـ به جز پرندگان ـ كه خون جهنده دارند، نجس است. بنابراين، مدفوع گربه نجس است. موي گربه و موش، پاك می‌باشد؛ ولي اگر مقداری از آن، بر بدن یا لباس نمازگزار باشد، نماز او باطل است. دست و لباس بچّه، پاک است.
پاک‌کنندگی آسفالت
س 23)آيا آسفالت، پاك كنندة كفِ كفش يا پاي نجس است؟
ج) فرش، سبزه، آسفالت و زميني كه به وسيله چوب يا موزائيك و مانند آنها فرش شده باشد، با فرض آن كه عين نجاست را از بین ببرد، همانند زمين، پاك كننده است.
لباسشویی
س 24)حكم لباس‌هاي نجسي كه همراه با لباس‌هاي پاك در داخل ماشين‌هاي لباسشويي تمام اتوماتيك، شسته مي‌شود چيست؟
ج) اگر لباس نجس با ماشين لباسشويي كه به آب كُر و لوله‌كشي شهري (به وسيله شيلنگ) وصل است، شسته شود و عين نجاست برطرف گردد، پاك مي‌شود هر لباس نجسي كه در حال اتّصال به آب لوله‌كشي، در آن ريخته شود و لباس را در آن حال کمی بچرخاند، سبب نجاست بقيّه لباس‌ها نمي‌شود. ماشين لباسشويي در حال اتّصال به آب شهري، حكم آب جاري و حوض را دارد.
رو به قبله یا پشت به قبله در هنگام قضای حاجت
س 25)آيا استفاده از دستشويي‌هايي كه كاملاً به طرف قبله ساخته‌اند، حرام است؟ معمولاً عده‌اي كه از اين موضوع اطلاعي ندارند، به آن‌جا مي‌روند، آيا گفتن به افراد، لازم است يا بايـد آن دستشويي‌ها را خراب كنند و از نو بسازند؟
ج) به طور کلي رو به قبله نشستن فرد در حال قضاي حاجت، حرام نمي‌باشد؛ اگرچه احتياط مستحب، آن است که رو به قبله ننشيند.
