موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

 

▲واجبات طواف

 

مسأله 190- در طواف هفت چيز واجب است:

 

اوّل و دوم: بايد طواف را از «حجرالاسود» شروع كند، و به «حجرالاسود» ختم نمايد، و همين اندازه كه در عرف بگويند از حجر الاسود شروع كرده و به آن خاتمه داده كافى است، و دقّت در محاذى بودن اجزاى بدن با اجزاى حجرالاسود لازم نيست، ولى احتياط واجب آن است كه كمى قبل از حجرالاسود شروع كند و كمى بعد از آن ختم نمايد تا يقين حاصل كند كه هفت دور تمام انجام داده است.

 

سوم: واجب است طورى طواف كند كه خانه كعبه طرف دست چپ او باشد، همان گونه كه معمول همه مسلمين است، و طواف در طبقات بالاى مسجدالحرام در غير حال ضرورت خالى از اشكال نيست.

 

مسأله 191- لازم نيست شانه چپ در تمام حالات محاذى كعبه باشد، بلكه همين اندازه كه مطابق معمول خانه كعبه را دور بزند كافى است، حتّى اگر گاهى رو به كعبه كند بعد به راه خود ادامه دهد مانعى ندارد، و آنچه بعضى از عوام در مورد محاذى بودن دائمى شانه چپ با كعبه (حتّى موقعى كه به حجر اسماعيل مى رسند) انجام مى دهند، هيچ لزومى ندارد، بلكه اگر موجب وهن مذهب گردد طوافشان اشكال دارد، و بهتر اين است كه به جاى اين گونه احتياطهاى بيجا در مورد محاذى بودن شانه چپ در تمام حالات، حضور قلب داشته باشند و مناجات و راز و نياز با پروردگار كنند، و همانند ساير مسلمين كعبه را دور بزنند.

 

چهارم: واجب است «حجر اسماعيل» را داخل طواف كند، يعنى از بيرون حجر اسماعيل كعبه را دور بزند، بنابراين اگر از داخل «حجر اسماعيل» طواف كند بايد آن دور را ناديده گرفته و از حجرالاسود اعاده نمايد (ولى نظر به اين كه به عقب برگشتن در اين گونه موارد با ازدحام جمعيّت مشكل است بهتر اين است كه همراه طواف كنندگان آن دور را بدون نيّت ادامه دهد، تا به حجرالاسود برسد، سپس نيّت مى كند و آن دور را ادامه مى دهد.)

 

پنجم: طواف بايد در خارج خانه كعبه باشد، بنابراين طواف در داخل خانه كعبه جايز نيست. همچنين جايز نيست روى آن قسمت از كناره كعبه كه «شاذروان» نام دارد، طواف كند (هرچند امروز شاذروان طورى ساخته شده كه عملاً امكان طواف روى آن نيست) و نيز جايز نيست روى ديوار «حجر اسماعيل» برود و طواف كند.

 

مسأله 192- دست گذاشتن بر ديوار خانه كعبه يا بر ديوار حجر اسماعيل، يا روى حجر اسماعيل ضررى براى طواف ندارد، ولى احتياط مستحب آن است كه در آن طرف كعبه كه شاذروان قرار دارد هنگام طواف دست بر ديوار كعبه نگذارد.

 

مسأله 193- هرگاه در اثناى طواف داخل خانه كعبه شود طواف او باطل است و بايد اعاده كند، و هرگاه از درون حجر اسماعيل طواف كند همان دور را چنانكه گفته شد از حجرالاسود اعاده مى كند، امّا اگر از روى ديوار حجر اسماعيل يا شاذروان طواف كند همان مقدار را اعاده مى كند.

 

مسأله 194- هرگاه طواف را عمداً قطع كند ولى از مسجد خارج نشود، و قبل از فوت موالات بازگردد و از همان جا كه قطع كرده ادامه دهد طوافش صحيح است.

 

ششم: مشهور ميان فقها اين است كه بايد طواف در فاصله مقام ابراهيم و خانه كعبه باشد (اين فاصله بيست و شش ذراع و نيم، يعنى كمتر از سيزده متر مى باشد) و از هر طرف بايد اين فاصله در نظر گرفته شود.

 

بنابراين در طرف «حجر اسماعيل» محدوده طواف شش ذراع و نيم (كمتر از سه متر و نيم) است; زيرا حجر اسماعيل كه مجموعاً بيست ذراع است، از آن كم مى شود.

 

ولى حق اين است كه طواف در تمام مسجد الحرام جايز مى باشد هرچند بهتر اين است احتياط را ترك نكند. يعنى اگر طواف كردن در فاصله مزبور مشكل نباشد از آن حد خارج نشود; و طواف در طبقات بالا در غير حال ضرورت خالى از اشكال نيست.

 

هفتم: موالات در طواف شرط است; يعنى بايد هفت دور پى در پى دور خانه خدا بگردد، و كمتر از هفت دور كافى نيست، ولى در طواف نافله چنانكه گفتيم موالات شرط نمى باشد.

 

مسأله 195- هرگاه كسى مشغول طواف واجب باشد و وقت نماز فريضه يا نافله «وتر» فرا رسد، مى تواند طواف را قطع كرده و نماز را به جا آورد، سپس بقيّه طواف را تكميل كند، خواه قبل از چهار دور باشد، يا بعد از آن.