موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی

 

احكام سوگند 

 

 

«مسأله 3300» «سوگند» بر دو نوع است:

 

اوّل: آن كه انسان براى اثبات يا نفى چيزى سوگند ياد كند، مثلاً بگويد: «وَاللّه‏، چنين بوده» يا «وَاللّه‏، چنين نبوده». اين گونه سوگندها اگر راست باشد كراهت دارد و اگر دروغ باشد گناه كبيره است، ولى كفّاره ندارد و اگر براى اين كه خودش يا مسلمان ديگرى را از شرّ فرد ظالمى نجات دهد به دروغ سوگند ياد كند، اشكال ندارد، بلكه گاهى واجب مى‏شود، ولى اگر مى‏تواند «تَوْريه» كند و توجّه به آن دارد، احوط آن است كه «تَوْريه» نمايد(1).

 

دوم: آن است كه انسان براى انجام يا ترك كارى در آينده سوگند ياد كند و به اين وسيله انجام يا ترك آن كار را بر خود واجب گرداند، به عنوان مثال بگويد: «وَاللّه‏ اگر به پدرم احترام نكنم، به فقير صدقه مى‏دهم» يا بگويد: «واللّه‏ اگر سيگار بكشم، يك روز روزه مى‏گيرم» در اين صورت آن عمل بر او واجب مى‏شود و اگر از روى عمد مخالفت كند، بايد كفّاره بدهد و آنچه در مسائل آينده مى‏آيد، مربوط به نوع دوم است.

 

«مسأله 3301» سوگند صحيح داراى چند شرط است:

 

اوّل: كسى كه سوگند مى‏خورد بايد بالغ و عاقل باشد و اگر مى‏خواهد راجع به مال خود قسم بخورد، بايد سفيه نباشد ـ اگرچه حاكم شرع هم او را از تصرّف در مالش منع نكرده باشد ـ و از روى قصد و اختيار قسم بخورد، پس قسم خوردن بچّه، ديوانه، مست

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

1 ـ «تَوْريه» آن است كه دروغ را به گونه‏اى ادا كند كه قابل انطباق بر راست نيز باشد و در دل حرف راست را قصد نمايد.

 

(627)

 

 

و كسى كه مجبورش كرده‏اند درست نيست و همچنين است اگر در حال عصبانيّت بدون قصد سوگند بخورد.

 

دوم: كارى كه سوگند مى‏خورد انجام دهد، بايد حرام و مكروه نباشد و كارى كه سوگند مى‏خورد ترك كند، بايد واجب و مستحب نباشد و اگر سوگند بخورد كه كار مباحى را بجا آورد، بايد ترك آن در نظر مردم بهتر از انجام آن نباشد و نيز اگر سوگند بخورد كار مباحى را ترك كند، بايد انجام آن در نظر مردم بهتر ازترك آن نباشد.

 

سوم: به يكى از اسامى خداوند متعال سوگند بخورد كه به غير ذات مقدس او گفته نمى‏شود، مانند « خدا » و « اللّه‏ » و نيز اگر به اسمى سوگند بخورد كه به غير خدا هم مى‏گويند ولى به قدرى به خدا گفته مى‏شود كه هر وقت كسى آن اسم را بگويد، ذات مقدّس حق در نظر مى‏آيد ـ مثل آن كه به «خالق» و «رازق» سوگند بخورد ـ صحيح است، بلكه اگر به لفظى سوگند بخورد كه بدون قرينه، خدا را به نظر نياورد ولى او خدا را قصد كند، بنابر احتياط بايد به آن سوگند عمل نمايد.

 

چهارم: سوگند را به زبان بياورد و اگر بنويسد يا در قلب خود آن را قصد كند، صحيح نيست، ولى آدم لال اگر با اشاره سوگند بخورد صحيح است.

 

پنجم: عمل كردن به سوگند براى او ممكن باشد، اما اگر هنگامى كه سوگند مى‏خورد ممكن باشد و بعد تا آخر وقتى كه براى سوگند معيّن كرده عاجز شود يا براى او مشقّت داشته باشد، سوگند او از وقتى كه عاجز شده به هم مى‏خورد.

 

«مسأله 3302» كفّاره مخالفت با سوگند، سير كردن يا پوشاندن ده فقير و يا آزاد كردن يك برده است و چنانچه توان انجام هيچ كدام را نداشته باشد، بايد سه روز روزه بگيرد.

 

«مسأله 3303» اگر پدر از سوگند خوردن فرزند نهى كند يا شوهر از سوگند خوردن زن نهى نمايد، سوگند آنان صحيح نيست.

 

«مسأله 3304» اگر فرزند بدون اجازه گرفتن از پدر و زن بدون اجازه گرفتن از شوهر، سوگند بخورد، بعيد نيست سوگند آنان صحيح نباشد، لكن نبايد احتياط را ترك كنند.

 

(628)

 

 

«مسأله 3305» اگر انسان از روى فراموشى يا ناچارى به سوگند عمل نكند، كفّاره بر او واجب نيست و همچنين است اگر او را مجبور كنند كه به سوگند عمل ننمايد و قسمى كه آدم وسواسى مى‏خورد، مثل اين كه مى‏گويد: «وَاللّه‏ الآن مشغول نماز مى‏شوم» و به واسطه وسواس مشغول نمى‏شود، اگر وسواس او به گونه‏اى باشد كه بى‏اختيار به سوگند عمل نكند، كفاره ندارد.

 

(629)