موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
احكام لُقَطه
«اموال پيدا شده»
به مالى كه گم شده و انسان آن را پيدا مىكند «لُقَطه» مىگويند. مالى كه انسان پيدا مىكند، اگر نشانهاى نداشته باشد كه به واسطه آن صاحب آن معلوم شود، احتياط واجب آن است كه آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد.
«مسأله 3117» اگر مالى را پيدا كند كه نشانه داشته و قيمت آن از «6/12» نخود نقره سكّهدار كمتر باشد، چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضى است يا نه، نمىتواند بدون اجازه او آن را بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد، مىتواند به قصد اين كه ملك خودش شود، آن را بردارد و در اين صورت اگر تلف شود، لازم نيست عوض آن را بدهد، بلكه اگر قصد ملك شدن هم نكرده باشد و بدون تقصير او تلف شود، دادن عوض بر او واجب نيست.
«مسأله 3118» اگر چيزى كه پيدا كرده نشانهاى داشته باشد كه به واسطه آن بتواند صاحب آن را پيدا كند ـ اگرچه صاحب آن كافرى باشد كه در امان مسلمانان است ـ در صورتى كه قيمت آن به «6/12» نخود نقره سكّهدار برسد، احوط آن است كه يك سال به نحوى اعلام كند كه عرفا گفته شود يك سال اعلام كرده است.
«مسأله 3119» اگر انسان خودش نخواهد اعلام كند، مىتواند به كسى كه اطمينان دارد بگويد تا از طرف او اعلام نمايد.
«مسأله 3120» اگر معرّفى و اعلام، نياز به هزينه داشته باشد ـ مثل اين كه پيدا كننده به هر دليلى قدرت اعلام نداشته باشد و بايد به ديگرى مزد بدهد تا اعلام كند يا
(589)
كالاى پيدا شده داراى اهميّت باشد و بايد به وسيله روزنامه يا نظاير آن نمايد ـ مىتواند هزينه معرّفى و آگهى را از صاحب آن بگيرد.
«مسأله 3121» اگر تا يك سال اعلام كند و صاحب مال پيدا نشود، مىتواند به قصد اين كه هر وقت صاحب آن پيدا شد عوض آن را به او بدهد، براى خود بردارد يا براى او نگهدارى كند كه هر وقت پيدا شد به او بدهد، ولى احتياط مستحب آن است كه از طرف صاحب آن صدقه بدهد، امّا چيزى كه در حرم (مكّه) پيدا شود، احتياط واجب آن است كه آن را براى خود برندارد بلكه صدقه دهد.
«مسأله 3122» اگر بعد از آن كه يك سال اعلام كرد و صاحب مال پيدا نشد، مال را براى صاحب آن نگهدارى كند و از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى يا زيادهروى نكرده باشد، ضامن نيست؛ همچنين اگر آن مال را به حاكم شرعى تحويل دهد و سپس صاحب آن پيدا شود، ضامن نيست؛ ولى اگر از طرف صاحب آن صدقه داده باشد يا براى خود برداشته باشد، ضامن است.
«مسأله 3123» كسى كه مالى را پيدا كرده، اگر عمدا به دستورى كه گفته شد اعلام نكند، علاوه بر اين كه معصيت كرده، باز هم واجب است اعلام كند.
«مسأله 3124» اگر بچّه نابالغ چيزى پيدا كند، ولىّ او بايد اعلام نمايد.
«مسأله 3125» اگر انسان در بين سالى كه اعلام مىكند، از پيدا شدن صاحب مال نااميد شود، اگر نخواهد آن را اعلام كند، احتياط واجب آن است كه آن را صدقه بدهد.
«مسأله 3126» اگر در بين سالى كه اعلام مىكند، مال از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى يا زيادهروى كرده باشد، بايد عوض آن را به صاحب آن بدهد و اگر كوتاهى نكرده و زيادهروى هم ننموده باشد، چيزى بر او واجب نيست.
«مسأله 3127» اگر مالى را كه نشانه دارد و قيمت آن به «6/12» نخود نقره سكّهدار مىرسد، در جايى پيدا كند كه معلوم است به واسطه اعلام صاحب آن پيدا نمىشود، مىتواند در روز اوّل آن را از طرف صاحب آن صدقه بدهد و چنانچه صاحب آن پيدا شود و به صدقه دادن راضى نشود، بايد عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقهاى
(590)
كه داده مال خود اوست.
«مسأله 3128» اگر چيزى را پيدا كند و به گمان اين كه مال خود اوست بردارد و بعد بفهمد مال خود او نبوده، بايد تا يك سال اعلام نمايد.
«مسأله 3129» لازم نيست هنگام اعلام، جنس چيزى را كه پيدا كرده بگويد، بلكه همين قدر كه بگويد: «چيزى پيدا كردهام» كافى است.
«مسأله 3130» اگر كسى چيزى را پيدا كند و ديگرى بگويد مالِ من است، در صورتى بايد به او بدهد كه نشانههاى آن را بگويد و يقين پيدا كند كه مال اوست، ولى اگر ذكر نشانهها فقط موجب گمان به مالك بودن آن شود، مخيّر است كه به او بدهد يا از دادن به او خوددارى نمايد.
«مسأله 3131» اگر قيمت چيزى كه پيدا كرده به «6/12» نخود نقره سكّهدار برسد، چنانچه اعلام نكند و در مسجد يا جاى ديگرى كه محلّ اجتماع مردم است بگذارد و آن چيز از بين برود يا ديگرى آن را بردارد، كسى كه آن را پيدا كرده ضامن است.
«مسأله 3132» هرگاه چيزى را پيدا كند كه اگر بماند فاسد مىشود، بايد تا مقدارى كه ممكن است آن را نگهدارد، بعد قيمت كند و خودش بردارد يا بفروشد و پول آن را نگهدارد و احتياط مستحب آن است كه در صورت امكان براى فروش آن به خودش يا به ديگرى، از حاكم شرع اجازه بگيرد و در هر صورت بايد اعلام را يك سال ادامه دهد تا اگر صاحب آن پيدا شد، پول آن چيز را به او تسليم كند و اگر صاحب آن پيدا نشود، از طرف او صدقه بدهد و احتياط واجب آن است كه براى صدقه دادن از حاكم شرع اجازه بگيرد.
«مسأله 3133» قيمت مال پيدا شده بايد بر حسب زمان و مكانى كه مال در آن پيدا شده محاسبه شود.
«مسأله 3134» اگر چيزى كه پيدا كرده، هنگام وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد، در صورتى كه قصد او اين باشد كه صاحب آن را پيدا كند، اشكال ندارد.
«مسأله 3135» اگر دو شاهد عادل شهادت دهند كه مالِ پيدا شده متعلّق به فلان
(591)
شخص است، بايد مال به آن فرد داده شود، چه پيش از شروع اعلام يا در بين و يا بعد از آن باشد.
«مسأله 3136» اگر كسى كه مال نشانهدار را پيدا كرده بميرد، چنانچه پس از پايان اعلام، آن را براى خود برداشته و مرده باشد، مالكيّت آن به همان صورت به وارث او منتقل مىشود كه اگر صاحب آن پيدا شد، به او برگردانده شود و اگر قبل از شروع اعلام يا در بين آن مرده باشد، ظاهرا ورثه بايد به جاى او اعلام نمايند.
«مسأله 3137» اگر كفش او را اشتباها ببرند و كفش ديگرى به جاى آن بگذارند، چنانچه بداند كفشى كه مانده مالِ كسى است كه كفش او را برده و قيمت آن از كفش خودش بيشتر نباشد، در صورتى كه از پيدا شدن صاحب آن مأيوس شود و يا براى او مشقّت داشته باشد، مىتواند آن را به جاى كفش خودش بردارد، ولى اگر قيمت آن از كفش خودش بيشتر باشد، بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادى قيمت را به او بدهد و چنانچه از پيدا شدن او نااميد شود، بايد با اجازه حاكم شرع زيادى قيمت را از طرف صاحب آن صدقه بدهد و اگر احتمال بدهد كفشى كه مانده مالِ كسى نيست كه كفش او را برده، بايد با آن معامله مجهول المالك نمايد، يعنى از صاحب آن جستجو و تحقيق كند و چنانچه از پيدا كردن او مأيوس شود، از طرف او به فقير صدقه بدهد.
«مسأله 3138» اگر مالى را كه كمتر از «6/12» نخود نقره سكّهدار ارزش دارد، پيدا كند و از آن صرف نظر نمايد و در مسجد يا جاى ديگرى بگذارد، چنانچه كسى آن را بردارد، براى او حلال است.
«مسأله 3139» لوازم و ابزار و اشيايى كه آنها را براى تعمير و مانند آن نزد تعميركاران و صاحبان صنايع مىبرند، اگر صاحب آن جنس ناشناخته باشد و ديگر سراغ آن نرود و صاحب صنعت پس از جستجو و تحقيق از آمدن صاحب جنس نااميد شود، بايد آن را از طرف صاحب آن صدقه بدهد و بنابر احتياط واجب بايد با اجازه حاكم شرع باشد.
«مسأله 3140» اگر دزد مالى را كه به سرقت برده نزد انسان امانت بگذارد، جايز نيست آن را به خود دزد برگرداند، بلكه بايد آن را به صاحب آن بدهد و اگر صاحب آن به
(592)
هيچ وجه معلوم نباشد، حكم لُقطه بر آن جارى مىشود.
«مسأله 3141» اگر مالى از ديگران در بين اموال انسان باقى بماند و صاحب آن يا محل و مكان او به هيچ وجه معلوم نباشد به گونهاى كه رساندن مال به صاحب آن براى او ميسّر نبوده و از پيدا كردن او نيز مأيوس باشد، بايد آن را از طرف صاحب آن و بنابر احتياط واجب با اجازه حاكم شرع صدقه بدهد. همچنين اگر انسان در معاملات و دادوستدها كم و زياد كرده و بر اثر مرور زمان صاحبان آنها را فراموش كرده باشد و شناخت آنان براى او ميسّر نباشد، بايد عوض آنها را از طرف صاحبان آنها و بنابر احتياط واجب با اجازه حاكم شرع صدقه بدهد و بنابر احتياط در هر دو صورت اگر مقدار آن را نداند، بايد به قدرى صدقه بدهد كه مطمئن شود برىءالذّمّه شده است و به اين كار در اصطلاح «ردّمظالم» گفته مىشود.
(593)
