احكام دفن

(مسئله  ) واجب است ميّت را طورى در زمين دفن كنند كه بوى او بيرون نيايد و درندگان هم نتوانند بدنش را بيرون آورند؛ و در صورتى كه ترس درندگان وجود نداشته باشد (كه بدن او را از خاك بيرون آورند) و يا احتمال اذيّت شدن انسانها از بوى ميّت در بين نباشد، اقوى كفايت ِ تنها عنوان دفن در زمين است، اگرچه احتياط مستحب آن است كه گودى قبر به همان اندازه مذكور در بالا باشد، و اگر ترس آن باشد كه جانور، بدن او را بيرون آورد، بايد قبر را با آجر و مانند آن، محكم كنند.

(مسئله  ) اگر دفن ميّت در زمين ممكن نباشد، مى‌توانند به جاى دفن، او را در بنا يا تابوت بگذارند.

(مسئله  ) ميّت را بايد در قبر به پهلوى راست طورى بخوابانند كه جلوى بدن اورو به قبله باشد.

(مسئله  ) اگر كسى در كشتى بميرد، چنانچه جسد او فاسد نمى‌شود و بودن او در كشتى مانعى ندارد، بايد صبر كنند تا به خشكى برسند و او را در زمين دفن كنند؛ وگرنه، بايد در كشتى غسلش بدهند و حنوط و كفن كنند و پس از خواندن نماز ميّت، چيز سنگينى به پايش ببندند و به دريا بيندازند؛ و يا او را در خمره بگذارند و درش را ببندند و به دريا بيندازند و اگر ممكن است بايد او را در جايى بيندازند كه فورآ طعمه حيوانات نشود.

(مسئله  ) اگر بترسند كه دشمن، قبر ميّت را بشكافد و بدن او را بيرون آورد و گوش يا بينى يا اعضاى ديگر او را ببُرد، چنانچه ممكن باشد بايد به طورى كه در مسئله قبل بيان شد او را به دريا بيندازند.

(مسئله  ) مخارج انداختن در دريا و يا محكم كردن قبر ميّت را در صورتى كه لازم باشد، بايد از اصل دارايى ميّت بردارند.

(مسئله  ) اگر زن كافره‌اى بميرد و بچه در رَحِم او مرده باشد، چنانچه پدر بچه مسلمان باشد، بايد زن را در قبر به پهلوى چپ پشت به قبله بخوابانند كه روى بچه به طرف قبله باشد؛ بلكه اگر هنوز روح هم به بدن او داخل نشده باشد، بايد به همين دستور عمل كنند.

(مسئله  ) دفن مسلمان، در قبرستان كفّار و دفن كافر، در قبرستان مسلمانان، جايزنيست.

(مسئله  ) دفن مسلمان در جايى كه بى‌احترامى به او باشد ـ مانند جايى كه زباله مى‌ريزند ـ جايز نيست.

(مسئله  ) ميّت را نبايد در جاى غصبى دفن كنند و دفن كردن در جايى كه براى غير دفن كردن وقف شده و در مسجد، جايز نيست.

(مسئله  ) دفن ميّت در قبر مرده ديگر قبل از مندرس شدن و از بين رفتن او، جايزنيست.

(مسئله  ) چيزى كه از ميّت جدا مى‌شود، اگرچه مو و ناخن و دندانش باشد، بايد با او دفن شود؛ و اگر موجب نبش شود، بايد جدا دفن شود؛ و دفن ناخن و دندانى كه در حال حيات از انسان جدا مى‌شود، مستحبّ است.

(مسئله  ) اگر كسى در چاه بميرد و بيرون آوردنش ممكن نباشد، بايد درِ چاه را ببندند و همان چاه را قبر او قرار دهند؛ و در صورتى كه چاه مال غير باشد، بايد به نحوى او را راضى كنند.

(مسئله  ) اگر بچه در رَحِم مادر بميرد و ماندنش در رَحِم براى مادر خطر داشته باشد، بايد به آسان‌ترين راه، او را بيرون آورند؛ و چنانچه ناچار شوند كه او را قطعه قطعه كنند، اشكال ندارد، ولى بايد به وسيله شوهرش اگر اهل فن است يا زنى كه اهل فن باشد، او را بيرون بياورند، و اگر ممكن نيست، مرد محرمى كه اهل فن باشد، و اگر آن هم امكان نداشته باشد، مرد نامحرمى كه اهل فن باشد بچه را بيرون بياورد؛ و در صورتى كه آن هم ممكن نباشد، كسى كه اهل فن نباشد مى‌تواند بچه را بيرون آورد.

(مسئله  ) هرگاه مادر بميرد و بچه در رَحِم او زنده باشد ـ اگرچه اميدى به زنده ماندن طفل نداشته باشند ـ بايد به وسيله كسانى كه در مسئله قبل گفته شد، از هر طرفى كه بچه سالم بيرون مى‌آيد او را بيرون آورند و شكم مادر را بدوزند؛ ولى اگر بين پهلوى چپ و راست در سالم بودن بچه فرقى نباشد، احتياط واجب آن است كه از پهلوى چپ بيرون بياورند.

مستحبّات دفن

(مسئله  ) مستحب است قبر را به اندازه قد انسان متوسط، گود كنند و ميّت را در نزديك‌ترين قبرستان دفن نمايند؛ مگر آنكه قبرستان دورتر، از جهتى بهتر باشد، براى مثال مردمان خوب در آنجا دفن شده باشند، يا مردم براى فاتحه اهل قبور، بيشتر به آنجا بروند؛ و نيز جنازه را در چند ذرعى قبر، زمين بگذارند و تا سه مرتبه كم‌كم نزديك ببرند، و در هر مرتبه زمين بگذارند و بردارند و در نوبت چهارم وارد قبر كنند؛ و اگر ميّت مرد است در دفعه سوم طورى زمين بگذارند كه سر او طرف پايين قبر باشد و در دفعه چهارم از طرف سر وارد قبر نمايند؛ و اگر زن است در دفعه سوم طرف قبله قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر كنند، و در موقع وارد كردن، پارچه‌اى روى قبر بگيرند و نيز جنازه را به آرامى از تابوت بردارند و وارد قبر كنند و دعاهايى كه دستور داده شده، پيش از دفن و موقع دفن بخوانند؛ و بعد از آنكه ميّت را در لحد گذاشتند، گره‌هاى كفن را باز كنند و صورت ميّت را روى خاك بگذارند و بالشى از خاك زير سر او بسازند و پشت ميّت، خشت خام يا كلوخى بگذارند كه ميّت به پشت برنگردد و پيش از آنكه لحد را بپوشانند، دست راست را به شانه راست ميّت بزنند و دست چپ را به قوت بر شانه چپ او بگذارند و دهان را نزديك گوش ميّت ببرند و به شدت حركت دهند و سه مرتبه بگويد: «اِسْمَعْ اِفْهَمْ يا فُلانّ بْنّ فُلان» و به جاى «فلان بن فلان»، اسم ميّت و پدرش را بگويد، مثلاً اگر اسم او محمّد و اسم پدرش على است، سه مرتبه بگويد: «اِسمَعْ اِفْهَمْ يا مُحَمَّدَ بْنَ عَلى».

پس از آن بگويد: «هَلْ اَنْتَ عَلَى الْعَهْدِ الَّذِى فَارَقْتَنا عَلَيهِ مِنْ شَهَادَةِ اَنْ لااِلهَ اِلاَّاللهُ وَحْدَهُ لاَ شَريکَ لَهُ وَ اَنَّ مُحَمَّدآ ـ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وآلِهِ ـ عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ سَيِّدُ النَّبِيّينَ وَخاتَمُ الْمُرْسَلِينَ و اَنَّ عَلِيآ اَميرُالْمُؤمِنينَ وَ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ وَ اِمامٌ افْتَرَضَ اللهُ طاعَتَهُ عَلَى الْعالَمِينَ وَ اَنَّ «الْحَسَنَ» وَ «الْحُسَيْنَ» وَ «عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ» وَ «مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ» وَ «جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ» وَ «مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ» وَ «عَلِّىَ بْنَ مُوسى» وَ «مُحَمَّدَ بْنَ عَلِىٍّ» وَ «عَلِىَّ بْنَ مُحَمَّدٍ» وَ «الْحَسَنَ بْنَ عَلِىٍّ» وَ «الْقائِمَ الْحُجَّةَ الْمَهْدِىَّ» صَلَواتُ اللهِ عَلَيْهِم ـ اَئِمَّةُ الْمُؤمِنينَ وَ حُجَجُ اللهِ عَلَى الْخَلْقِ اَجْمَعِيْنَ وَ اَئِمَّتُک اَئِمَّةُ هُدى اَبرارٌ يا فُلانَ بْنَ فُلانٍ». و به جاى «فلان بن فلان» اسم ميّت و پدرش را بگويد.

و بعد بگويد: «اِذا اَتاکَ الْمَلَكانِ الْمُقَرَّبانِ رَسُولَيْنِ مِنْ عِندِ اللهِ ـ تبارَکَ وَ تَعالَى ـ وَ سَئَلاکَ عَنْ رَبِّکَ وَ عَنْ نَبِيِّکَ وَ عَنْ دِينِکَ وَ عَنْ كِتابِكَ وَ عَنْ قِبْلَتِکَ وَ عَنْ اَئِمَّتِکَ فلا تَخَفْ وَ لا تَحْزَنْ وَ قُلْ في جَوابِهِما: «اللهُ» رَبَِى وَ «مُحَمَّدٌ» نَبِيِّى وَ «الاْسْلامُ» دِينىِ وَ «الْقُرْآنُ» كِتابِي وَ «الْكَعْبَةُ» قِبْلَتِى وَ «اَميْرُالْمُؤمِنينَ عَلِيُّ بْنُ اَبى طالِبٍ » اِمامِى وَ «الْحَسَنُ بْنُ عَلىٍّ الْمُجتَبَى» اِمامِى وَ «الْحُسَيْنُ بْن عَلِىّ الشهيدُ بِكَرْبَلا» اِمامِى وَ «عَلِىُّ زَينُ الْعابِدِينَ» اِمامى وَ «مُحَمَّدُ الْباقِرُ» اِمامِى وَ «جَعفَرُ الصّادقُ» اِمامِى، و «مُوسَى الكاظِمُ» اِمامى، و «عَلىُّ الرضا» اِمامى، وَ «مُحمَّدُ الجّوادُ» اِمامى، وَ «عَلىُّ الْهَادِى» اِمامِى وَ «الْحَسَنُ الْعَسكَرىُّ» اِمامى وَ «الْحُجَّةُ الْمُنْتَظَرُ» اِمامى؛ هؤُلاءِ ـ صَلَواتُ اللهِ عَلَيْهِمْ أجْمَعِينَ ـ اَئِمَّتِى وَ سَادَتِى وَ قَادَتِى وَ شُفَعَائِى بِهِمْ اَتَولىَّ وَ مِنْ اَعدائِهِمْ اَتَبَرَّءُ فِى الدُّنْيَا وَ الاْخِرَةِ ثُمَّ اعْلَمْ يا فُلانَ بْنَ فُلان!» و به جاى «فلان بن فلان»، اسم ميّت و پدرش را بگويد.

و بعد بگويد : «اَنَّ اللهَ ـ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى ـ نِعْمَ الرَّبُّ وَ اَنَّ مُحَمَّداً نِعْمَ الرَّسُولُ وَ اَنَّ عَلِىَّ بْن اَبى طالِبٍ  وَ اَوْلادَهُ الْمَعْصُومينَ الاَْئِمَّةَ الاِْثْنَىْ عَشَرَ نِعْمَ الاْئِمَّةُ وَ اَنَّ مَا جَاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ حَقٌ وَ اَنَّ الْمَوْتَ حَقٌ وَ سُؤالَ مُنْكَرٍ و نَكيرٍ فِى القَبْرِ حَقُّ وَالْبَعْثَ حَقُّ والنُّشُورَ حَقُّ والصِّراطَ حَقُّ والْمِيْزَانَ حَقُّ و تطايُرَ الْكُتُبِ حَقُّ وَ اَنَّ الْجَنَّةَ حَقُّ وَالنّارَ حَقُّ واَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لاَ رَيْبَ فِيهَا وَاَنَّ اللهَ يَبْعَثُ مَنْ فِى القُبُورِ»، پس بگويد: «اَفهِمْتَ يا فُلانُ!» و به جاى «فلان»، اسم ميّت را بگويد.

و پس از آن بگويد: «ثَبَّتَکَ اللهُ بِالْقَولِ الثَّابِتِ وَ هَداک اللهُ اِلَى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ عَرَّفَ اللهُ بَيْنَکَ وَ بَيْنَ اَوْليائِک في مُسْتَقَرٍ مِنْ رَحْمَتِهِ».

پس بگويد: «اَلَّلهمَّ جَافِ الاْرضَ عَنْ جَنبَيْهِ وَأصْعِدْ بِروُحِهِ اِلَيکَ وَ لَقِّهِ مِنکَ بُرهَانآ؛ اَلَّلهُمَّ عَفوَک عَفْوَک».

(مسئله  ) مستحب است، كسى كه ميّت را در قبر مى‌گذارد، با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد و از طرف پاى ميّت از قبر بيرون بيايد و غير از خويشان ميّت كسانى كه حاضرند، با پشت دست خاك بر قبر بريزند و بگويند: «اِنَّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ»؛ و اگر ميّت زن است، كسى كه با او محرم مى‌باشد او را در قبر بگذارد و اگر محرمى نباشد، خويشانش او را در قبر بگذارند.

(مسئله  ) مستحب است، قبر را مربع يا مربع مستطيل بسازند و به اندازه چهار انگشت از زمين بلندتر كنند و افضل آن است كه به اندازه چهار انگشت باز باشد و نشانه‌اى روى آن بگذارند كه اشتباه نشود و روى قبر آب بپاشند، و بعد از پاشيدن آب كسانى كه حاضرند، دستها را بر قبر بگذارند و انگشتها را باز كرده در خاك فرو برند و هفت مرتبه سوره (اِنّا اَنْزَلْناهُ) بخوانند و براى ميّت طلب آمرزش كنند و اين دعا را بخوانند: «اَلَّلهُمَّ جَافِ الاَْرضَ عَنْ جَنْبَيْهِ وَ أصْعِدْ اِلَيْکَ رُوحَهُ وَ لَقِّهِ مِنْکَ رِضْوانآ وَ اَسْكِنْ قَبْرَهُ مِنْ رَحْمَتِکَ ما تُغْنِيهِ بِهِ عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاکَ».

(مسئله  ) پس از رفتن كسانى كه تشييع جنازه كرده‌اند، مستحبّ است ولىّ ميّت يا كسى كه از طرف ولىّ اجازه دارد، دعاهايى را كه دستور داده شده، به ميّت تلقين كند.

(مسئله  ) بعد از دفن مستحبّ است صاحبان عزا را سرسلامتى دهند؛ ولى اگر مدتى گذشته است كه به اين واسطه مصيبت يادشان مى‌آيد، ترك آن بهتر است؛ همچنين مستحبّ است تا سه روز براى اهل خانه ميّت، غذا بفرستند و غذا خوردن نزد آنان و در منزلشان، مكروه است.

(مسئله  ) مستحبّ است انسان در مرگ خويشان، مخصوصآ در مرگ فرزند صبر كند و هر وقت ميّت را ياد مى‌كند «اِنَّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ» بگويد؛ و براى ميّت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محكم بسازد كه زود خراب نشود.

(مسئله  ) جايز نيست انسان در مرگ كسى، صورت و بدن را بخراشد و به خود لطمه بزند.

(مسئله  ) گريبان چاك كردن در مرگ افراد جايز نيست، مگر در مرگ پدر و مادر و برادر و زوج و افراد بسيار نزديك به انسان بجز فرزند، و در مصيبت اهل بيت : مخصوصاً امام حسين 7.

(مسئله ) احتياط واجب آن است كه در گريه بر ميّت، صدا را خيلى بلند نكنند.