2. معدن        

(مسئله  ) اگر كسى از معدن طلا، نقره، سرب، مس، آهن، نفت، ذغال‌سنگ، فيروزه، عقيق، زاج، نمك و معدنهاى ديگر، چيزى به دست آورد، در صورتى كه به مقدار نصاب باشد، بايد خمس آن را بپردازد.

(مسئله  ) نصاب معدن، بنا بر احتياط 105 مثقال معمولى نقره يا پانزده مثقال معمولى طلا است، يعنى اگر قيمت چيزى را كه از معدن بيرون آورده، به 105 مثقال نقره يا پانزده مثقال طلا برسد، بايد بعد از كم كردن مخارج، خمس باقى مانده آن را بپردازد.

(مسئله  ) استفاده‌اى كه از معدن برده، اگر قيمت آن به 105 مثقال نقره يا پانزده مثقال طلا نرسد، خمس آن در صورتى لازم است كه به تنهايى يا با منفعتهاى ديگر كسب او از مخارج سالش زياد بيايد.

(مسئله  ) گچ و آهك و گِل سرشوى و گِل سرخ، از معدن محسوب مى‌شود و خمس دارد.

(مسئله  ) كسى كه از معدن چيزى به دست مى‌آورد، بايد خمس آن را بپردازد، چه معدن روى زمين باشد، چه زير آن، در زمينى باشد كه ملك است، يا در جايى باشد كه مالك ندارد.

(مسئله  ) اگر كسى چيزى را كه از معدن بيرون آورده، نداند به 105 مثقال نقره يا پانزده مثقال طلا مى‌رسد يا نه، بنا بر احتياط واجب بايد به وزن كردن يا از راه ديگر، قيمت آن را معلوم كند.

(مسئله  ) اگر چند نفر چيزى از معدن بيرون آورند، چنانچه سهم هر كدام به  105 مثقال نقره يا پانزده مثقال طلا برسد، بايد خمس آنچه را كه بعد از كم كردن مخارجى كه براى آن كرده باقى مانده، بپردازد.

(مسئله  ) اگر معدنى را كه در ملك ديگرى است بيرون آورد، آنچه از آن به دست مى‌آيد، مال صاحب ملك است و چون صاحب ملك براى بيرون آوردن آن خرجى نكرده، بايد خمس تمام آنچه را كه از معدن بيرون آمده، بپردازد.

(مسئله  ) اگر كسى شغلش استخراج معدن باشد، با اداى خمس معدن كه گفته شد، خمس ديگرى به عنوان درآمد كسبى به او تعلّق نمى‌گيرد. پس اگر بعد از گذشتن سال و اخراج مئونه از درآمد معدنش اضافه‌اى داشت، خمس ندارد و همان خمس معدن كه قبلا داده كافى است.