معاملات باطل

(مسئله  ) در چند مورد معامله باطل است :

اول، خريد و فروش شراب بنا بر اقوى، و غائط بنا بر احتياط واجب، حرام و باطل است، مگر آنكه قابل استفاده حلال باشند كه خريد و فروش آنها جايز است؛

دوم، خريد و فروش مال غصبى، مگر آنكه صاحبش معامله را اجازه كند؛

سوم، خريد و فروش چيزهايى كه مال نيست (ماليت ندارد)؛

چهارم، معامله چيزى كه منافع معمولى آن حرام باشد؛

پنجم، معامله‌اى كه در آن ربا باشد، و غشّ در معامله هم حرام است؛ يعنى فروختن جنسى كه با چيز ديگر مخلوط است، در صورتى‌كه آن چيز معلوم نباشد و فروشنده هم به خريدار نگويد؛ مثل فروختن روغنى كه آن را با پيه مخلوط كرده‌اند و اين عمل را غش مى‌گويند، از پيامبر اكرم 9 منقول است كه فرمود: «از ما نيست كسى كه در معامله با مسلمانان، غش كند يا به آنان ضرر بزند يا تقلّب و حيله نمايد، و هركه با برادر مسلمان خود غش كند، خداوند بركت روزى او را مى‌بَرَد و راه معاش او را مى‌بندد و او را به خودش واگذار مى‌كند».

(مسئله  ) فروختن چيز پاكى كه نجس شده و آب كشيدن آن ممكن است، اشكال ندارد؛ ولى اگر مشترى بخواهد آن چيز را بخورد، بايد فروشنده، نجس بودن آن را به اوبگويد.

(مسئله  ) اگر چيز پاكى مانند روغن و نفت كه آب كشيدن آن ممكن نيست، نجس شود، چنانچه مثلاً روغن نجس را براى خوردن به خريدار بدهند، معامله باطل و عملْ حرام است؛ و اگر براى كارى بخواهند كه شرط آن پاك بودن نيست، مثلاً بخواهند نفت نجس را بسوزانند، فروش آن اشكال ندارد.

(مسئله  ) انتفاع بردن به خون در غير خوردن و فروختن آن براى انتفاع حلال، جايز است؛ پس آنچه اكنون متعارف است كه بعضى از افراد خون خود را براى استفاده بيماران و مصدومان مى‌فروشند، مانعى ندارد.

(مسئله  ) جايز است با استفاده از وسايل پزشكى، خون بدن انسانى را به بدن شخص ديگر انتقال داد، ولى بايد وزن آن را تعيين كنند و بهاى آن را بگيرند و در غير اين صورت با يكديگر مصالحه كنند.

(مسئله  ) خريد و فروش روغن و داروهاى روان و عطرهايى كه از ممالك غيراسلامى مى‌آورند اگر نجس بودن آنها معلوم نباشد، اشكال ندارد؛ ولى روغنى را كه از حيوان، بعد از كشتن آن مى‌گيرند، چنانچه در شهر كفّار از دست كافر بگيرند و از حيوانى باشد كه اگر رگ آن را ببُرند خون از آن جستن مى‌كند، گرچه ميته و نجس نمى‌باشد، ليكن محكوم به عدم تذكيه و خوردنش حرام است و معامله آن باطل مى‌باشد، مگر آنكه داراى منفعت محلّله باشد؛ امّا اگر در شهر مسلمانان و ممالك اسلامى باشد محكوم به طهارت است، مگر آنكه بدانند از دست كافر گرفته شده است.

(مسئله  ) اگر روباه خودش مرده باشد، خريد و فروش پوست آن حرام و معامله آن باطل است، مگر آنكه منفعت محلّله داشته باشد.

(مسئله  ) خريد و فروش گوشت و پيه كه از ممالك غيراسلامى مى‌آورند، يا از دست كافر گرفته مى‌شود، باطل است، مگر آنكه منفعت محلّله داشته باشد؛ ولى اگر انسان بداند كه آنها از حيوانى است كه به دستور شرعْ كشته شده، خريد و فروش آنها اشكال ندارد.

(مسئله  ) خريد و فروش گوشت و پيه كه از دست مسلمان گرفته شود، اشكال ندارد؛ ولى اگر انسان بداند كه آن فرد آن را از دست كافر گرفته و تحقيق نكرده كه از حيوانى است كه به دستور شرعْ كشته شده يا نه، خريدن آن حرام و معامله آن باطل است، مگر آنكه منفعت محلّله داشته باشد.

(مسئله  ) چرمهايى كه از خارج وارد مى‌شود، پاك است و استفاده از آنها مانعى ندارد، و خريد و فروش آنها هم، اشكال ندارد.

(مسئله  ) خريد و فروش مسكرات، حرام و معامله آنها باطل است.

(مسئله  ) فروختن مال غصبى، باطل است و فروشنده بايد پولى را كه از خريدار گرفته، به او برگرداند.

(مسئله  ) اگر خريدار قصدش اين باشد كه پول جنس را ندهد، معامله اشكال دارد.

(مسئله  ) اگر خريدار بخواهد پول جنس را بعداً از حرام بپردازد و از اول هم قصدش اين باشد، معامله اشكال دارد؛ و اگر از اول قصدش اين نباشد، معامله صحيح است ولى بايد مقدارى را كه بدهكار است، از مال حلال پرداخت كند.

(مسئله  ) خريد و فروش آلات لهو كه منفعت مقصوده از آنها حرام است، باطل و حرام مى‌باشد.

(مسئله  ) استفاده از راديو و تلويزيون، سينما، ماهواره و اينترنت و ساير وسايل ارتباط جمعى در صورتى كه مستلزم حرام و فساد افكار و اخلاق و ترويج باطل نباشد، جايز است و خريد و فروش آنها صحيح مى‌باشد.

(مسئله  ) اگر چيزى را كه مى‌توانند استفاده حلال از آن ببرند، به قصد اين بفروشند كه آن را در حرام مصرف كنند؛ مثلاً كسى انگور را به اين قصد بفروشد كه از آن شراب تهيّه نمايند، معامله آن حرام و باطل است.

(مسئله  ) خريد و فروش مجسمه و صابون يا چيزهاى ديگرى كه روى آن مجسمه دارد، اشكال ندارد.

(مسئله  ) خريد چيزى كه از قمار يا دزدى يا از معامله باطل تهيّه شده، باطل وتصرّف در آن مال، حرام است، و اگر كسى آن را بخرد، بايد به صاحب اصلى‌اش برگرداند.

(مسئله  ) اگر روغنى را كه با پيه مخلوط است بفروشد، چنانچه آن را معيّن كند، مثلاً بگويد اين يك من روغن را مى‌فروشم، مشترى مى‌تواند معامله را به هم بزند؛ ولى اگر آن را معيّن نكند، بلكه يك من روغن بفروشد، بعد روغنى كه پيه دارد بدهد، مشترى مى‌تواند آن روغن را پس بدهد و روغن خالص مطالبه نمايد.

(مسئله  ) اگر مقدار جنسى را كه ارزش و قيمت بيشترى دارد، به جنسى كه ارزش و قيمت كمترى دارد بفروشد، به صورتى كه اين گونه معامله، باعث ركود اقتصادى و ورشكستگى مالى و عرفآ منكر و باطل و ظلم بر كسى كه اضافه پرداخت كند باشد، ربا و حرام است و گناه يك درهم ربا بزرگتر از آن است كه انسان، هفتاد مرتبه با محرم خود، زنا كند.

(مسئله  ) پدر و فرزند و زن و شوهر نمى‌توانند از يكديگر رباى استهلاكى (به نحوى كه در مسئله قبل گفته شد)، بگيرند، و همچنين است مسلمان از كافر.