موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
2 ـ قربانى كردن ـ ذبح گوسفند و گاو يا نحر شتر ـ در منى
پنجمین واجب حجّ، قربانى كردن گوسفند یا گاو یا شتر در منى است، و معتبر است این عمل را به قصد قربانى كردن در حجّ و براى تقرّب به خداوند متعال انجام دهد، و معتبر است آن را در روز انجام دهد، و قربانى كردن در شب كفایت نمى كند اگرچه جاهل باشد.
بلى، براى خائف ـ كسى كه مى ترسد در روز قربانى كند ـ قربانى كردن در شب جایز است، و واجب است قربانى كردن بعد از رمى جمره عقبه باشد، ولى چنانچه از روى جهل یا فراموشى پیش از رمى قربانى نماید صحیح است.
و واجب است ذبح یا نحر در منى باشد، و در صورتى كه تا آخر روزهاى تشریق، روز یازدهم و دوازدهم و سیزدهم، نتواند ـ اگرچه به جهت تقیه ـ در منى قربانى كند، یا قربانى كردن در آن جا براى او حرجى باشد، بنابر احتیاط واجب در «وادى محسَّر» قربانى كند، و همچنین احتیاط واجب آن است كه اگر از این هم متمكّن نباشد در مكّه قربانى كند، و اگر از این هم متمكّن نباشد یا حرجى باشد مى تواند در هر جاى حرم كه بخواهد قربانى كند.
مسأله ۳۷۹ ـ بعید نیست به تأخیر انداختن قربانى كردن تا آخر روزهاى تشریق جایز باشد، اگرچه احوط و افضل آن است كه در روز عید انجام شود، و در صورتى كه به جهت عذرى ـ مانند فراموشى یا جهل به حكم ـ از روزهاى تشریق به تأخیر بیندازد، باید ـ هر وقت عذر برطرف شد ـ قربانى كند، و اگر عذرش باقى بود، جایز است تا آخر ذى الحجّه تأخیر اندازد.
و اگر پس از طواف یادش آمد یا علم پیدا كرد و تدارك نمود، واجب نیست طواف را دوباره انجام دهد، اگرچه احتیاط مستحب آن است كه دوباره آن را انجام دهد، ولى اگر از روى علم و عمد قربانى نكند و طواف را انجام دهد، ظاهر این است كه طوافش باطل است و واجب است پس از قربانى كردن دوباره آن را انجام دهد.
مسأله ۳۸۰ ـ یك قربانى، تنها براى یك شخص كفایت مى كند.
مسأله ۳۸۱ ـ قربانى باید گاو یا گوسفند یا شتر باشد، و شتر باید پنج سال را تمام كرده، و وارد سال ششم شده باشد، و گاو و بز ـ بنابر احتیاط ـ باید دو سال را تمام كرده، و وارد سال سوم شده باشد، و همچنین احتیاط واجب آن است كه گوسفند یك سال را تمام كرده، و وارد سال دوم شده باشد.
و اگر پس از قربانى كردن براى او معلوم شود كه قربانى سنِّ لازم را نداشته، كافى نیست و باید دوباره قربانى كند.
و معتبر است در قربانى كه اعضاى آن تمام باشد، بنابراین اگر یك چشم را نداشته باشد، یا لنگ، یا گوش بریده، یا شاخ داخلى اش شكسته، یا نقص دیگرى مانند آن را داشته باشد، كفایت نمى كند، و اظهر این است كه اخته (خصىّ) نیز كفایت نمى كند. (و مقصود از شاخ داخلى، شاخى است سفید و كوچك كه در درون شاخ معمولى قرار دارد.)
و معتبر است از نظر عرفى لاغر نباشد، و احوط و اولى آن است كه مریض هم نباشد، و رگهاى دو تخم و خودِ دو تخمش را نكوبیده باشند، و آن قدر پیر نباشد كه مغز استخوانهایش آب شده باشد.
و نیز گوشش سوراخ نباشد، و به حسب اصل خلقتش بى شاخ و بى دم نباشد.
و احتیاط واجب آن است كه در صورتى كه میسّر است گوشش شكافته شده نباشد.
مسأله ۳۸۲ ـ اگر قربانى را به اعتقاد سالم بودن بخرد، و پس از پرداخت قیمت معلوم شود معیوب است، اكتفا كردن به آن جایز است.
مسأله ۳۸۳ ـ چنانچه متمكّن از تهیه قربانى داراى شرایط در روزهاى تشریق ـ یازدهم و دوازدهم و سیزدهم ـ نباشد احتیاط واجب آن است كه جمع كند بین آنچه متمكّن از تهیه آن است و بدل از قربانى، یعنى روزه گرفتن، مگر این كه نقص حیوان اخته بودن آن باشد، كه در این صورت با عدم تمكّن تهیه سالم، به آن اكتفا مى شود.
مسأله ۳۸۴ ـ اگر حیوانى را به اعتقاد چاق بودن بخرد و بعد معلوم شود كه لاغر است، كفایت مى كند، ولى اگر آن را به غیرِ خرید ـ مثل ارث یا هبه و مانند این دو ـ تملّك كند، و به اعتقاد چاق بودن قربانى كند و بعد معلوم شود لاغر بوده، كفایت آن محلّ اشكال است.
مسأله ۳۸۵ ـ اگر حیوان را قربانى كند و سپس شك كند كه داراى شرایط بوده یا نه، در صورتى كه احتمال دهد حین قربانى كردن شرایط را در او احراز كرده، حكم به صحّت قربانى مى شود، همچنین است اگر پس از قربانى كردن شك كند حیوان را در منى قربانى كرده یا جاى دیگرى.
و اگر شك كند قربانى كرده یا نه، چنانچه پس از داخل شدن در اعمالى كه باید بعد از قربانى انجام داد ـ مثل تقصیر یا حلق ـ شك پیدا شود، بنا را بر آن بگذارد كه قربانى كرده است، و اگر پیش از آن باشد باید قربانى كند.
و هرگاه در شرطى از شرایط شك داشته باشد، و با این حال حیوان را به قصد قربت اگر چه رجاءً ـ یعنى به امید این كه داراى شرط باشد، و اگر نباشد قربانى دیگرى انجام دهد ـ بكشد، و بعد معلوم شود كه داراى شرایط بوده است كفایت مى كند.
مسأله ۳۸۶ ـ چنانچه حیوان سالمى را براى قربانى كردن بخرد و پس از خرید، حیوان مریض شود، یا عضوى از او بشكند، یا عیب دیگرى پیدا كند، قربانى كردن همان كفایت مى كند، ولى احتیاط مستحب آن است كه حیوان دیگرى كه سالم است نیز با او قربانى كند.
مسأله ۳۸۷ ـ اگر حیوانى را براى قربانى بخرد و گم شود، چنانچه نداند كه كسى آن را پیدا كرده و از طرف او در منى قربانى كرده است، باید حیوان دیگرى بخرد و قربانى كند.
و اگر دیگرى را خرید، ولى پیش از قربانى كردنش اوّلى پیدا شد، باید اوّلى را قربانى كند و مخیر است دومى را قربانى كند یا نكند، اگرچه احوط و اولى آن است كه دومى را هم قربانى كند.
و اگر پس از قربانى كردن دومى، اوّلى پیدا شود، احتیاط واجب آن است كه اوّلى را هم قربانى كند.
مسأله ۳۸۸ ـ اگر كسى حیوانى را كه براى قربانى خریده شده و گم شده پیدا كند، باید روز دهم و یازدهم و دوازدهم حیوان را تعریف كند، پس اگر صاحبش را نیافت باید آخر روز دوازدهم حیوان را از طرف او قربانى كند.
مسأله ۳۸۹ ـ كسى كه حیوانى براى قربانى پیدا نكند، و قیمت آن را داشته باشد باید قیمت را نزد شخص ثقه اى به امانت بگذارد تا با آن حیوانى را ـ اگرچه تا آخر ذى الحجّه ـ بخرد و از طرف صاحب پول قربانى كند.
پس اگر ماه ذى الحجّه گذشت و قربانى نكرد، باید در ذى الحجّه سال بعد براى او قربانى كند.
مسأله ۳۹۰ ـ هرگاه متمكّن از قربانى و از قیمت آن نباشد باید به جاى آن ده روز روزه بگیرد، سه روز آن در حجّ و هفت روز زمانى كه به بلدش برگشت، و اقوى آن است كه سه روز را در روز هفتم و هشتم و نهم ذى الحجّه بگیرد، همچنان كه اقوى آن است كه سه روز و هفت روز را باید پى درپى بگیرد، و اگر به بلدش برنگردد و در مكّه بماند، باید صبر كند تا همسفرانش به بلدشان برگردند یا یك ماه بگذرد، بعد هفت روز را روزه بگیرد.
مسأله ۳۹۱ ـ كسى كه واجب است سه روز در حجّ روزه بگیرد، اگر متمكّن نباشد روز هفتم ذى الحجّه را روزه بگیرد، احتیاط واجب آن است كه روز هشتم و نهم را نگیرد بلكه سه روز را پس از روز سیزدهم پى درپى بگیرد.
و اگر متمكّن نباشد روز هشتم را روزه بگیرد، باید روزه گرفتن را تا بعد از بازگشت از منى به تأخیر اندازد، و احتیاط واجب آن است كه تا بعد از روز سیزدهم به تأخیر اندازد.
و احوط و اولى آن است كه بعد از گذشتن ایام تشریق مبادرت به روزه گرفتن نماید، اگرچه اقوى آن است كه تا ذى الحجّه تمام نشده مى تواند انجام دهد.
و اگر پس از بازگشت از منى متمكّن نباشد، باید در راه بازگشت به بلدش و یا در بلدش روزه بگیرد، و احتیاط واجب آن است كه بین سه روز و هفت روز جمع نكند.
و چنانچه تا اوّل ماه محرّم سه روز را نگیرد، روزه گرفتن ساقط مى شود، و باید در سال بعد قربانى كند.
مسأله ۳۹۲ ـ كسى كه متمكّن از قربانى و قیمت آن نباشد و سه روز روزه در حجّ را بگیرد و پس از آن توانایى تهیه قربانى را پیدا كند، احتیاط واجب آن است كه هم قربانى كند و هم باقى مانده روزه را بگیرد.
مسأله ۳۹۳ ـ چنانچه به تنهایى متمكّن نباشد قربانى را تهیه كند، ولى بتواند با دیگرى به طور شركت تهیه كند، احتیاط واجب آن است كه بین شركت در قربانى و روزه جمع كند، به نحوى كه در مسأله (۳۹۰) گذشت.
مسأله ۳۹۴ ـ اگر حیوان یا قیمت آن را به كسى داد و او را در كشتن از طرف خود نایب كرد و بعد شك كرد كه آیا او قربانى را انجام داده است یا نه، باید بنا را بر آن بگذارد كه قربانى نكرده است، بلى، اگر نایب ثقه باشد و خبر دهد كه قربانى كرده است، به خبر او اكتفا مى شود.
مسأله ۳۹۵ ـ شرایطى كه براى حیوان قربانى در مسأله (۳۸۱) ذكر شد، در حیوانى كه به عنوان كفّاره كشته مى شود معتبر نیست، اگرچه احتیاط مستحب آن است كه رعایت شود.
مسأله ۳۹۶ ـ ذبح و همچنین نحر واجب، چه قربانى حجّ باشد یا كفّاره، به كشتن خود شخص و یا نایب اگرچه در حال اختیار، محقّق مى شود، و باید نیت از صاحب قربانى تا تحقّق ذبح استمرار داشته باشد، و نیت ذبح كننده اعتبار ندارد، و معتبر است ذبح كننده مسلمان باشد.
