موضوع: کتب استفتائی
سجده سهو
(مسئله ) براى چهار چيز بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجده سهو ـ به دستورى كه بعدآ گفته مى‌شود ـ به جا آورد :
1. چنانچه فرد در بين نماز، سهوآ حرف بزند؛
2. چنانچه انسان در جايى كه نبايد نماز را سلام دهد (مثلاً در ركعت اول) سلام دهد؛
3. در صورتى كه تشهّد را فراموش كند؛
4. هرگاه در نماز چهار ركعتى، بعد از سجده دوم، شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت؛ و در دو مورد هم احتياط مستحب آن است كه سجده سهو بنمايد :
الف. در جايى كه يك سجده را فراموش نمايد؛
ب. در جايى كه بايد بنشيند، مثلاً موقع خواندن تشهّد، اشتباهآ بايستد، يا در جايى كه بايد بايستد، اشتباهآ بنشيند؛ مثلاً موقع خواندن حمد و سوره، اشتباهآ بنشيند.
(مسئله ) اگر انسان اشتباهآ يا به خيال اينكه نمازش تمام شده، حرف بزند بايد دو سجده سهو به جا آورد.
(مسئله ) براى حرفى كه از آه كشيدن و سرفه پيدا مى‌شود، سجده سهو واجب نيست، ولى اگر مثلا سهوآ «آخ» يا «آه» بگويد، بايد سجده سهو نمايد.
(مسئله ) اگر انسان چيزى را كه غلط خوانده دوباره به طور صحيح بخواند، براى دوباره خواندن آن سجده سهو واجب نيست.
(مسئله ) اگر انسان در نماز سهوآ مدتى حرف بزند و تمام آنها يك مرتبه حساب شود، به جا آوردن دو سجده سهو بعد از سلام نماز، كافى است.
(مسئله ) اگر نمازگزار سهوآ تسبيحات اربعه را نگويد يا بيشتر يا كمتر از سه مرتبه بگويد، احتياط مستحب آن است كه بعد از سلام نماز دو سجده سهو به جا آورد.
(مسئله ) اگر در جايى كه نبايد سلام نماز را بگويد سهوآ بگويد: «السلام علينا و على عبادالله الصالحين» يا بگويد: «السلام عليكم» بايد دو سجده سهو به جا آورد؛ ولى اگر اشتباهآ مقدارى از اين دو سلام را بگويد، يا بگويد: «السلام عليك ايها النبى و رحمة الله و بركاته»، احتياط مستحب آن است كه دو سجده سهو به جا آورد.
(مسئله ) اگر نمازگزار در جايى كه نبايد سلام دهد اشتباهآ هر سه سلام را بگويد، به جا آوردن دو سجده سهو كافى است.
(مسئله ) اگر انسان يك سجده يا تشهّد را فراموش كند و پيش از ركوع ركعت بعد يادش بيايد، بايد برگردد و به جا آورد.
(مسئله ) اگر نمازگزار در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه يك سجده يا تشهّد را از ركعت پيش فراموش كرده، بايد بعد از سلام نماز، سجده يا تشهّد را قضا نمايد و بعد از آن براى تشهّد فراموش شده، واجب است كه دو سجده سهو به جا آورد و براى سجده فراموش شده، احتياط مستحب آن است كه دو سجده سهو به جا آورد.
(مسئله ) اگر انسان سجده سهو را بعد از سلام نماز عمدآ به جا نياورد، معصيت كرده و واجب است هر چه زودتر آن را انجام دهد و چنانچه سهوآ به جا نياورد، هر وقت يادش آمد بايد فورآ انجام دهد و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.
(مسئله ) اگر انسان شك دارد كه سجده سهو بر او واجب شده يا نه، لازم نيست به جا آورد.
(مسئله ) كسى كه شك دارد مثلا دو سجده سهو بر او واجب شده يا چهارتا، اگر دو سجده نمايد كافى است.
(مسئله ) اگر بداند يكى از دو سجده سهو را به جا نياورده، بايد دو سجده سهو به جا آورد و اگر بداند سهوآ سه سجده كرده، بايد دوباره دو سجده سهو بنمايد.
دستور سجده سهو
(مسئله ) دستور سجده سهو اين است كه نمازگزار، بعد از سلام نماز، فورآ نيّت سجده سهو كند و پيشانى را به چيزى كه سجده بر آن صحيح است، بگذارد و بگويد :
«بِسْمِ اللهِ وَبِاللهِ وَ صَلَّى اللهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ»، يا بگويد : «بِسمِ اللهِ وَ بِاللهِ اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ»؛ ولى بهتر است بگويد: «بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ اَلسَّلامُ عَلَيکَ اَيُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكاتُه». بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و يكى از ذكرهايى را كه گفته شد، بگويد و بنشيند و بعد از خواندن تشهّد، سلام دهد، هر چند عدم شرطيّت ذكر مخصوص، مانند عدم شرطيّت شرايط سجده در سجده سهو اقوى است. آرى، آنچه در تحقّق و صدق سجده معتبر است، در سجده سهو نيز معتبر است.
قضاى سجده و تشهّد فراموش شده
(مسئله ) سجده و تشهّدى را كه انسان فراموش كرده و بعد از نماز، قضاى آن را به جا مى‌آورد، بايد تمام شرايط نماز، مانند پاك بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاى ديگر را داشته باشد.
(مسئله ) اگر كسى سجده يا تشهّد را چند دفعه فراموش كند، مثلا يك سجده از ركعت اول و يك سجده از ركعت دوم را فراموش نمايد، بايد بعد از نماز، قضاى هر دو را با سجده‌هاى سهوى كه براى آنها لازم است، به جا آورد و لازم نيست معيّن كند كه قضاى كدام يك آنهاست.
(مسئله ) اگر نمازگزار يك سجده و تشهّد را فراموش كند، احتياط واجب آن است كه هر كدام را اول فراموش كرده، اول قضا نمايد، و اگر نداند كدام اول فراموش شده، بايد احتياطآ يك سجده و تشهّد و بعد يك سجده ديگر به جا آورد، يا يك تشهّد و يك سجده و بعد يك تشهّد ديگر به جا آورد، تا يقين كند سجده و تشهّد را به ترتيبى كه فراموش كرده، قضا نموده است.
(مسئله ) اگر انسان به خيال اينكه اول سجده را فراموش كرده، اول قضاى آن را به جا آورد و بعد از خواندن تشهّد يادش بيايد كه اول تشهّد را فراموش كرده، احتياط واجب آن است كه دوباره سجده را قضا نمايد، و نيز اگر به خيال اينكه اول تشهّد را فراموش كرده، اول قضاى آن را به جا آورد، و بعد از سجده يادش بيايد كه اول سجده را فراموش كرده، بنا بر احتياط واجب بايد دوباره تشهّد را بخواند.
(مسئله ) اگر نمازگزار بين سلام نماز و قضاى سجده يا تشهّد، كارى كند كه اگر عمدآ يا سهوآ در نماز اتفاق بيفتد، نماز باطل مى‌شود ـ مثلا پشت به قبله نمايد ـ بايد قضاى سجده يا تشهّد را به جا آورد و نمازش صحيح است.
(مسئله ) اگر انسان بعد از سلام نماز يادش بيايد كه يك سجده از ركعت آخر را فراموش كرده، در صورتى كه قبل از انجام كارى كه نماز را باطل مى‌كند يادش بيايد آن سجده را به نيت اداء انجام دهد و بعد از آن تشهد و سلام را بخواند و بعد دو سجده سهو به جا آورد، و اگر بعد از انجام كارى كه نماز را باطل مى‌كند يادش بيايد. بايد قضاى سجده‌اى را كه فراموش كرده به جا آورد و بعد از آن بنا بر احتياط مستحب دو سجده سهو به جا آورد، و اگر تشهّد ركعت آخر را فراموش كرده باشد و قبل از انجام كارى كه نماز را باطل مى‌كند يادش بيايد، بايد تشهد را به نيت اداء بخواند و بعد سلام دهد و اگر بعد از انجام كارى كه نماز را باطل مى‌كند يادش بيايد، بايد قضاى تشهّد را به جا آورد و بعد از آن در هر دو صورت دو سجده سهو به جا آورد.
(مسئله ) اگر كسى بين سلام نماز و قضاى سجده يا تشهّد، كارى كند كه براى آن سجده سهو واجب مى‌شود، مثل آنكه سهوآ حرف بزند، بايد سجده يا تشهّد را قضاكند و سجده سهو لازم نيست.
(مسئله ) اگر انسان نداند كه سجده را فراموش كرده يا تشهّد را، بايد هر دو را احتياطآ قضا نمايد و هر كدام را اول به جا آورد اشكال ندارد، و بايد يك سجده سهو نيز به جا آورد.
(مسئله ) اگر كسى شك دارد كه سجده يا تشهّد را فراموش كرده يا نه، واجب نيست قضا نمايد.
(مسئله ) اگر انسان بداند سجده يا تشهّد را فراموش كرده و شك كند كه پيش از ركوعِ ركعت بعد به جا آورده يا نه، احتياط مستحب آن است كه آن را قضا نمايد و سجده سهو لازم نيست.
(مسئله ) كسى كه بايد سجده يا تشهّد را قضا نمايد، اگر براى كار ديگرى هم سجده سهو بر او واجب شود، بايد بعد از نماز، سجده يا تشهّد را قضا نمايد، بعد سجده سهو را به جا آورد.
(مسئله ) اگر انسان شك دارد كه بعد از نماز، قضاى سجده يا تشهّد فراموش شده را به جا آورده يا نه، چنانچه وقت نماز نگذشته، بايد سجده يا تشهّد را قضا نمايد، و اگر وقت نماز گذشته، بنا بر احتياط مستحب سجده يا تشهّد را قضا نمايد.
