موضوع: کتب استفتائی
مُبطِلات نماز
(مسئله ) دوازده چيز نماز را باطل مى‌كند و آنها را «مبطلات نماز» مى‌گويند :
اول، آنكه در بين نماز، يكى از شرطهاى آن از بين برود؛ مثلا نمازگزار در بين نماز بفهمد كه مكانش غصبى است؛
دوم، آنكه در بين نماز، عمدآ يا سهوآ يا از روى ناچارى، چيزى كه وضو يا غسل را باطل مى‌كند، پيش آيد، مثلا بول از او بيرون آيد؛ ولى كسى كه نمى تواند از بيرون آمدن بول و غائط خوددارى كند، اگر در بين نماز، بول يا غائط از او خارج شود، چنانچه به دستورى كه در احكام وضو گفته شد، عمل نمايد، نمازش باطل نمى‌شود و نيز اگر در بين نماز، از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتى كه به دستور استحاضه عمل كرده باشد، نمازش صحيح است؛
(مسئله ) كسى كه بى‌اختيار خوابش برده، اگر نداند كه در بين نماز خوابش برده يا بعد از آن، بايد نمازش را دوباره بخواند.
(مسئله ) اگر كسى بداند به اختيار خودش خوابيده و شك كند كه بعد از نماز بوده يا در بين نماز يادش رفته كه مشغول نماز است و خوابيده، نمازش صحيح است.
(مسئله ) اگر كسى در حال سجده از خواب بيدار شود و شك كند كه در سجده آخر نماز است يا در سجده شكر، بايد آن نماز را دوباره بخواند.
سوم، آنكه مثل بعض كسانى كه شيعه نيستند، دستها را روى هم بگذارد؛
(مسئله ) هرگاه انسان براى ادب، دستها را روى هم بگذارد، اگرچه مثل آنها نباشد، بنا بر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند؛ ولى اگر از روى فراموشى يا ناچارى يا براى كار ديگرى ـ مثل خاراندن دست ـ دستها را روى هم بگذارد، اشكال ندارد.
چهارم، آنكه بعد از خواندن حمد، آمين بگويد؛ ولى اگر اشتباهآ يا از روى تقيّه بگويد، نمازش باطل نمى‌شود؛
پنجم، آنكه عمدآ يا از روى فراموشى، پشت به قبله كند، يا به طرف راست يا چپ قبله برگردد؛ بلكه اگر عمدآ به قدرى برگردد كه نگويند رو به قبله است، اگرچه به طرف راست يا چپ نرسد، نمازش باطل است؛
(مسئله ) اگر نمازگزار عمدآ همه صورت را به طرف راست يا چپ قبله برگرداند، نمازش باطل است؛ بلكه اگر سهوآ هم صورت را به اين مقدار برگرداند، نمازش باطل است؛ ولى اگر سر را كمى برگرداند عمدآ باشد يا اشتباهآ، نمازش باطل نمى‌شود.
ششم، آنكه عمدآ كلمه‌اى غير از كلمات نماز بگويد كه از آن كلمه قصد معنا كند، اگرچه معنا هم نداشته باشد و يك حرف هم باشد؛ بلكه اگر قصد هم نكند، در صورتى كه دو حرف يا بيشتر باشد، بنا بر احتياط واجب، بايد نماز را دوباره بخواند؛ ولى اگر سهوآ بگويد، نمازش باطل نمى‌شود؛
(مسئله ) اگر نمازگزار كلمه‌اى بگويد كه يك حرف دارد، چنانچه آن كلمه معنا داشته باشد، مثل «ق» كه در زبان عرب به معناى اين است كه نگهدارى كن، چنانچه معناى آن را بداند و قصد آن را نمايد، نمازش باطل مى‌شود؛ ولى اگر قصد معناى آن را نكند، نمازش صحيح است.
(مسئله ) سرفه كردن و آروغ زدن و آه كشيدن در نماز اشكال ندارد؛ ولى گفتن «آخ» و «آه» و مانند اينها كه دو حرف است، اگر عمدى باشد، نماز را باطل مى‌كند.
(مسئله ) اگر نمازگزار كلمه‌اى را به قصد ذكر بگويد، مثلا به قصد ذكر بگويد: «الله اكبر» و در موقع گفتن آن، صدا را بلند كند كه چيزى را به ديگرى بفهماند، اشكال ندارد؛ ولى چنانچه به قصد اينكه چيزى به كسى بفهماند بگويد، اگرچه قصد ذكر هم داشته باشد، نمازش باطل مى‌شود.
(مسئله ) خواندن قرآن در نماز، غير از چهار سوره‌اى كه سجده واجب دارد و در احكام جنابت گفته شد و نيز دعا كردن در نماز اشكال ندارد، اگرچه به فارسى يا زبان ديگرى باشد.
(مسئله ) اگر چيزى از حمد و سوره و ذكرهاى نماز را عمدآ يا احتياطآ به شرطى كه منجر به وسواس نشود چند مرتبه بگويد، اشكال ندارد.
(مسئله ) در حال نماز، انسان نبايد به ديگرى سلام كند و اگر ديگرى به او سلام كند، بايد طورى جواب دهد كه سلام مقدم باشد، مثلا بگويد: «اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ» يا «سَلامٌ عَلَيْكُمْ»، و نبايد «عَلَيْكُمُ السَّلامْ»بگويد.
(مسئله ) انسان بايد جواب سلام را چه در نماز يا در غير نماز فورآ بگويد، و اگر عمدآ يا از روى فراموشى جواب سلام را به قدرى طول دهد، كه اگر جواب بگويد جواب آن سلام حساب نشود، چنانچه در نماز باشد نبايد جواب بدهد و اگر در نماز نباشد، جواب دادن واجب نيست.
(مسئله ) بايد جواب سلام را بنا بر احتياط واجب طورى بگويد كه سلام كننده بشنود، ولى اگر سلام كننده ناشنوا باشد، چنانچه انسان به طور معمول جواب او را بدهد، كافى است.
(مسئله ) نمازگزار بايد جواب سلام را به قصد جواب بگويد نه به قصد دعا.
(مسئله ) اگر زن يا مرد نامحرم يا بچه مميّز، يعنى بچه‌اى كه خوب و بد را مى‌فهمد، به نمازگزار سلام كند، نمازگزار بايد جواب او را بدهد.
(مسئله ) اگر نمازگزار جواب سلام را ندهد معصيت كرده، ولى نمازش صحيح است.
(مسئله ) اگر كسى به نمازگزار غلط سلام كند، به طورى كه سلام حساب نشود، جواب او واجب نيست.
(مسئله ) جواب سلام كسى كه از روى مسخره يا شوخى سلام مى‌كند، واجب نيست؛ و احتياط واجب آن است كه در جواب سلام مرد و زن كافر معاند بگويد: «سلام» يا فقط بگويد: «عليك».
(مسئله ) اگر كسى به عده‌اى سلام كند، جواب سلام او بر همه آنان واجب است، ولى اگر يكى از آنان جواب دهد، كافى است.
(مسئله ) اگر كسى به عده‌اى سلام كند و شخصى كه سلام كننده قصد سلام دادن به او را نداشته، جواب دهد، باز هم جواب سلام او بر آن عده، واجب است.
(مسئله ) اگر به عده‌اى سلام كند و كسى كه بين آنها مشغول نماز است شك كند كه سلام كننده قصد سلام كردن به او را هم داشته يا نه، نبايد جواب بدهد؛ همچنين است اگر بداند قصد او را هم داشته ولى ديگرى جواب سلام را بدهد، امّا اگر بداند كه قصد او را هم داشته و ديگرى جواب ندهد، بايد جواب او را بگويد.
(مسئله ) سلام كردن مستحبّ است و خيلى سفارش شده است كه سواره به پياده و ايستاده به نشسته و كوچك‌تر به بزرگتر سلام كند.
(مسئله ) اگر دو نفر با هم به يكديگر سلام كنند، بر هر يك واجب است جواب سلام ديگرى را بدهد.
(مسئله ) در غير از نماز، مستحبّ است جواب سلام را بهتر از سلام بگويد، مثلا اگر كسى گفت: «سلام عليكم»، در جواب بگويد: «سلام عليكم و رحمة الله».
هفتم، خنده با صدا و عمدى است و چنانچه سهوآ با صدا بخندد يا لبخند بزند، نمازش باطل نمى‌شود؛
(مسئله ) اگر كسى براى جلوگيرى از صداى خنده حالش تغيير كند ـ مثلا رنگش سرخ شود ـ چنانچه از صورت نمازگزار بيرون رود، بايد نمازش را دوباره بخواند.
هشتم، آنكه كسى براى كار دنيا عمدآ با صدا گريه كند؛ بلكه اگر براى كار دنيا بى‌صدا هم گريه كند، بنا بر احتياط واجب باطل است . امّا اگر از ترس خدا يا براى آخرت يا براى سيد الشهداء 7 گريه كند، آهسته باشد يا بلند، اشكال ندارد، بلكه از بهترينِ اعمال است؛
نهم، كارى كه صورت نماز را به هم بزند، مثل دست زدن و به هوا پريدن و مانند اينها، كم باشد يا زياد، عمدى باشد يا از روى فراموشى؛ ولى كارى كه صورت نماز را به هم نزند ـ مثل اشاره كردن با دست ـ اشكال ندارد؛
(مسئله ) اگر نمازگزار در بين نماز به قدرى ساكت بماند كه نگويند نماز مى‌خواند، نمازش باطل مى‌شود.
(مسئله ) اگر انسان در بين نماز كارى انجام دهد يا مدتى ساكت شود و شك كند كه نماز به هم خورده يا نه، نمازش باطل است، و احتياط آن است كه نماز را تمام كند و بعد دوباره بخواند.
دهم، خوردن و آشاميدن است؛
(مسئله ) احتياط واجب آن است كه انسان در حين نماز، هيچ چيز نخورد و نياشامد؛ چه موالات نماز به هم بخورد يا نخورد، و چه بگويند نماز مى‌خواند يا نگويند.
(مسئله ) اگر در بين نماز، غذايى را كه لاى دندانها مانده، فرو ببرد، نمازش باطل نمى‌شود؛ ولى اگر قند يا شكر و مانند اينها در دهان مانده باشد و در حال نماز، كم‌كم آب شود و فرو رود، نمازش اشكال پيدا مى‌كند.
يازدهم، شك در ركعتهاى نماز دو ركعتى يا سه ركعتى يا در دو ركعت اول نمازهاى چهار ركعتى است؛
دوازدهم، آنكه كسى ركن نماز را عمدآ يا سهوآ كم يا زياد كند، يا چيزى را كه ركن نيست، عمدآ كم يا زياد نمايد.
(مسئله ) اگر انسان بعد از نماز شك كند كه در بين نماز كارى كه نماز را باطل مى‌كند انجام داده يا نه، نمازش صحيح است.
