موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی
فصل سوّم:
وقوف در مشعرالحرام
سوّمين عمل واجب حجّ، وقوف در مشعرالحرام است. سرزمين مشعرالحرام كه نام ديگر آن مزدلفه است، بيابانى است در شرق شهر مكّه كه از يك سو متّصل به عرفات است و از سوى ديگر به منى. حدّ و مرز مشعرالحرام از گذشته تا كنون معلوم و مشخّص بوده است.
مسأله 801) پس از آن كه حاجى تا غروب شب دهم در عرفات وقوف كرد بايد به سوى مشعرالحرام حركت كند.
مسأله 802) احتياط واجب آن است كه حاجى شب دهم را تا طلوع فجر در مشعرالحرام بيتوته كند، يعنى شب را تا صبح در آنجا سپرى كند و در اين ماندن قصد اطاعت و عبادت نمايد و البته اين امر غير از «وقوف در مشعر» است كه از اركان حجّ مىباشد.
مسأله 803) همين كه فجر صادق طلوع كرد، حاجى بايد نيّت كند كه تا طلوع آفتاب در مشعر بماند. اين وقوف از اركان حجّ و عبادت
(269)
است و بايد با نيّت خالص و بدون ريا و خودنمايى انجام شود و اگر كسى با علم و عمد، ريا كند، وقوفش باطل است.
مسأله 804) گرچه واجب است حاجى از طلوع فجر روز دهم تا كمى پيش از طلوع آفتاب در مشعر بماند، ولى وقوف در تمام اين وقت، ركن نيست، بلكه آنچه ركن است وقوف در مقدار كمى از بينالطّلوعين است هرچند به اندازه يك دقيقه باشد. بنابر اين كسى كه وقوف بين طلوع فجر تا طلوع آفتاب را عمدا يكسره ترك كند به تفصيلى كه در مسايل آينده خواهد آمد حجّش باطل است.
مسأله 805) جايز است حاجى كمى قبل از طلوع آفتاب از مشعر حركت كند به طورى كه پيش از طلوع آفتاب از «وادى مُحسَّر»(1)نگذرد، بلكه اين كار مستحبّ است. و احتياط آن است كه زمانى از مشعر حركت كند كه پيش از طلوع آفتاب حتّى وارد وادى مُحسَّر نشود.
مسأله 806) اگر حاجى عمدا پيش از طلوع آفتاب از وادى مُحسَّر بگذرد، گرچه گناه كرده ولى كفّاره ندارد.
مسأله 807) افراد معذور مانند زنان، كودكان، بيماران، پيرمردان، افراد ناتوان و آنان كه ترس از جان يا مال خود دارند و كسانى كه مسئول پرستارى يا راهنمايى اين گونه افراد هستند، مىتوانند در
--------------------------------------------------------------------------------
1 ـ وادى محسّر، سرزمينى است حدّ فاصل ميان مشعرالحرام و منى.
(270) مناسك حج و عمره
شب دهم همين كه قدرى در مشعر توقّف كردند، به منى بروند و لازم نيست در فاصله ميان طلوع فجر تا طلوع آفتاب در مشعر توقف كنند، ولى احتياط مستحبّ آن است كه اگر ماندن برايشان مشكل نباشد، وقوف مشعر را به طور كامل انجام دهند.
مسأله 808) وقوف در مشعر داراى سه وقت است كه يك وقوف، اختيارى و دو وقوف، اضطرارى است:
1 ـ بين طلوع فجر تا طلوع آفتاب (وقوف اختيارى). 2 ـ شب عيد براى كسانى كه عذر دارند (وقوف اضطرارى). 3 ـ از طلوع آفتاب تا ظهر روز دهم (وقوف اضطرارى).
مسأله 809) با توجّه به اين كه هر يك از وقوف در عرفات و مشعر داراى نوع اختيارى و اضطرارى است و بسته به اين كه كسى هر دو وقوف را انجام دهد يا يكى از آنها را و اين كه هر دو وقوف يا يكى از آنها اختيارى يا اضطرارى باشد و نيز با ملاحظه اين كه ترك وقوف ممكن است عمدى يا از روى ناآگاهى به مسأله يا فراموشى باشد، مسأله داراى صورتهاى زيادى است، ولى مهمترين موارد آن كه ممكن است مورد نياز شود به شرح زير است:
اوّل ـ اگر مكلّف وقوف اختيارى عرفات يعنى از ظهر روز عرفه تا غروب همان روز و وقوف اختيارى مشعر يعنى از طلوع فجر صبح دهم تا طلوع آفتاب را درك كند، حجّ او بدون اشكال صحيح است.
وقوف در مشعرالحرام (271)
دوّم ـ اگر مكلّف هيچ يك از وقوف اختيارى و اضطرارى عرفات و مشعر را درك نكند، حجّ او باطل است و بايد با همان احرامى كه بسته، عمره مفرده انجام دهد و از احرام بيرون بيايد و احتياط مستحبّ آن است كه نيّت عدول به عمره مفرده هم بكند و اگر گوسفند همراه داشته باشد بنابر احتياط واجب آن را ذبح كند. و در صورتى كه ترك وقوف به علّت عذر باشد، بايد در سال بعد اگر شرايط استطاعت را دارد، حجّ بجا بياورد؛ ولى اگر ترك وقوف از روى تقصير بوده يا حج از قبل بر وى مستقر شده باشد، بايد در سال ديگر حجّ بجا بياورد، خواه شرايط استطاعت را داشته باشد يا نداشته باشد.
سوم ـ اگر كسى وقوف اختيارى عرفات و وقوف اضطرارى مشعر در شب يعنى پيش از طلوع فجر را انجام داده باشد، در صورتى كه به علّت عذر وقوف اختيارى مشعر را ترك كرده، حجّش صحيح است وگرنه بنابر احتياط واجب حجّش باطل است و بايد حجّ را به قصد مافىالذّمّه يعنى اعمّ از حجّ و عمره مفرده تمام كند و اگر طواف و نماز آن و سعى و طواف نساء و نماز آن را يك بار به نيت مافى الذمه انجام دهد كافى است و احتياطا در سال بعد نيز حجّ را اعاده كند.
چهارم اگر كسى وقوف اختيارى عرفات و وقوف اضطرارى
(272) مناسك حج و عمره
مشعر در روز را انجام دهد، چنانچه وقوف اختيارى مشعر را عمدا ترك كرده باشد حجّ او باطل است وگرنه حجّش صحيح است.
پنجم ـ اگر كسى وقوف اضطرارى عرفات و وقوف اختيارى مشعر را درك كرده باشد، در صورتى كه وقوف اختيارى عرفات را عمدا ترك كرده باشد حجّ او باطل است وگرنه حجّش صحيح است.
ششم ـ اگر كسى وقوف اضطرارى عرفات و وقوف اضطرارى مشعر در شب را انجام داده باشد، چنانچه وقوف اختيارى مشعر را از روى عذر ترك كرده باشد و وقوف اختيارى عرفات را هم عمدا ترك نكرده باشد، حجّش صحيح است، ولى كسى كه معذور نيست اگر وقوف اختيارى عرفات را عمدا انجام نداده باشد، بنابر اقوى حجّش باطل است و اگر وقوف اختيارى مشعر را عمدا ترك كرده باشد، بنابر احتياط حجّش باطل است.
هفتم ـ اگر كسى وقوف اضطرارى عرفات و وقوف اضطرارى مشعر در روز دهم را انجام داده باشد، در صورتى كه ترك يكى از دو وقوف اختيارى، از روى عمد باشد، حجّش باطل است، ولى اگر ترك هيچ يك از اين دو وقوف از روى عمد نباشد بنابر اقوى حجّش صحيح است، هرچند در اين صورت احتياط مستحبّ آن است كه در سال بعد اگر شرايط وجوب حجّ را داشته باشد حجّ را اعاده كند.
هشتم ـ اگر كسى تنها وقوف اختيارى عرفات را انجام دهد، حتّى
وقوف در مشعرالحرام (273)
اگر وقوف اختيارى مشعر را از روى عمد ترك نكرده باشد، حجّش باطل است و بايد با همان احرام، عمره مفرده انجام دهد و از احرام خارج شود و در سال بعد در صورت وجود شرايط وجوب، حجّ را اعاده كند، ولى اگر به علّت ندانستن مسأله بدون آن كه در مشعر وقوف كند از آن جا گذشته باشد، بنابر احتياط واجب بايد اعمال را به نيت اعم از عمره مفرده و حج تمام كند و در سال آينده حج را اعاده نمايد.
نهم ـ اگر كسى تنها وقوف اضطرارى عرفات را انجام دهد، حجش باطل است.
دهم ـ اگر كسى تنها وقوف اختيارى مشعر را انجام دهد در صورتى كه وقوف در عرفات را عمدا ترك نكرده باشد، حجّش صحيح است و اگر وقوف در عرفات را عمدا ترك كرده باشد حجّش باطل است.
يازدهم ـ اگر كسى تنها وقوف اضطرارى مشعر در شب را انجام دهد، در صورتى كه وقوف در عرفات را عمدا ترك نكرده و از معذورينى باشد كه مىتوانند شبانه در مشعر وقوف كنند، حجّش ظاهرا صحيح است، ولى اگر وقوف در عرفات را عمدا ترك كرده باشد يا از آن معذورين نباشد حجش باطل است.
دوازدهم ـ اگر كسى تنها وقوف اضطرارى مشعر در روز را انجام
(274) مناسك حج و عمره
دهد، چنانچه وقوف عرفات را عمدا ترك نكرده باشد، بنابر احتياط واجب حجّ را به قصد مافىالذّمّه يعنى اعمّ از حجّ تمتّع و عمره مفرده تمام كند و در سال آينده نيز با وجود شرايط وجوب حجّ آن را اعاده نمايد و اگر وقوف عرفات را عمدا ترك كرده باشد حجش باطل است.
مستحبّات وقوف در مشعرالحرام
مسأله 810) برخى از مستحبّات وقوف در مشعر به شرح زير است:
1 ـ مستحبّ است حاجى با تن و دلى آرام از عرفات به سوى مشعرالحرام حركت كند و استغفار نمايد، و همين كه از طرف دست راست به تلّسرخ رسيد بگويد:
«اَللّهُمَّ ارْحَمْ تَوَقُّفى وَزِدْهُ فى عَمَلى وَسَلِّمْ لى دينى وَتَقَبَّلْ مَناسِكى»
2 ـ مستحبّ است حاجى هنگام رفتن به سوى مشعر حالت اعتدال و ميانهروى داشته باشد و كسى را آزار ندهد.
3 ـ مستحبّ است حاجى نماز مغرب و عشا را تا رسيدن به مشعرالحرام به تأخير بيندازد اگر چه ثلث شب نيز بگذرد، و هر دو نماز را به يك اذان و دو اقامه با هم بخواند، و نمازهاى نافله مغرب را پس از
مستحبّات وقوف در مشعرالحرام (275)
نماز عشا بجا آورد و اگر نتواند تا پيش از نيمه شب به مشعر برسد بايد نماز مغرب و عشا را به تأخير نيندازد و در ميان راه بخواند.
4 ـ مستحبّ است حاجى در وسط سرزمين مشعر از طرف راست راه نزول نمايد.
5 ـ اگر حاجى صروره است يعنى اوّلين بارى است كه حجّ بجا مىآورد مستحبّ است در مشعرالحرام پا برهنه قدم بگذارد.
6 ـ مستحبّ است حاجى در آن شب به هر مقدار كه مىتواند به عبادت و اطاعت خداوند متعال مشغول شود و اين دعا را بخواند:
«اَللّهُمَّ هذِهِ جُمَعُ، اَللّهُمَّ إِنّى أَسْأَلُكَ أَنْ تَجْمَعَ لى فيها جَوامِعَ الْخَيْرِ، اَللّهُمَّ لا تُؤْيِسْنى مِنَ الْخَيْرِ الَّذى سَأَلْتُكَ أَنْ تَجْمَعَهُ لى فى قَلْبى وَأَطْلُبُ إِلَيْكَ أَنْ تُعَرِّفَنى ما عَرَّفْتَ أَوْلِياءَكَ فى مَنْزِلى هذا وأَنْ تَقِيَنى جَوامِعَ الشَّرِّ.»
7 ـ مستحبّ است حاجى پس از نماز صبح با حالت طهارت، حمد و ثناى الهى را بجا آورد و هر اندازه مىتواند نعمتها و تفضّلات خداوند متعال را يادآورى كند و بر محمّد و آل محمّد صلوات بفرستد، آنگاه دعا نمايد و اين دعا را نيز بخواند:
«اَللّهُمَّ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرامِ فُكَّ رَقَبَتى مِنَ النّارِ وَأَوْسِعْ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِكَ الْحَلالِ وَادْرَأْ عَنّى شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَالإِْنْسِ، اَللّهُمَّ أَنْتَ خَيْرُ
(276) مناسك حج و عمره
مَطْلُوبٍ اِلَيْهِ وَخَيْرُ مَدْعُوٍّ وَخيْرُ مَسْؤُولٍ وَلِكُلِّ وافِدٍ جائِزَةٌ فَاجْعَلْ جائِزَتى فى مَوْطِنى هذا أَنْ تُقيلَنى عَثْرَتى وَتَقْبَلَ مَعْذِرَتى وَأَنْ تُجاوِزَ عَنْ خَطيئَتى ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوى مِنَ الدُّنْيا زادى.»
8 ـ مستحبّ است حاجى سنگريزههايى را كه در منى به جمرات سهگانه پرتاب مىكند از مزدلفه جمعآورى نمايد و مجموع آنها چنانچه بخواهد در روز سيزدهم هم به جمرات سنگ بزند هفتاد عدد است، ولى چون به علّت ازدحام جمعيّت ممكن است بعضى از سنگها به جمرات برخورد نكند، بهتر است حاجى مقدار بيشترى سنگ جمعآورى كند.
9 ـ مستحبّ است هنگامى كه حاجى از مزدلفه به سوى منى مىرود، هرگاه به وادى مُحسّر رسيد به اندازه صد قدم مانند شتر تند برود و اگر سواره است، سوارى خود را حركت دهد و بگويد:
«اَللّهُمَّ سَلِّمْ لى عَهْدى وَاقْبَلْ تَوْبَتى وَأَجِبْ دَعْوَتى وَاخْلُفْنى فى مَنْ تَرَكْتُ بَعْدى.»
مستحبّات وقوف در مشعرالحرام (277)
