آخوند خراساني ازديدگاه آيت الله شبيري زنجاني/علي اكبر زماني نژاد

آخوند خراساني به عنوان يكي از رهبران اصلي انقلاب مشروطه، در كانون بسياري از مسائل و حوادث دوران مشروطه قرار داشت. بر اين اساس، بررسي ابعاد مختلف زندگي ايشان، ذهن هر پژوهشگر و محققي را به خود مشغول مي سازد. از جمله راه هاي بررسي زندگي افراد، مراجعه به گفته ها و خاطرات شفاهي افرادي است كه به آن شخص نزديك بوده است؛ به عبارتي ديگر، تاريخ شفاهي، يكي از طرق بررسي ابعاد زندگي افراد است. به همين جهت، در نوشتار حاضر برآنيم تا شخصيت و برخي ابعاد وجودي اين عالم فرهيخته و بزرگوار را از زبان يكي از علماي طراز اول عصر حاضر يعني «آيت الله حاج آقاموسي شبيري زنجاني (دامت بركاته)» مورد بررسي قرار دهيم.

از جمله ويژگي هاي جذاب آيت الله زنجاني آن است كه خاطرات و داستان هاي فراواني از علما و دانشمندانصد سال اخير در سينه دارند و با اندك مناسبت، آن ها را براي ديگران نقل ميكنند. اين در حالي است كه ايشان در نقل مطالب، دقت هاي فراواني به خرج مي دهند، و در حد امكان، حكايات، قصص ونكات علمي را با سلسله سند نقل مي كنند. به همين جهت است كه حكايات و نكته هاي نقل شده توسط ايشان، از اهميت و برجستگي خاصي برخورداد است.

حشر و نشر ايشان با بزرگان و آيات عظامي همچون «طباطبايي بروجردي»،«امام خميني»، «سيد صدرالدين صدر»، «سيد احمد زنجاني (والد ايشان)»، «ميرزا احمد كفائي»، «حاج شيخ عبدالحسين فقيهي»، «ميرزا عبداللهمجتهدي» و «آخوند ملا علي معصومي همداني» و .... گنجينه داشته هايشان را از اهميت مضاعفي برخوردار مي كند.

آيت الله شبيري زنجاني، در ارتباط با «مرحوم آخوندخراساني» مطالب فراواني در سينه خود دارند كه اكثر آنان به چاپنرسيده است و تنها، قسمتي از آن ها در جلد اول كتاب «جرعه اي از دريا»[2] به چاپ رسيده وقسمتي هم درجلد دوم به چاپ مي رسد.

فصل سوم كتاب، خاطرات و داستان هايي كه در ارتباط با چهلنفر از علما و مراجع دو قرن اخير به ترتيب تاريخ وفات اين دانشمندان در كنار همتدوين شده كه بعضا براي يك شخصيت تا بيست نكته و خاطره ذكر شده است.از ميان چهلعالم فرزانه، خاطرات و نكته هايي از آخوند خراساني قدس سره (م 1329 ق) از صفحه 520تا 527 شامل هشت داستان به چاپ رسيده است.

در اين نوشتار سعي مي شود به پاره اي از اين ابعاد، پرداخته شود.

[1] .

[2] . كتاب جرعه اي از دريا، مجموعه مقالات عربي و فارسي و نيز تعليقات و حاشيه هاي حضرت آيت الله العظمي شبيري زنجاني (دام ظله) بر كتاب هاي پيشينيان است.

جلد اول جرعه اي از دريا فصل طولاني با عنوان طريقيات شامل نكات و حكايات و روايات اخلاقي، علمي، شرح حال نگاري و كتابشناسي و... است كه اين طريقيات از زبان فقيه محقق و اصولي نكته سنج و دقيق النظر ورجالي برجسته و خبره و كتابشناس و نسخه شناس معاصر حضرت آيت الله العظمي حاج آقا موسي شبيري زنجاني (دام ظله) به حالت مكتوب درآمده واين گفتگوها موضوع بندي شده است.

جلد اول جرعه اي از دريا در سه فصل بدين نحو است: 1. آثار فارسي؛ 2. آثار عربي؛ 3. طريقيات.

فصل اول چهارده اثر فارسي از معظم له شامل مقالات و مصاحبه ها و تعليقات ايشان كه به ترتيب تاريخ تاليف و نشر آن مكتوبات در كنار هم قرار گرفته است.

فصل دوم شامل هشت اثر عربي كه اكثرا تعليقات معظم له بر كتب ديگران و پيشينيان است.

وفصل سوم كتاب طريقيات نام دارد كه شامل مجموعه حكايات و مطالب ارزشمندي كه به مناسبت هاي مختلف ودر جلسات متعدد بيان نموده اند.