حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم در روایتی خطاب به دختر بزرگوارشان می فرمایند خداوند با خشم تو خشمگین می شود و با خوشحالی تو خوشحال که این امر نشان دهنده جایگاه بالا حضرت زهرا سلام الله علیها است بنابراین هرچه در مورد ایشان ذکر می شود کم است در حالیکه نام حضرت زهرا سلام الله علیها در بین مسلمانان بسیار مظلوم بوده و لازم است کارهای بسیار گسترده ای در این زمینه انجام شود
موضوع: مناسبت
به گزارش مرجع ما(پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛
حضرت فاطمۀ زهرا سلام الله علیها به عنوان مولود بزرگ ازعصاره پاك ميوه هاى بهشتى و از پدرى همچون پيامبر صلى الله عليه وآله، و مادر ايثارگر و فداكارى همچون حضرت خديجه سلام الله علیها در[1] روز بيستم جمادى الثانى گام به اين دنيا نهاد.[2]
هنگامى كه «خديجه» سلام الله علیها كه زنى با شخصيت و معروف به بزرگى بود، با پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله ازدواج كرد زنان مكه از او قطع رابطه كردند،[3]اين وضع همچنان ادامه يافت تا اينكه خديجه باردار شد و جنينش كسى جز فاطمه زهرا سلام الله علیها نبود.[4]
کیفیت ولادت مولود بهشتی
اگر چه حضرت خدیجه سلام الله علیها به هنگام وضع حمل از زنان قريش یاری طلبید اما با اين پاسخ سرد و درد آلود روبه رو شد كه؛ تو سخن ما را گوش نكردى، با يتيم ابوطالب كه مالى نداشت ازدواج نمودى، ما نيز به كمك تو نخواهيم شتافت!.[5]
با همۀ این تفاسیر خديجه سلام الله علیها با ايمان، در اعماق دلش نور اميدى درخشيد كه خدايش او را در اين حال تنها نخواهد گذاشت.[6]لحظات سخت و بحرانى وضع حمل آغاز شد،[7]ودر محيط خانه، زنى كه او را كمك كند وجود نداشت، قلب او فشردهتر مىشد، و امواج خروشان بى مهرى هاى مردم روح پاكش را آزار مى داد.[8]
ناگهان برقى در افق روحش درخشيد، چشم بگشود و چهار زن را نزد خود ديد، يكى از آن چهار زن صدا زد: نترس و غمگين مباش! پروردگار مهربانت ما را به يارى تو فرستاده است، ما خواهران تو ايم، من ساره ام؛ و اين آسيه همسر فرعون است كه از دوستان تو در بهشت خواهد بود؛ آن ديگر مريم دختر عمران؛ و اين چهارمى را كه مىبينى دختر موسى بن عمران، كلثوم است. ما آمده ايم كه در اين ساعت يار و ياور تو باشيم.[9]و نزد او ماندند تا فاطمه بانوى اسلام ديده به جهان گشود.[10]،[11]
در اينجا نيز علاوه بر فرشتگان، ارواح زنان با شخصيت جهان[12]به مصداق آیۀ « (إن الذين قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل عليهم الملائكة ألا تخافوا ولا تحزنوا)؛[13] به يقين كسانى كه گفتند: پروردگار ما خداوند يگانه است سپس استقامت كردند فرشتگان بر آنان نازل مى شوند كه: نترسيد و غمگين مباشيد» به يارى خديجه با ايمان و پر استقامت شتافتند.[14]
بانوی همه بانوان جهان
گفتنی است در فراز و تعبیری دیگر درباره بانوى اسلام فاطمه زهرا عليها السلام در روايات اسلامى مىخوانيم كه خداوند مائده بهشتى بر آن حضرت نازل كرد و پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و علي عليه السلام و جمعى از همسران پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و همسايگان از آن خوردند و پيامبر آن را تشبيه به جريان مريم كرده و فرمود: الحمد لله الذي جعلك شبيهة بسيدة نساء بني اسرائيل: «شكر مى كنم خدايى را كه تو را شبيه مريم بانوى زنان بنى اسرائيل قرار داد».[27]، [28]
آری او از لحظه تولد تا آخرين لحظات عمرش در مسير عبوديت و بندگى خدا بود، در داستان تولد بانوى اسلام فاطمه زهرا سلام الله علیها و انعقاد نطفه او از ميوه بهشتى و آمدن چهار زن با شخصيت جهان همچون مريم سلام الله علیها و ... به نحوی که هنگام تولد او آمده است[29]به اين گونه فاطمه متولد شد و در حين تولد براى خدا سجده كرد.[30]، [31]
لذا آنچه درباره بانوى بزرگ اسلام فاطمه سلام الله علیها رسيده است این است که كه او برترين بانوى جهان است همچنان که در روايات متعددى از پيغمبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و امام صادق علیه السلام نقل شده است که «اما مريم بانوى زنان زمان خود بود اما فاطمه بانوى همه بانوان جهان از اولين و آخرين است».[32]
بانوی بهشتی
بنابراین با تأمل در مجموع اين احاديث و روایات میتوان اذعان نمود پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله سلم از تمام ميوه هاى بهشتى تناول كرده، و نطفه فاطمه سلام الله علیها از عصاره همه آنها تشكيل شده است،به هر حال يك بانوى بهشتى كه داراى خلق و خوى بهشتى است، بايد نطفه او را عصاره ميوههاى بهشتى تشكيل دهد، و اين امتيازى است كه اين بانو بر همه زنان جهان دارد.[33]
با این تفاسیر باید تصریح کرد بی تردید او يك زن بهشتى است، خلق و خويش بهشتى، قلب و جانش بهشتى، رنگ و رويش بهشتى، گفتار و سخنانش بهشتى، خلاصه سر تا پا بهشتى است.[34]حال آيا در تمام تاريخ بشر كسى را مى توان يافت كه چنين سند افتخارى كه در اين روايات آمده، در تاريخچه زندگانيش ثبت شده باشد؟.[35]
نام گذاری حضرت زهرا سلام الله علیها ازطرف خداوند
بدیهی است هر نامى معمولاً بيانگر چگونگى صاحب آن است، البته اگر نامگذارى بوسيله شخص حكيمى انجام گيرد.[36]لذا از احاديث بر مىآيد كه نامگذارى فاطمه زهرا عليها السلام بوسيله حكيم على الاطلاق يعنى خداى عالم انجام گرفته است.[37]از سوى ديگر «فاطمه» از ماده «فطم» (بر وزن حتم) به معناى بازگرفتن كودك از شير مادر است، که به هر گونه بريدن و جدايى اطلاق شده است،[38] از این رو در حديثى از پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله و سلم آمده است كه فرمودند؛[39] او را فاطمه نام نهاده، زيرا خداوند او و دوستانش را از آتش دوزخ باز داشته است».[40]
بی تردید از اين تعبير استفاده مى شود كه نامگذارى بانوى اسلام به اين نام، از سوى خداوند صورت گرفته، و مفهومش اين است كه خدا وعده داده است او و كسانى كه او را دوست دارند و در خط مكتب او باشند هرگز به دوزخ نروند.[41]
نام های پرمعنای حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها
گفتنی است اين بانوى بهشتى ده نام دارد كه هر كدام از ديگرى پر معناتر و بيانگر اوصاف و بركات وجود پربركت اوست:1- فاطمه 2- صديقه[42] 3- طاهره4- مباركه 5- زكيه 6- راضيه[43]7- مرضيه[44] 8- محدثه 9- زهرا 10- بتول[45]،[46].
در تببین چیستی معنی و مفهوم نام های آن حضرت همين بس كه در نام معروفش «فاطمه» بازدارندگی او و شيعيان و پيروان مكتبش از آتش دوزخ[47] به عنوان بزرگترين بشارت براى پيروان مكتبش نهفته است.[48]
لیکن از ميان نامهاى او نام «زهرا» نيز درخشندگى و فروغ خاصى دارد، به نحوی که به تعبیر امام صادق علیه السلام زهرا به معناى درخشنده است و فاطمه چنان بود كه چون در محراب عبادت مى ايستاد نور او براى اهل آسمانها پرتوافكن مى شد، همانگونه كه نور ستارگان براى اهل زمين پرتو افكن است لذا زهرا نام نهاده شد.[49]
تأملی در مفهوم لقب ام ابیها
لازم به ذکر است در ميان عرب معمول است كه علاوه بر اسم، كنيه اى نيز براى افراد انتخاب مى كنند، اگر مرد باشد با «اب» شروع مىشود و اگر زن باشد با «ام».[50]
حال در روايات اسلامى در ميان كنيههاى فاطمه زهرا عليها السلام كنيه عجيبى ديده مىشود كه چشم انداز ديگرى از عظمت فوق العاده آن حضرت را ترسيم مى كند،[51] در کتاب «اسد الغابه» آمده است؛ «كانت فاطمة تكنى ام ابيها؛[52]كنيه فاطمه ام ابيها (مادر پدرش!) بود».[53]
اين معنا در كتاب «استيعاب» از امام صادق عليه السلام نيز نقل شده است.[54]اين تعبير عجيب كه نظير آن درباره هيچ يك از زنان اسلام ديده نشده، نشان مى دهد كه اين دختر با وفا آنچنان نسبت به پدرش محبت مى كرد كه گويى «يك مادر» براى او بود.[55]زیرا حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از خردسالى از هيچ گونه محبت و دلسوزى درباره پدر بزرگوارش فروگذار نكرد.[56]هم دخترى دلسوز و فداكار و هم مادرى مهربان و ايثارگر و هم يارى وفادار محسوب مى شد.[57]
ولادت فاطمه زهرا سلام الله علیها؛«خیرکثیر»
تولد اين مولود خجسته آنچنان پيامبر صلى الله عليه وآله و سلم را خشنود كرد كه زبان به مدح و ثناى پروردگار گشود، و زبان بدخواهان كه او را «ابتر»یعنی بريده نسل و بى عقب مىخواندند، براى هميشه كوتاه شد.[58] و طعن و سرزنش هاى مخالفين كه پيامبر را بدون «نسل جانشين» مى پنداشتند، همگى نقش بر آب شد، و به مضمون سوره «كوثر» فاطمه زهرا چشمه جوشان براى ادامه دودمان پيامبر و ائمه هدى و خير فراوان در طول قرون و اعصار تا روز قيامت شد.[59]
به تعبير ديگر در آن هنگام كه دشمنان خوشحالى مىكردند كه از پيامبر نسلى باقى نمى ماند كه آيين او را نگهدارى كند، زيرا تنها يادگار او دخترش فاطمه زهرا عليها السلام بود[60] لذا مى گفتند «محمد صلی الله علیه و آله و سلم ابتر است» سوره كوثر نازل شد و خداوند مژده اين مولود پربركت[61] و بشارت قاطع را به پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم داد و فرمود ؛ ما «خير كثير» و با بركت به تو عطا كرديم »«إِنَّاأَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ».[62]،[63] از اين تعبير استنباط مى شود كه اين «خير كثير» همان فاطمه زهرا عليها السلام است.[64]
هم چنین در این سوره از یک سو نوید اعطاء خير كثير به پيغمبر صلی الله علیه و آله و سلم، و از سوی دیگر تداوم نسل و دودمان پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم به طور فراوان در جهان مورد تأکید و پیشگویی قرار گرفته است، در ادامه تأکید بر این مسأله كه دشمنان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ابتر و بلا عقب خواهند بود، به صراحت مورد نظر قرار گرفته است.[65]
نکتۀ مهم این است که در آیه نخست سورۀ کوثر خداوند با صيغه متكلم مع الغير «ضمير جمع» از خود ياد مىكند[66] و مى فرمايد: «ما كوثر را به تو عطا كرديم»! ، که اين تعبير و مانند آن براى بيان عظمت و قدرت است، زيرا بزرگان هنگامى كه از خود سخن مى گويند نه فقط از خود كه از مامورانشان نيز خبر مى دهند، و اين كنايه از قدرت و عظمت و وجود فرمانبردارانى در مقابل اوامر است.[67]
بنابراین نسل و ذريه پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به وسيله دختر گرامى پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در جهان انتشار يافت نسلى كه نه تنها فرزندان جسمانى پيغمبر بودند، بلكه آيين او و تمام ارزش هاى اسلام را حفظ كردند، و به آيندگان ابلاغ نمودند،[68] نه تنها امامان معصوم اهل بيت عليهم السلام كه آنها حساب مخصوص به خود دارند. بلكه هزاران هزار از فرزندان فاطمه سلام الله علیها در سراسر جهان پخش شدند كه در ميان آنها علماى بزرگ و نويسندگان و فقها و محدثان و مفسران والا مقام و فرماندهان عظيم بودند كه با ايثار و فداكارى در حفظ آئين اسلام كوشيدند.[69]
سخن آخر
در خاتمه باید گفت مقامات فاطمه زهرا سلام الله علیها بسیار بی نظیر است و تعبیراتی از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در مورد ایشان نقل شده که پس از مطالعه انسان را متعجب می سازد؛[70] حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم در روایتی خطاب به دختر بزرگوارشان می فرمایند «خداوند با خشم تو خشمگین می شود و با خوشحالی تو خوشحال»[71] که این امر نشان دهنده جایگاه بالا حضرت زهرا سلام الله علیها است بنابراین هرچه در مورد ایشان ذکر می شود کم است در حالیکه نام حضرت زهرا سلام الله علیها در بین مسلمانان بسیار مظلوم بوده و لازم است کارهای بسیار گسترده ای در این زمینه انجام شود.[72]
چنين مقامات بسيار والاست که نشان مى دهد حضرت زهرا عليها السلام برترين افراد و زنان است و اين بهشت است كه مشتاق چنين افرادى است، و آغوش باز مى كند، و با وجود حضرت فاطمه عليها السلام و امثال آن حضرت، عظمت پيدا مى كند.[73]
هم چنین باید گفت بر خلاف حملات بى رويه افرادى كه مى گويند؛اسلام عملاً آيين مردان است و زنان در آن به حساب نيامده اند[74] لیکن این سخن حقیقت ندارد چرا که اسلام در هزار و ۴۰۰ سال گذشته به زنان توجه ویژه‌ای داشته است.[75]لذا زنان در مواقع حساس به سهم خود در پيشبرد اهداف اسلامى نقش کلیدی ایفا نموده اند، که صفحات درخشان زندگى فاطمه بانوى اسلام سلام الله علیها و زنان ديگرى كه در تاريخ اسلام، گام بر جاى گام هاى آنها نهاده اند، گواه اين حقيقت است.[76]
امید است خداوند ما را از بركات اين «خير كثير» كه به پيامبرش مرحمت فرموده است بى نصيب نگرداند و ما را در زمرۀ آن حضرت و ذریۀ طاهرینش محشور فرماید.[77]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دام ظلّه) makarem.ir
[1]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص20.
[2]همان؛ص 21.
[3]همان؛ص22.
[4]همان.
[5]همان.
[6]همان.
[7]همان.
[8]همان؛ص23.
[9]همان.
[10] مضمون اين حديث را گروهى از دانشمندان اهل سنت از جمله« طبرى» در« ذخائر العقبى» نقل كرده است.
[11]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص23.
[12]همان.
[13]سورۀ فصلت؛ آيه 30.
[14]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص23.
[27] اين حديث را زمخشرى در كشاف و سيوطى در درالمنثور، ذيل آيه 37 آلعمران، و همچنين ثعلبى در قصص الأنبياء، صفحه 513 نقل كردهاند.
[28]پيام قرآن؛ج6 ؛ص254.
[29] ذخائر العقبى، صفحه 44.
[30]همان.
[31]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص85.
[32] نور الثقلين؛ جلد 1 صفحه 336 و بحار الانوار؛ جلد 10؛صفحه 24.
[33]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص69.
[34]همان؛ص 70.
[35]همان.
[36]همان؛ص99.
[37]همان.
[38]همان.
[39] تاريخ بغداد، جلد 2، صفحه 331.
[40]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص99.
[41]همان؛ص100.
[42]«كسى است كه بسيار راست مى گويد»؛پيامقرآن؛ج1 ؛ص431.
[43]«تعبيربه «راضية» به خاطر آن است كه تمام وعده هاى پاداش الهى را بيش از آنچه تصور مى كرد قرين واقعيت مى بيند». برگزيده تفسيرنمونه؛ج5 ؛ص497.
[44]«تعبير به «مرضية» به خاطر اين است كه مورد قبول و رضاى دوست واقع شده است». برگزيدهتفسيرنمونه؛ج5 ؛ص497.
[45]«او از زنان عصر خود از نظر اعمال و رفتار ومعرفت جدا و برتر ، و به حالت انقطاع الى الله رسيده بود». تفسيرنمونه،ج25،ص: 179.
[46]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص21.
[47]اين حديث در بسيارى از كتب اهل سنت از جمله« تاريخ بغداد» و« صواعق ابن حجر» و« كنزالعمال» و كتب ديگر آمده است.
[48]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص21.
[49]همان؛ص22.
[50]همان؛ص 102.
[51]همان.
[52] اسد الغابه، جلد 5، صفحه 520.
[53]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص102.
[54] استيعاب، جلد 2، صفحه 752.
[55]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص102.
[56]همان.
[57]همان.
[58]همان؛ص 24.
[59]همان؛ص21.
[60]پيام قرآن؛ج7 ؛ص231.
[61]زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ص24.
[62]سورۀ کوثر؛ آیۀ 1.
[63]پيام قرآن،ج7،ص: 232.
[64]برگزيده تفسيرنمونه؛ج5 ؛ص599.
[65]تفسيرنمونه،ج27،ص: 377.
[66]همان.
[67]همان.
[68]برگزيده تفسيرنمونه؛ج5 ؛ص600.
[69]تفسيرنمونه،ج27،ص: 376.
[70]پیام حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)در مراسم رونمایی از دانشنامه فاطمی همزمان با میلاد حضرت زهرا(س)؛1393/01/31.
[71]بحارالانوار،ج 29،ص 336.
[72]پیام حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)در مراسم رونمایی از دانشنامه فاطمی همزمان با میلاد حضرت زهرا(س)؛1393/01/31.
[73]گفتارمعصومين(ع) ؛ج1 ؛ص55.
[74]تفسيرنمونه؛ج2 ؛ص590.
[75]بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، جلسه تقسیر قرآن کریم؛ شبستان امام خمینی(ره)؛ حرم مطهر حضرت معصومه(س)؛1392/05/08.
[76]تفسيرنمونه؛ج2 ؛ص590.
[77]تفسير نمونه ؛ ج27 ؛ ص378.
