آیت الله العظمی موسوی اردبیلی؛ مرجعی که از مردم عذرخواهی کرد


آیت الله العظمی موسوی اردبیلی اخیرا در پایان درس خارج فقه سخنانی بیان کرده اند که از جنبه های گوناگون قابل توجه است. ایشان سوابق علمی و سیاسی مهمی داشته و همین نکته اهمیت تامل در سخنان وی را دو چندان می نماید. تحصیل، تدریس، تالیف کتاب های مختلف،

فعالیت های قرآنی، انتشار مجله، سفرهای تبلیغی و فعالیت های سیاسی در اردبیل، قم، نجف و تهران از جمله فعالیت های ایشان می باشد.

علاوه بر این از مشاغل و مسئولیت‌های ایشان پس از انقلاب اسلامی می‌توان به عضویت در شورای انقلاب، عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی، نمایندگی دوره ی اول مجلس خبرگان رهبری، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و شورای عالی قضائی (۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸)، عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی و مسئولیت اجرای فرمان شش ماده‌ای امام خمینی اشاره کرد.[1]

اینکه فردی با این سابقه و در مقام مرجعیت از مردم عذر خواهی کند و حلالیت بطلبد و بگوید «اگر بنده کاری کرده ام که نباید می کردم یا ترک فعلی کرده ام که باید انجام می دادم از همه عذر می خواهم»[2]، قابل تامل است. البته شاید به خاطر برخی کارهایی که ایشان انجام داده و نباید انجام می داده، خسارات جبران ناپذیری به برخی افراد وارد شده باشد و بخشیدن آن فقط و فقط از سوی صاحبان حق امکان پذیر است ولی به نظر می رسد حداقل برخی از  افرادی که کمتر خسارت دیده اند به خاطر این منش و قدردانی از این روش عذرخواهی ایشان را بپذیرند.

با این مقدمه به گزیده ای از سخنان اخیر  ایشان که در پایان درس خارج فقه بیان شده اشاره می شود:

مسایلی که ذهن ایشان را مشغول کرده است

«بنده می ‎خواستم در این جلسه نکاتی را خدمت آقایان عرض کنم. البته مدتی است این مسائل ذهن مرا مشغول کرده است و این فرصت را برای طرح آن ها مناسب دیدم.»

اعتبار روحانیت اصیل نیست/ متعلق به دین، پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است

«مسأله دیگر این که اگر روحانیت اعتباری دارد، مقبولیتی دارد، این اعتبار اصیل نیست، مال خود ماها نیست، این از جای دیگری است. این اعتبار مال دین است، مال پیامبر خدا (ص) و اهل بیت (ع) اوست. اگر مردم به روحانیت ارادت می ‎ورزند، به واسطه این است که ماها را شاگرد مکتب امام صادق (ع) می دانند. ماها باید به لوازم این انتساب ملتزم باشیم ... مردم توقّع ندارند از من و شما رفتار خارج از حیطه تقوا و اخلاق اسلامی ببینند و حق هم دارند. توقع ندارند ببینند ما مبلّغ خودمان هستیم، اسلام را وسیله کرده ایم تا امور خودمان را پی بگیریم. اهل بیت (ع) هم استیکال به دین را مذمت کرده اند؛ استیکال به دین یعنی انسان دین را و ارادت مردم به دین را و اعتقادات مردم را نردبان ترقی خودش بکند.

امروز ما از میراث آبرو و اعتباری بهره می بریم که طی قرن ها و با خون دل ها و مرارت ها فراهم آمده و خودخواهی ما یا کوتاهی ما یا بدون تأمل و تدبیر عمل کردن ما خسارت های سنگینی به بار میآورد. البته سنگاندازی دشمنان و بدخواهان این انقلاب را هم نباید نادیده گرفت، ولی اگر خود ما درست عمل کنیم، هیچ عامل خارجی نمی تواند رابطه ما را با خدای تعالی و با مردم مسلمان خراب کند.»

حق اینست که قصور و تقصیر های ما ربطی به اسلام و تشیع ندارد، ولی مع الاسف مردم این طور قضاوت نمی کنند

«البته حق اینست که عمل ما و قصور و تقصیر های ما ربطی به مکتب نورانی اسلام و تشیع ندارد، ولی مع الاسف مردم این طور قضاوت نمی کنند. اگر از ما بدی ببینند به پای دین می گذارند. واقع این است که با همه برکاتی که این انقلاب و نظام داشته و دارد و مرهون فداکاری ها و خون های پاک است، قصور و تقصیرها هم زیاد است. گاهی کارهایی می کنیم که موجب یأس و بدگمانی مردم شده است. امروز جوان های زیادی اعتماد و علاقه شان سست شده است. ایمان هایی در معرض خطر است. این ها تلفات سنگینی است که باید جدی گرفته شود. اگر رفتار من، گفتار من، اخلاق و منش من، کوتاهی من، تزلزلی در ایمان حتی یک نفر ایجاد کرده باشد، کافی است که خواب از چشمم ربوده شود.»

 کارهایی که از اول تا کنون انجام داده ام خواسته ام به اسلام خدمتی کرده باشم

[بنده از اول تا کنون کارهایی که انجام داده ام] «خواسته ام به اسلام خدمتی کرده باشم. فعالیت های حوزوی به همین نیت بوده، کارهای اجتماعی و سیاسی به همین نیت بوده است، همراهی با مرحوم امام (قدس سره) و انقلاب به همین نیت بوده است. اما حالا بعضی کارها و نتایج را که می بینم، نگران می شوم که نکند ما در انجام وظایف مان قصور یا تقصیری داشته ایم. آن روز که دوستان ما مبارزه می کردند، آن روز که فداکاری می کردند، خیلی بهتر از این را توقع داشتند. نکند فردا در مقابل خدای تعالی، در مقابل صاحبان حق در این مسیر، در برابر این ملت، شرمنده باشیم.»

اگر مشکلات و نارسایی هایی که هست به من مستند است، از همه عذر می ‎خواهم.

«می خواهم از این فرصت استفاده کنم و خطاب به ملت شریف ایران، به خانواده های شهدا، به جانبازان، به همه کسانی که زحمت کشیده اند، عرض کنم ما خیرخواهانه پا در این راه گذاشتیم، اما شاید کوتاهی کرده ‎ایم، شاید غفلت کرده ایم. اگر مشکلات و نارسایی هایی که هست به من مستند است، از همه عذر می ‎خواهم.»

اگر بنده کاری کرده ام که نباید می کردم یا ترک فعلی کرده ام که باید انجام می دادم، از همه عذر می خواهم

«ما دلمان می خواست و می خواهد که ملت ما سربلند باشند، اخلاق و ایمان در میان جامعه ما رونق داشته باشد، ملت ما خوب زندگی کنند. اگر بنده کاری کرده ام که نباید می کردم یا ترک فعلی کرده ام که باید انجام می دادم، از همه عذر می خواهم، از همه حلالیت می طلبم. من از طرف خودم حرف می زنم، به دیگران کاری ندارم. من از کارهای کرده و نکرده خودم نگرانم.»

اگر همه ما درست عمل کرده بودیم وضع این نبود.

«اگر همه ما درست عمل کرده بودیم وضع این نبود. ولی گمان می کنم همه ما،  همه مسئولین، از سابق تاکنون، باید از مردم عذرخواهی کنیم. ضرورت این کار البته برای مسئولینی که در لباس روحانیتند بیشتر است.»

عذرخواهی و حلالیت طلبی از ذوی الحقوق، سنت و سیره حسنه است

«عذرخواهی و حلالیت طلبی از ذوی الحقوق، سنت و سیره حسنه است. مردم ما می بینند ما خطاهای خودمان را، قصور و تقصیرهای سنگین خودمان را به روی خودمان نمی آوریم و حتی گاهی‌ اوقات طلبکار هم می ‌شویم! اما رئیس فلان کشور یا وزیر بهمان مملکت به خاطر یک اشکال که ممکن است به نظر ما مهم هم نباشد، عذرخواهی می کند. وقتی‌ ما چنین عمل می‌ کنیم، مردم از کجا بفهمند که این سنت حسنه، دستور اولیاء معصومین (ع) است. حضرت امیرالمؤمنین (ع) به حاکم منصوبش دستور می دهد که اگر مردم گمان خطا و اشتباه و ظلم بر تو داشتند به ایشان توضیح بده، عذر خود را برای آنان بیان کن. رسول خدا (ص) با آن عظمتش، بنا به نقل مشهور، از مردم حلالیت طلبید و در مقابل ادعای یک نفر آدم عادی برای قصاص آماده شد.»

مگر ما از پیامبر خدا (ص) و ائمه (ع) بالاتریم/ به اشکالات اقرار کنیم و از خطاها عذرخواهی کنیم

«مگر ما از پیامبر خدا (ص) و ائمه (ع) بالاتریم. آن ها پاک و معصوم بودند و ما خطاکار و گنه کاریم. این چیزهایی که در سیره پیامبر (ص) و ائمه (ع) آمده، برای این نیست که آن‌ ها را فقط در منابر یا سخنرانی ‌‌ها برای مردم تعریف کنیم؛ بلکه باید پیش از همه خودمان به آن‌ ها عمل کنیم. پس صادقانه به اشکالات اقرار کنیم و از خطاها عذرخواهی کنیم، تا صداقت ما دل مردم را گرم کند. از این نترسیم که ما را متهم به عوام فریبی کنند. مردم از کلام ما، لحن صداقت را می فهمند. اگر صادقانه عذرخواهی کنیم و درصدد تدارک ما فات باشیم، مردم می فهمند، خدای تعالی هم یاری می کند.»

آزادی بیان در هیچ منطق و فرهنگی به معنای آزادی اهانت نیست

«آزادی بیان در هیچ منطق و فرهنگی به معنای آزادی اهانت نیست. در کشورهایی هم که خود را داعیه دار آزادی می دانند، گاهی اوقات برای اهانت به افراد مجازات هایی را در نظر می گیرند که شاید اگر فرد اهانت کننده به جای اهانت صدمه ای جسمی و جانی وارد کرده بود به آن مقدار مجازات نمی شد. مگر می توان گفت که اهانت به یک انسان مجاز نیست ولی اهانت به اعتقادات ملیون ها انسان مجاز و بی اشکال است. کدام عقل و منطقی این را قبول می کند؟! البته این به  معنای مجاز نبودن نقد عقاید ما نیست.»

خرداد 1391 – عبدالرزاق خواجه زاده