يكي از وظايف و برنامههايي كه روزهداران در ماه رمضان اجرا مينمايند، دعا و مناجات و طلب حوايج از خداوند قاضي‌الحاجات است.
موضوع: مناسبت
به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه) به نقل از پایگاه اطلاع رسانی معظم له؛
گنج دعا در ماه خدا
سلسله نوشتار‌های آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی مدظله الوارف
درباره ماه مبارک رمضان (۱۰)
بسم الله الرحمن الرحیم
يكي از وظايف و برنامههايي كه روزهداران در ماه رمضان اجرا مينمايند، دعا و مناجات و طلب حوايج از خداوند قاضي‌الحاجات است.
دعا، نجات از ناامیدی
خواندن دعا و طلب خيركردن از خداوند در هر زمان، مستحب و توان‌بخش روان و از اسباب نشاط دل، انبساط خاطر و تجديد قواي فكري و روحي است.
«دعا»، رافع غم و اندوه، غذاي مقوّي روح، برطرف‌كننده ناراحتيها، سبب خوشبيني و امّيد به آينده و نجات از كابوس نااميدي است.
دعا، خواندن پروردگار و ياري‌خواستن و حاجت‌طلبيدن از اوست كه انسان فطرتاً از اين نعمت بزرگ و رحمت واسعه الهي، بهرهمند است.
بشر، پناهنده قدرت لایزال
بشر ـ هر چه هم قوي و نيرومند باشد ـ در شدايد و سختيها به وجود خدا ـ كه برتر از همه و بينياز از همه و كارساز همه است ـ رو ميآورد و به او پناهنده ميشود و رفع سختيها و بلاهايي را كه به آن گرفتار شده را از او ميطلبد. فطرتش او را به سوي خدا رهبري مينمايد و غير از خدا كارسازي نمييابد: «قُلْ اَرَءَيْتَكُمْ اِنْ اَتاكُمْ عَذابُ اللهِ اَوْ اَتَتْكُمُ السّاعَةُ اَغَيْرَاللهِ تَدْعُونَ اِن كُنْتُمْ صادِقِينَ بَلْ اِيَّاهُ تَدْعُونَ»(۱)
اگر افتي به دام ابتلايي * به جز او از كه ميجويي رهايي(۲)
انسان در پستي و بلنديهاي زندگي و حوادث روزگار و در برابر پيشامدهاي سخت و ناگوار به مواردي ميرسد كه غير از دعا هيچگونه تكيهگاهي براي خود نمييابد و فقط دعا ميتواند ضعف و ناتواني روحي او را جبران كند.
عقده‌گشایی، نیاز شدید بشر
يكي از چيزهايي كه هر بيمار و گرفتار به آن شايق و مايل است «دعا» است. هر شخص بيمار و هر انسان مبتلا و ناراحت مايل است دوستي داشته باشد كه دردهاي خود را با او بگويد و او را از ناراحتيهاي خود آگاه ساخته، گرفتاري‌هاي خود را برايش شرح دهد و آن چه را بر سرش آمده يكايك براي او بازگو كند و به اصطلاح، «عقدهگشايي» نمايد.
يكي از فوايد دعا اين است كه مؤمن، با خداي مهربان و شنوا، رازها، غصّهها و رنجها و افسردگيهايش را در ميان ميگذارد و گرفتاري‌هاي خود را بيكتمان شرح ميدهد؛ و از او چارهجويي ميكند و ميداند كه خدا از هركس به او نزديكتر است؛ ناله و صدايش را ميشنود و او را پاسخ ميگويد.
بنده مؤمن، پس از دعا احساس ميكند كه آلام درونياش تخفيف يافته و سنگيني بار اندوه و فشارهاي روحياش سبكتر شده است.
راستي اگر دعا نبود و اگر بندگان راه به دعا نميبردند و ناچار بودند راز دل و غصّههاي خود را بازگو نكنند، چقدر زندگي ناگوار و تلخ ميشد و عقدههاي روحي، آنان را آزار ميداد.
لزوم شکر نعمت دعا
ما بايد به خاطر وجود نعمت «دعا»، حمد خدا را به جاي آوريم و اين نعمت را عزيز و گرامي بداريم.
در دعاي «ابي حمزه» است كه: «اَلْحَمْدُ للهِ الَّذِي اَدعُوهُ فَيُجِيبُنِي وَاِن كُنتُ بَطِيئاً حِينَ يَدعُونِي؛ حمد براي آن خدايي است كه او را ميخوانم؛ پس مرا جواب ميدهد، هر چند من در جواب او ـ وقتي مرا بخواند ـ كُند هستم.»
و در همان دعا ميخوانيم: «اَلْحَمدُللهِ الَّذِي اَسْئَلُهُ فَيُعْطِيَنِي وَاِنْ كُنتُ بَخِيلا حِينُ يَسَتَقْرِضُنِي؛ حمد، مخصوص خدايي است كه از او ميخواهم، پس مرا عطا ميكند؛ هر چند وقتي از من وام بخواهد بخل مي‌ورزم.»(۳)
و در فرازهاي ديگري از اين دعاي زيبا ميخوانيم: «اَلْحَمدُللهِ الَّذِي اُنادِيهِ كُلَّما شِئتُ لِحاجَتِي وَاَخلُو بِه حَيثُ شِئتُ لِسِرِّي بِغَيرِ شَفِيع فَيَقضِي لِي حاجَتي؛ سپاس مر خداي را كه هر زمان بخواهم براي نيازم او را ندا ميكنم و براي راز گفتن با او خلوت مينمايم؛ بدون اين كه شفيعي داشته باشم، پس حاجتم را برميآورد.»
آری! دعا، همّت را بلند، اراده و تصميم را استوار، و انسان را در برابر حوادث بزرگ و مصايب جانكاه مجهّز و بيمه ميسازد.
دعا، وسيله تهذيب باطن و نشان از شعور دعا كننده به فقر و نيازش به خدا و باعث رسوخ صفت تواضع و فروتني و افتادگي و پرهيز از تكّبر و گردنكشي است.
راجع به دعا و آثار و بركات و شرايط و آداب آن در اين مجال نميتوان حقّ سخن را ادا كرد و علاوه بر آن از عهده ضعيفاني چون من نيز خارج است.
از جمله اخبار درباره «فضيلت دعا» اين روايت است: «الدُّعاءُ مخُّ العِبادة؛ دعا مغز و حقيقت بندگي و پرستش است.»(۴)
و نيز در حديث ديگر است: «اَلدُّعاءُ سلاحُ المُؤمِنِ وَعَمُودُ الدِّينِ وَنُورُ السَّماواتِ وَالاَرْضِ؛ دعا اسلحه مؤمن و ستون دين و نور آسمانها و زمين است.»(۵)
ماه رمضان، بهار دعا
پر واضح است كه ماه رمضان، بهار دعا و موسم آن است. افراد نااميد، شكست خورده، گرفتار، بينشاط و ناراحت، كم صبر و بيشكيب در اين ماه از بركت دعا و توجّه به رحمت واسعه الهي اميدوار، با نشاط، بردبار و شكيبا گرديده و از نو با روح شكستناپذير، در ميدان حيات و زندگي به فعّاليّت و كوشش مشغول ميشوند.
ماه رمضان به انسان اين نويد را ميدهد كه نبايد در كشاكش دشواريها و سختيهاي اين جهان خود را ببازد و از دست و پنجه نرم كردن با حوادث عالم بيمناك گشته و مغلوب پيشامدها گردد.
خواندن دعاي ابي حمزه، افتتاح و دعاهاي ديگر، چنان شخص را گرم و پرشور و سرشار از نشاط و معنويّت ميسازد كه تمام مصائب دنيا را فراموش كرده و وجودش غرق خوشبيني و خوش گماني به آينده ميشود و همان طور كه در حديث است اين گونه دعاها ـ كه در ماه رمضان رسيده و نمونههاي آن در ماهها و مواقع ديگر نيز زياد است ـ سلاح و زره مؤمن است و وجود او را در برابر حوادث، بيمه قطعي كرده و روحش را غيرقابل نفوذ قرار ميدهد.
سرتاسر دعاي ابي حمزه، برنامه تسليح اخلاق واقعي و درس رضا و تسليم و قناعت و توكّل و حبّ به خدا و پيغمبر خدا و اولياي دين است. همان سلاح و زرهي كه مجاهدان اسلام با آن به جهاد دشمنان خدا ميرفتند و آنها را ـ كه غرق سلاح و زره بودند ـ شكست ميدادند و اسلام را بر كفر غالب ميساختند.
خواننده عزيز و روزهدار ارجمند! از برنامههاي دعايي اين ماه استفاده كنيد. وقت را غنيمت بشماريد. فرصت را از دست ندهيد كه: «الفرصة تمرّ مرّ السّحاب»(۶) با خدا سخن بگوييد و سپاس و ستايش او را -كه شايسته‌ی سپاس و ستايش است- به جاي آوريد. از دعا روي نگردانيد و اظهار تكبّر ننماييد که خداوند تبارک و تعالي در قرآن کريم مي‌فرمايد: «اِنَّ الَّذِينَ يَستَكبِرُونَ عَن عِبادَتِي سَيَدخُلُونَ
جَهَنَّمَ دَاخِرِين»(۷)
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. سوره انعام، آيه ۴۰ و ۴۱؛ بگو: «به نظر شما، اگر عذاب خدا شما را در رسد يا رستاخيز شما را دريابد، اگر راست گوييد، كسي غير از خدا را ميخوانيد؟» [نه،] بلكه تنها او را ميخوانيد، و اگر او بخواهد رنج و بلا را از شما دور ميگرداند، و آنچه را شريك [او] ميگردانيد فراموش ميكنيد.
۲. از مرحوم آيتالله والد قدّس سرّه نويسنده گنج دانش.
۳. اشاره به آيه كريمه: (مَن ذَاالَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرضاً حَسَناً).
۴. حديث نبوي; بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۳۰۰.
۵. كافي، ج ۲، ص ۴۶۸.
۶. فرصت‌ها همچون ابر مي‌گذرد.
۷. سوره غافر، آيه ۶۰؛ در حقيقت، كساني كه از پرستش من كبر مي‌ورزند به زودي خوار در دوزخ در ميآيند.
