به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه)؛

حضرت آیت‌الله جوادی آملی در سلسله جلسات درس تفسیر خود در تفسیر آیات 3 تا 7 سوره «شوری» روز سه‌‌شنبه 22 اردیبهشت، بیان کرد: سوره مبارکه شوری مانند حوامیم هفت‌گانه که در مکه نازل‌شده‌اند اگر چه عناصر محوری آن‌ها اصول دین است ولی صدر این سوره‌ها در مورد وحی الهی است «كَذَلِكَ يُوحِي إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ» یعنی این چنین وحی مستمری که بر شما نازل می‌شود بر انبیاء دیگر نیز نازل شده است، بر این اساس این وحی مستمر است و مشترک بین همه انبیاست. مطلب دیگری که در خصوص عظمت وحی در این آیات مطرح شده است شکافته شدن آسمان از عظمت وحی است مساله‌ای که در آیه 21 سوره سبا به آن اینگونه اشاره شده است «وَلَا تَنْفَعُ الشَّفَاعَةُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ حَتَّى إِذَا فُزِّعَ عَنْ قُلُوبِهِمْ؛ مشركان می‌پندارند معبودانشان شفاعتگر آنانند و امورشان در دنيا به واسطه آن‌ها تدبير می‌شود، در حالى كه شفاعت هيچ كس، حتى شفاعت فرشتگان ـ كه خدا آنان را در تدبير امور هستى واسطه قرار داده است ـ در پيشگاه خدا سودى نمی‌بخشد، مگر براى كسى كه او رخصت دهد و فرشتگان را امر كند كه شفيع او شوند و كارش را سامان بخشند. فرشتگان خاضعانه در انتظار فرمان الهی‌اند، و در اين فاصله ترسان و نگران‌اند، تا چون فرمان الهى در رسد و تدبير برخى امور به آنان واگذار شود، آرام گيرند و ترس از دل‌هایشان زدوده شود.» بنابراین اگر روایتی یا مطلبی از حضرت رسول (ص) نقل شده باشد که مثلاً ایشان در حالی که سوار شتر بودند و وحی بر ایشان نازل شد و آن مرکب یا شتر به سختی و سنگینی افتاد قابل باور است.

وی ادامه داد: مطلب دیگری که در این آیات به آن اشاره شده است حمد و تسبیح و سپس استغفار توسط فرشتگان است. از اینکه خداوند فرمود «وَيَسْتَغْفِرُونَ لِمَنْ فِي الْأَرْضِ» و سپس بعد از آن فرمود «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» معلوم می‌شود که خداوند این استغفار را پذیرفته است. پس باید این استغفار طوری باشد که اجابت پذیر باشد. پنج نکته در خصوص این استغفار مطرح شده است اول اینکه عمومیت در این آیه با آیات دیگری که اشاره‌ی صریح به استغفار برای مومنان دارد تخصیص زده می‌شود و آن را از عمومیت می‌اندازد «وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذينَ آمَنُوا» و این استغفار را مختص به مومنان می‌کند. نکته دیگر که در خصوص این مساله مطرح شده است این است که برخی خواسته‌اند استغفار فرشتگان در این آیه را بر اساس رحمت رحمانیه و رحمت رحیمیه خداوند تفسیر کنند، آن‌ها بر همین اساس گفته‌اند که استغفار در این آیه بر اساس رحمت رحمانیه است که شامل همه افراد و «لمن فی الارض» می‌شود اما آیاتی که در آن سخن از استغفار فرشتگان برای مومنان شده است بر اساس رحمت رحیمیه می‌باشند که شامل مومنان می‌شود، بنابراین در این آیه سخن از تقیید و اطلاق نیست. نکته دیگر آن است که ذات اقدس اله استغفار را برای انبیاء نسبت به ملحدان و مشرکان منع کرد چنانچه این مطلب برای مومنان نیز ممنوع است همانطور که خود خدا نیز مغفرت را بهره ملحدان و مشرکان قرار نمی‌دهد «إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ» یعنی غفران الهی شامل حال مشرکین نمی‌شود.

آیت‌الله جوادی آملی بیان کرد: در بخش‌هایی که از زندگی پیامبر (ص) و حضرت ابراهیم (ع) در قرآن وجود دارد آمده است که خداوند به آن‌ها می‌فرماید استغفار شما شامل حال مشرکان نمی‌شود و شما نمی‌توانید برای انها طلب مغفرت کنید، حتی اگر هفتاد بار هم برای آن‌ها استغفار کنید آن‌ها بخشیده نخواهند شد چرا که خداوند وعده داده است که هر کسی از شرک کناره گیری کند و به سمت خداوند برود مغفرت و غفران الهی شامل حال او می‌شود. بنابراین سنت الهی این است که گناه شرک را نمی‌بخشد. بر این اساس استغفار برای غیر مؤمن ممکن نیست و محل بحث نیز در این سوره رحمت رحیمیه است نه رحمت رحمانیه چرا که در این آیه بیان شده است «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» که اشاره به رحمت رحیمیه دارد. نکته دیگری که در خصوص رحمت و مغفرت فرشتگان مطرح است این است که این استغفار و مغفرت رحمانیه تضادی با سوختن‌های مقطعی ندارد بنابراین سخن در اینجا نرفتن به جهنم نیست چرا که در اینجا سخن از نهایت کار و جمع بندی کل عالم است و ممکن است افرادی میلیارد‌ها سال در جهنم باشد. اگر چه خلود در نار وجود دارد اما مساله دیگری که در این جا مطرح است این است که آیا این خلود باعث می‌شود که تبهکاران به نار عادت کنند. سخن از رحمت رحمانیه سخن از میلیارد‌ها میلیارد سال خلود در آتش است که در نهایت چه می‌شود. نکته دیگری که در این خصوص قابل توجه است این است که اگر چه لذت در بهشت نو به نو می‌شود لذا این لذت همیشگی و مستدام است اما در جهنم این مساله مطرح نیست و عذاب‌‌ها نو به نو نمی‌شوند و عذاب منقطع است در حالی که فیض الهی نامتناهی است و نهایت ندارد. به عبارت دیگر آنچه در رحمت رحیمیه قرار دارد محدودیت است چرا که مقابل دارد و مقابل آن عذاب و غضب است اما رحمت رحمانیه چون مقابل ندارد نا محدود است و آنان که سخن از این رحمت می‌کند معتقدند که این رحمت به هر حال باید در زمانی ظهور کند. در حقیقت عالم با الله و الرحمن اداره می‌شود که زیر مجموعه این رحمت رحمانی بخشی جهنم است بخشی بهشت است،‌ بخشی از آن غضب است و بخشی نیز رحمت رحیمیه است. بنابراین سخن از رحمت رحمانیه سخن از ابدیت ابد است. اما به هر حال تعبیر و تفسیر این آیه بر اساس رحمت رحمانیه قابل قبول نیست.

وی اضافه کرد: خداوند در ادامه آیات سخن از دلیل ارسال وحی می‌کند و می‌فرماید: «وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حول‌ها وَتُنْذِرَ يَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَيْبَ فِيهِ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِير؛ اين گونه، قرآن را كه به زبان تازى است به تو وحى كرديم تا مردم مكّه را كه مركز اين شهرهاست و نيز كسانى را كه پيرامون آن‌اند بيم دهى، و آنان را از روز قيامت كه همگان در آن روز گردآورى می‌شوند و ترديدى در آن نيست، بترسانى. آن روز مردم دو گروه‌اند؛ گروهى به بهشت درمى آيند و گروهى وارد آتش فروزان دوزخ می‌شوند.» در حقیقت آن سخن نورانی امام علی(ع) در مورد اینکه برخی به خاطر اشتیاق بهشت، برخی از ترس جهنم و برخی دیگر به خاطر خود خداوند و محبتش او را عبادت می‌کنند از همین آیات گرفته شده است.