به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه) به نقل از پایگاه اطلاع رسانی معظم له؛

سلسله درس هایی که از حجّ باید آموخت
حجّ، همايش بندگي (5)

آيت الله العظمي صافي گلپايگاني

 

10. حلق و تقصير
بعد از سعي وقتي كه در هفتمين بار به مروه مي‎رسند اگر محرم به احرام عمره باشند تقصير مي‎نمايند يعني براي اطاعت فرمان خدا و به قصد بيرون آمدن از احرام و حلال شدن آنچه بر او در حال احرام حرام بود، مقداري از موي سر يا ريش يا سبيل يا ناخن خود را مي‎گيرند و اگر محرم به احرام حج باشند در صورتي كه صروره نباشند يعني قبلاً حج بجا آورده باشد و مرد باشد، مخيّر است بين كوتاه كردن مو يا ناخن يا تراشيدن سر و اگر صروره باشد بنا به فتواي بعض علما بين حلق و تقصير مخيّر است و بنابر فتواي بعض ديگر حلق (تراشيدن سر) بر او متعين است و شكي نيست كه رعايت اين قول موافق با احتياط است چنان كه شكي نيست در اينكه بنابر تخيير نيز خواه صروره باشد يا نباشد حلق افضل است چنانكه از روايت «اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُحَلَّقينَ» و روايات ديگر استفاده مي‎شود.

حلق و تقصير براي گشودن احرام، نظير سلام نماز است كه وقتي نمازگزار سلام داد از نماز خارج مي‎شود؛ چنان كه تحريم نماز به تكبير است و تحليل آن به سلام؛ تحريم محرّمات در حال احرام به تلبيه است و تحليل آن به تقصير يا حلق مي‎باشد.

در نماز كلام آدمي حرام و موجب خروج از نماز مي‎شود؛ در احرام، گرفتن مو و ناخن حرام است و براي خروج از تحريم نماز، پس از انجام وظايف مقرر در نماز از قرائت و ركوع و سجود و تشهد و غيرها، گفتن سلام كه كلام آدمي است به قصد قربت مقرّر شده است، و براي خروج از تحريم احرام در عمره پس از طواف و نماز طواف و سعي تقصير يعني كوتاه كردن مو يا گفتن ناخن مقرّر گرديده است و در حجّ كه پس از انجام وقوف در عرفات و مشعر به دستوري كه هست بيرون آمدن از احرام و تحليل محرّمات كه به تدريج حاصل مي‎شود از تقصير يا حلق آغاز مي‎گردد.
در تراشيدن سر، رمز بندگي و عبوديت ظاهرتر مي‎شود و ظاهراً در سابق كه برده فروشي مرسوم بوده، سر غلام هائي را كه در معرض فروش مي‎گذارده‎اند مي‎تراشيدند يا شايد سر فرزنداني را كه براي قرباني نذر مي‎كرده‎اند مي‎تراشيدند. هر طور بوده است، تراشيدن سر غلام، علامت رقيّت بوده و از اين جهت تراشيدن سر در اين موقع علامت بندگي و اعتراف به اين است كه همه مملوك حق و نيازمند به او هستند و او مالك و صاحب همه است و در عين حال يك نوع جهادي با انانيّت‎ها و منيّت هاي بشري است و در زمان ما هم همين گونه است كه تراشيدن سر براي بسياري از اشخاص سرشناس و صاحبان مقامات و مشاغل مهم و جوانان و طبقه به اصطلاح متجدّد و روشنفكر و مترقي نماها دشوار است.
در مقام حلق يا تقصير شايد برخي باشند كه ناخود آگاه تحت تأثير برخي گرايش ها يا علاقه به زيبائي و اينكه يك عمر به داشتن موي سر و زلف عادت داشته‎اند با اينكه در معصيت خدا ريششان را مي‎تراشيده‎اند مايلند سرشان را نتراشند و به فتواي تخيير عمل نمايند ولي مشاهده مي‎شود همين افراد با اينكه از آغاز تصميم به ترك تراشيدن سر مي‎گيرند، به تدريج برنامه‎هاي سازنده و تربيت هاي روحي حج حالشان را عوض مي‎نمايد چنان كه به تراشيدن سر خود شايق مي‎شوند و همان ها كه در تهران و نقاط ديگر مثل اروپا و آمريكا اگر مبالغ گزاف به آنها پيشنهاد مي‎شد تا سر خود را بتراشند يا وضع آن را تغيير دهند قبول نمي‎كردند اينك با طيب خاطر و با كمال ميل و رغبت مي‎نشينند تا سلماني با تيغ كذائي خود سر آنها را بتراشد. اين هم يك نوع رياضت و خلاف ميل عمل كردن و مخالفت با هواي نفس است.
 

 

11. طواف وداع
علاوه بر طواف هاي واجب، مستحب است كه حج كننده پيش از حركت از مكه معظمه طواف ديگري بجا آورد به عنوان وداع كه به آن طواف وداع مي‎گويند.
طبعاً طواف كننده در اين طواف، توجّه بيشتر و خشوع و خضوع زيادتري دارد، زيرا بعد از اين طواف ديگر موفق مي‎شود يا نه، از اين جهت با دل شكسته از خدا مي‎خواهد كه بازگشت به مكّه معظمه و حج خانه‎اش را روزي او فرمايد و دعا مي‎كند و حوائج خود را از خدا مي‎خواهد و مانند كسي كه بخواهد به سفري طولاني برود و با عزيزان خود با چشم اشكبار وداع نمايد و آنها را يك يك در بغل گرفته و مي‎بوسد. انسان در وقت طواف وداع همين حال را دارد با خانه كعبه معظّمه با حجرالأسود، با حجر اسماعيل، با مقام ابراهيم با در و ديوار و زمين مسجدالحرام با حال سوزناك وداع مي‎نمايد، دلش مي‎خواهد كه ميان او و ميان مسجدالحرام و عبادت و نماز در اين مسجد بزرگ كه «اَوَّلَ بَيْت وُضِعَ لِلنّاسِ» است مفارقت و جدائي نيفتد و از فيوض و رحمت هايي كه به اين مسجد و عبادت كنندگان در آن متّصل و پياپي نازل مي‎گردد محروم نباشد، ولي خواه و ناخواه وداع انجام مي‎شود و با دلي كه به تمام اين اماكن تعلّق دارد، اندك اندك از خانه دور مي‎شود و آرام آرام و آهسته آهسته راه مي‎رود و قدم ها را كوچك برمي‎دارد كه ديرتر از مسجد خارج شود؛ گاهي مي‎نشيند و قدري فكر و انديشه مي‎كند و گاهي بر مي‎خيزد و چند قدمي مي‎رود. گاهي به كعبه معظّمه نگاه مي‎كند و گاهي به مقام ابراهيم و به اين كيفيت از مسجدالحرام در حالي كه اصلاً ميل بيرون شدن ندارد خارج مي‎شود.
اين حالات از هر جهت براي روح، رياضت و تربيت است و نفس گرفتار به علائق دنيه دنيويه را به عوالم بالا و بالاتر و جهان معنويات نزديك و متصل مي‎سازد؛ عالمي كه از تعلّقات اين عالم مادي و علائق شهواني منزه است.
اين خاطره‎ها براي هميشه در نفس انسان اثر مي‎گذارد و هرچه هم آلودگي هاي بعدي به كارهاي دنيا و مطالب حيواني آدمي را احاطه كند، نورانيت اين خاطرات كم و بيش در حدّ معرفت و رشد عقلي و روحي اشخاص دل را منوّر مي‎دارد، و مانند برقي كه در بيابان در شب تاريك پرتو افكن گردد هر چند ضعيف باشد باطن را روشن مي‎كند و روح انسان را نگاه مي‎دارد و از قطع رابطه كلّي با مبدأ مانع مي‎شود.