حضرات آیات عظام سیستانی، وحید خراسانی ،شبیری زنجانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی و صانعی به پرسشی درباره «روزه دانش آموزان در زمان امتحانات» پاسخ داده اند.

به گزارش مرجع ما به نقل از شفقنا متن پرسش های مطرح شده و پاسخ این مراجع تقلید شیعه بدین شرح است:

با سلام و احترام و آرزوی توفیق و سربلندی برای آن مرجع عالیقدر و آرزوی قبولی طاعات و عبادات
به استحضار شریف می رساند در سالهای اخیر در کشور انگلستان ایام ماه مبارک رمضان با ایام امتحانات دانش آموزان مقارن شده است. روزها در این ایام بلند است. در این حال برخی امتحانات بسیار مهم و برای سرنوشت و آینده زندگی دانش آموزان سرنوشت ساز است. نظر به آن که آمادگی برای این امتحانات و همچنین شرکت در امتحان در شرایط روزه دشوار و بر نتیجه امتحان تاثیر گذار است و علاوه این امتحانات به شکلی در رقابت با دانش اموزانی صورت می گیرد که پیرو سایر ادیان هستند و عملا نتیجه منفی در امتحان ممکن است موجب عقب ماندن دانش آموزان مسلمان در امروز و آینده در مقایسه با آنان شود و منطقا موجب نوعی عسر و حرج چه در زمان امتحان و چه در آینده خواهد بود، حکم روزه دانش آموزانی که در کشورهای غیر مسلمان تحت تاثیر این شرایط قرار می گیرند چگونه خواهد بود؟
با آرزوی توفیبق و سربلندی
یکی از مسلمانان مقیم انگلستان

حضرت آیت الله العظمی سیستانی:

حضرت آیت الله العظمی سیستانی در پاسخ به پرسشی مشابه « کسی که امتحان خیلی مهم دارد ایا می تواند روزه نگیرد تا بتواند امتحانش را به خوبی بدهد؟» آورده اند:  ادامه تحصیل عذر موجهى براى روزه خوارى نیست ولى اگر فرض بر این باشد که ترک تحصیل براى او موجب حرج وسختى است به حدى که معمولا تحمل نمى شود وامکان تحصیل با روزه نمى باشد مى تواند پس از قصد روزه در صورتى که مضطر به خوردن یا آشامیدن باشد به مقدار ضرورت میل کند ولى سیر نخورد وننوشد وبعد از ان قضا نماید وکفاره بر او نیست البته مى تواند قبل از ظهر به مقدار مسافت ۲۲ کیلو متر از شهر خارج شود و انجا روزه را بخورد چون مسافر است وبازگردد وروزه ان روز ساقط است وفقط قضا دارد.

ایشان در (مسأله ۱۹۱۴) نیز آورده اند:

اگر انسان یقین یا اطمینان داشته باشد که روزه برایش ضرر قابل توجّهی دارد (ضرری که معمولاً تحمّل نمی‌شود) یا اینکه چنین ضرری را احتمال بدهد و از آن احتمال، ترس برای او پیدا شود، چنانچه احتمال او در نظر افراد عاقل بجا باشد، واجب نیست روزه بگیرد؛ بلکه اگر آن ضرر موجب هلاکت و مرگ یا جنایت بر نفس – مثل نقص عضو – شود، روزه گرفتن برای او حرام است و در واجب نبودن روزه فرقی نیست که روزه موجب پیدایش بیماری و ضرر قابل توجّه گردد یا موجب شدیدتر شدن آن یا طولانی شدن دوره درمان آن گردد.

شایان ذکر است دخترانی که تازه به سنّ بلوغ رسیده‌اند و نیز افراد دیگر، چنانچه روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان برای آنان ضرر قابل توجّه دارد و موجب مریض شدن آنان می‌شود یا می‌ترسند مریض شوند، احکام مریض در مورد آنان جاری می‌شود؛ امّا اگر روزه گرفتن برای آنان ضرر ندارد، ولی مثلاً به علّت طولانی بودن روز یا شدّت گرما، تمام کردن روزه برای آنان سختی فوق العاده‌ای دارد که معمولاً چنین سختی قابل تحمّل نیست، باید به قصد قربت مطلقه روزه بگیرند و هنگامی که به علّت ضعف شدید یا احساس تشنگی زیاد، ادامه روزه ماه مبارک رمضان بر آنان فوق العاده سخت شد، می‌توانند آب بیاشامند یا غذا بخورند؛ ولی بنابر احتیاط واجب در خوردن و آشامیدن، تنها به مقدار ضرورت اکتفاء نمایند و در بقیّه روز از انجام کاری که روزه را باطل می‌کند پرهیز نمایند؛ هرچند در هر صورت، با خوردن یا آشامیدن، روزه آنان، باطل می‌شود.

و اگر آنان می‌‌توانند با استفاده از راه‌‌های معمول برای تقویت، مثل سحری مُقوّی خوردن یا کاهش فعالیت بدنی در طی روز یا استراحت بیشتر بدون داشتن ضرر و سختی فوق العاده روزه ماه مبارک رمضان را بگیرند، این کار لازم است.

حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی:

می تواند هر روز را به نیت روزه ،وارد آن روز شود ،بعد به بیست وپنج کیلومتری برود و چیزی بخورد و برگردد، سپس قضای روزه را به جا آورد.

حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی:

روزه از فرائض الهی و از ارکان اسلام است؛ این امور، عذر شرعی برای ترک روزه نیست. بنده مؤمن، عمل به فریضه را اصل قرار می‌دهد و سایر شؤون و فعالیت‌های زندگی را با آن تنظیم می کند.

علیرغم آنکه ممکن است بسیاری از افراد به‌واسطه روزه‌داری در فعالیت‌های روزمره خود دچار مشکلاتی شوند اما خداوند متعال، آن را واجب گردانیده تا بندگانش به آثار غیر قابل وصف آن -که با چیز دیگری به دست نمی آید- نائل شوند. عزم را در عمل به وظیفه محکم کنید و به وعده الهی مطمئن باشید و به وسوسه هایی که شما را در عمل به تکلیف سست می کند توجه نکنید. با برنامه‌ریزی مناسب و تقویت جسمی در ساعات شب می‌توان به انجام این واجب مهم الهی موفق شد و از پاداش آن بهره‌مند گردید و خداوند یاری‌کننده و پشتیبان مؤمنین است.

البته اگر در طول روز دچار ضعفی شوید که معمولاً نمی‌شود آن را تحمل کرد، می‌توانید افطار کنید و بعداً باید قضای آن را بجا آورید.

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی:

جهت مذکور درسوال عذر محسوب نمی شود،بله می توانند مسافر شوند وبا سفر به چهار فرسخ رفت و برگشت وافطار درسفرجهت مذکور را تامین نمایند.والله العالم

حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی:

درصورتی که افرادی تشخیص بدهند در عسر وحرج شدید هستند،می توانند افطارکنند ودر وقت مناسب قضا کنند.

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی:

در فرض سوال؛ باید روزه بگیرند.

حضرت آیت الله العظمی صانعی:

هر چند گرفتن روزه به خودی خود موجب ضعف بدن است و خصوصاً در روزهای گرم و بلند تابستان سخت و مشکل می باشد اما این سختی و ضعف مجوزی برای نگرفتن روزه نمی باشد؛ آری چنانچه گرفتن روزه بیشتر از آنچه در شرایط عادی باشد و فوق طاقت انسان بوده و برای انسان موجب حرج و مشقت باشد اعم از حرج های جسمی و روحی (درحال حاضر یا آینده) در این صورت واجب نمی باشد. “یریدالله بکم الیسر ولا یرید بکم العسر” و تشخیص موضوع با خود مکلف است؛ و ناگفته نماند چنانچه در ماه رمضان به دلیل عسر و حرج مذکور، روزه نگرفته باشد باید بعداً قضای آن را به جا آورد.