پاسخ: حقیقت توبه پشیمانی از انجام گناه است، و لذا گفته شده: پشیمانی همان توبه است و پشیمانی حقیقی همیشه همراه با تصمیم بر ترک گناه و عدم بازگشت به آن است، و پشیمان واقعی باید گناهان گذشته را تدارک نماید و اگر گناه او حق الله باشد باید از درگاه خداوند طلب بخشش کند و قضا یا کفاره آن را انجام دهد، و اگر حق الناس بر ذمه اش باشد باید یا از صاحب حق حلالیت بطلبد یا حق او را بدهد و اگر این کار موجب هتک او شود می تواند آن را به عنوان هدیه بازگرداند یا مبلغ را به حساب او واریز کند .
توبه فقط با گفتن ـ استغفر الله ـ محقق نمیشود بلکه پشیمانی و تصمیم به ترک ابدی گناه و تدارک آن در حد توان لازم است.
ونباید گناهکار از رحمت خداوند نا امید شود که خداوند کریم و مهربان و بخشنده است و توبه کاران را دوست دارد.
در حدیث شریف آمده است: (ساعتی تفکر از هفتاد سال عبادت برتر است ) و از موارد مؤثر در توبه، تفکر در عظمت خداوند و حق او بر بندگان است و اینکه او در همه جا حاضر و ناظر است و لذا در حدیث از امیر مؤمنان (علیه السلام) وارد شده است : از ارتکاب معصیتهای الهی (حتی) در نهان خودداری کنید زیرا آن خدایی که شاهد است خود نیز حاکم است .