حضرت آیت‌الله العظمی جوادی آملی در درس تفسیر قرآن خود بیان کرد: مفسر در درجه اول قبل از مراجعه به روایات باید به قرآن مراجعه کند تا میزان مشخص شود. بنابراین چون به عقیده ما کتاب خداوند و سنت معصومین دو میراث پیامبر و ائمه هستند کتاب خدا میزان است و آنچه در روایات معصومین وجود دارد موزون است. لذا معنای تفسیر قرآن به قرآن بی نیازی از روایت نیست معنایش آن است که اول باید میزان و ترازو درست کنیم و روایات وارد شده را با آن میزان بسنجیم که اگر مخالف و مباین قرآن نبود در ذیل آیه قرار دهیم.

به گزارش مرجع ما (پایگاه اطلاع رسانی مراجع شیعه) به نقل از شفقنا، حضرت آیت‌الله جوادی آملی در ادامه سلسله جلسات درس تفسیر خود در تفسیر آیات 40 تا 54 سوره مبارکه «ص» روز شنبه ، 3 خرداد ماه، بیان کرد: خداوند بعد از بیان اصول کلی دین یعنی توحید و وحی و نبوت و همچنین خطوط کلی اخلاق و فقه به یاد مبارک 6 پیامبر از انبیاء الهی تذکر دادند و بعد از آن به یاد مبارک 9 پیامبر تذکر دادند. این تذکر‌ها برای این است که تاریخ گذشته بر اساس علم تجربی تایید کند که اگر پیامبر صابر و بردبار بود گذشته از موفقیت‌های معنوی در دنیا هم پیروز است.

وی افزود: در جریان « فَقَالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَنْ ذِكْرِ رَبِّي حَتَّى تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ» بیان شد اين «خيل» و اسب‌هاي نظامي كه مجاهدان بر آن سوار مي‌شوند و از حوزه دين حمايت مي‌كنند محبوب خدا است، لذا این امر برای سلیمان نیز این عبادت بود. اگر ترک آن عمدی بود باید بررسی شود که مربوط به ترک وقت فضیلت بوده است یا وقت نافله. برای نماز چهار وقت مورد نظر است، یک وقت وقت اجزا است که برای نماز ظهر اول وقت است و وقت نماز عصر آخر وقت است، وقت دیگر وقت مشترک است که بین این دو نماز مشترک است، وقت فضیلت، و وقت مختص نیز از دیگر وقت‌های نماز است. بنابراین این انابه‌ای که در آیه‌ی بعد وجود دارد ممکن است به هر دو آیه قبل برگردد چون در آنها زمینه انابه و استغفار وجود دارد.

این مفسر قرآن کریم بیان کرد: مطلب دیگر این است که شیطان هم به مارد و هم به مرید در قرآن کریم متصف شده است. اگر این وصف، وصف توضیحی باشد بله هر شیطانی متمرد است اما اگر احترازی باشد شیاطین دو دسته می‌شوند آنهایی که سرکش نیستند و قابل کنترل هستند و دسته دیگر شیاطینی هستند که ماردند و قابل کنترل نیستند. آنهایی که قابل کنترل نیستند همان‌هایی هستند که در همین سوره «ص» به آنها اشاره شده است « وَآخَرِينَ مُقَرَّنِينَ فِي الْأَصْفَادِ؛ و شيطان‌هاى ديگرى از جنّيان را که در غل‌ها و زنجيرها به يکديگر بسته شده بودند نيز براى او رام ساختيم» و آنهایی که قابل کنترل و تنبیه و تادیب هستند همان‌هایی هستند که فرمود « وَالشَّيَاطِينَ كُلَّ بَنَّاءٍ وَغَوَّاصٍ؛ و شيطان‌ها، آن جنّيانِ شرور را براى او رام ساختيم؛ هر بنّايى از آنها را که به کار سازندگى بپردازد و هر غوّاصى را که از دريا براى او مرواريد و مرجان استخراج کند».

وی افزود: برای استفاده از روایات در تفسیر قرآن باید توجه داشت که روایات زیادی چه از پیامبر در میان اهل سنت و چه از معصومین در میان شیعیان جعل شده است و خودشان بارها این مساله را اظهار کرده‌اند اما قرآن جعل نشده و قابل جعل هم نیست و مصون از تحریف است بنابراین حجیت قرآن مشخص و مسلم است لذا معصومین فرمودند هر روایتی که از ما نقل می‌کنند بر قرآن عرضه کنید این عرضه بر قرآن دو طایفه است که هر دو را مرحوم کلینی نقل کرده است یک طایفه نصوص علاجیه است و آن این است که اگر روایات متعارض بودند آنها را به کتاب خداوند عرضه کنید آن روایتی که موافق کتاب خداوند بود بپذیرید و آن روایتی که مخالف با قرآن است بر دیوار بزنید. طایفه دیگر از روایات آنهایی هستند که چه معارض داشته باشند و چه نداشته باشند باید بر قرآن کریم عرضه شوند که اگر مطابق قرآن باشد پذیرفتنی و حجت است و اگر نباشد پذیرفتنی نخواهد بود. بنابراین مفسر در درجه اول قبل از مراجعه به روایات باید به قرآن مراجعه کند تا میزان مشخص شود اما میزان اسلام است نه موزون و وزن و نه تمام اسلام. بنابراین چون به عقیده ما کتاب خداوند و سنت معصومین دو میراث پیامبر و ائمه هستند کتاب خدا میزان است و آنچه در روایات معصومین وجود دارد موزون است. بعد از اینکه خطوط کلی آیه مشخص شد که آیه چه می‌خواهد بگوید اگر روایتی مباین و مخالف آیه نبود موارد مصداق گوناگون را به خوبی می‌تواند تبیین کند اگر چند احتمال در باره آیه وجود داشت و روایت یکی را منحصرا بیان کرده است همان معیار می‌شود لذا معنای تفسیر قرآن به قرآن بی نیازی از روایت نیست معنایش آن است که اول باید میزان و ترازو درست کنیم و روایات وارد شده را با آن میزان بسنجیم که اگر مخالف و مباین قرآن نبود در ذیل آیه قرار دهیم و جمع بندی کنیم بنابراین روایاتی که در بخش‌های قبلی بیان شده است از این قبیل است.

آیت الله جوادی آملی اظهار کرد: همانطور که امام هادی (ع) اوصاف فرشتگان که در سوره انبیاء آمده است «لایَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ یَعْمَلُونَ» را به ائمه معصومین نسبت می‌دهد کما اینکه اینگونه است برای انبیاء الهی هم اینگونه است و آنها بدون اذن خدای سبحان درخواستی ندارند. بنابراین تا آنجایی که مصلحت بود حضرت ایوب صبر کند صبر کرد زمانی که دستور یافت دعا کند، دعا کرد و دعا هم فورا مستجاب شد. شیطان در حریم امن وحی و نبوت و عصمت و رسالت و حجیت اولیاء راه ندارد اما در بدن اینها همانطور که سرما و گرما و حجر اثر دارد مانند اینکه سنگی می‌زنند پیشانی حضرت می‌شکند، شیطان نیز اثر دارد حالا این یا با واسطه است یا بدون واسطه و این آثار بدنی است که چیز مهمی نیست. اما در آنچه که عصمت و معصومیت در آن مهم است هیچ تاثیری ندارد.

وی ادامه داد: در جریان حضرت ایوب حوادث تلخی پیش آمد که بخشی مربوط به بدن او بود، برخی مربوط به فرزندان او بود و بخشی مربوط به شخص همسر او بود،‌ آن مقداری که مربوط به بدن او بود وقتی فرمود: « إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ» فورا پاسخ آمد: « رْكُضْ بِرِجْلِكَ هَذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ» که دو چشمه زیر پای شما جوشید یک برای شست و شو و درمان شما و دیگری برای خوردن که هم خوراکی است هم خنک است. در مورد فرزندان و اهلش هم فرمود که ما آنها را به او هبه کردیم بخشیدیم و هدیه کردیم. بر این اساس اینکه گفته شد قرآن کریم کتابی مبارک، برای تدبر و تذکره اولوالباب است تذکره اولوالباب را در اینگونه موارد بازگو می‌کند. فرمود یعنی اگر صبر ایوبی باشد و آن تحمل باشد انسان لبیب می‌شود و ذکری پیدا می‌کند، ماندگار می‌شود نام آور می‌شود و مانند آن. بنابراین اگر این سوره با « ص وَالْقُرْآنِ ذِي الذِّكْرِ» شروع می‌شود برای آن است که این چنین نام و نام آوری را مطرح می‌کند.