مقدمه
امروزه يكی از دغدغه های جدی فقيهان متعهد و آگاه به زمان، خلوص و كارآمدی فقه اسلامی است؛ از يك سو بايد مراقب بود كه فقه از چهارچوب قواعد اجتهادی و منابع وحيانی خارج نگردد و از سوی ديگر، استنباط ها و برداشت ها به گونه ای نباشند كه ناتوانی فقه را برای اداره زندگی آدمی به نمايش گذارند.
به حق، می توان گفت كه يافتن راه وسط و درست، همچون صراط مستقيم، از مو باريك تر و از شمشير برنده تر است. گروهی، به افراط، جانب خلوص را گرفته، به اجراپذيری و كارآمدی آرا و برداشت ها توجهی ندارند و هرگاه فتوا و رأيی زمينه اجرا نيابد، مردم را به بی اعتنايی نسبت به دين متهم می سازند و گروهی ديگر، تنها به كارآمدی فقه، آن هم در حد افراط و خوشايند همه فرقه ها و نحله ها می انديشند و تا بدانجا پيش می روند كه فقه را از حد قوانين وضعی نيز كم تر می انگارند.
حق، آن است كه هر دو راه، ناصواب است؛ هم بايد به خلوص و قداست فقه انديشيد و جايگاه و مرتبت معنوی و وحيانی آن را منظور داشت و هم به كارآمدی و اجراپذيرز ديدگاه ها و برداشت ها توجه كرد. مگر نه اين است كه خداوندْ دين را برای انسان فرو فرستاد، همان گونه كه جهان را برای او آفريد:
(الَّذِی جَعَلَ لَكُمُ الاَْرْضَ فِرَ شًا وَالسَّمَآءَ بِنَـآءً)؛
همان ]خدايی[ كه زمين را برای شما فرش ]گسترده[، و آسمان را بنايی ]افراشته[ قرار داد.
(هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَكُم مَّا فِی الاَْرْضِ جَمِيعًا)؛
او آن كسی است كه آنچه در زمين است، همه را برای شما آفريد.
(وَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِی السَّمَـوَ تِ وَ مَا فِی الاَْرْضِ)؛
و آنچه را در آسمان ها و آنچه را در زمين است، به سود شما رام كرد.
(شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ هُدًی لِّلنَّاسِ)؛
ماه رمضان ]همان ماه[ است كه در آن، قرآن برای هدايت مردم فرو فرستاده شده است.
(شَرَعَ لَكُم مِّنَ الدِّينِ مَا وَصَّی بِهِی نُوحًا)؛
از ]احكام[ دين، آنچه را كه به نوح سفارش كرد، برای شما تشريع نمود.
و مگر نه آن است كه انسان ها بر فطرت خداجويی و دينداری آفريده شده اند، و مگر نه آن است كه اگر خير كثير بر جهان تكوين و تشريع حاكم نباشد، نظام احسن زير سؤال خواهد رفت و حكمتِ خلقت و آفرينش خدشه دار خواهد شد.
پس نمی توان هميشه مردم را به بی دينی و بی اعتنايی به دين متهم ساخت، بلكه می توان از چگونگی تعامل مردم با يك رأی فقهی، خللی را در مراحل استنباط كشف كرد ، و فقيه آگاه و هوشيار، در چنين مواردی، با تجديد نظر در مراحل استنباط خود، به تلاش و تكاپوی بيشتر در منابع و مصادر رو می كند .
مجموعه «فقه و زندگی» فلسفه حيات خويش را دغدغه خلوص و كارآمدی فقه می داند و در تلاش است تا با حفظ اصالت و واقع نگری، به موضوعات ، مسائل و پرسش های نوين بپردازد.
اينك، سومين دفتر از اين مجموعه، با عنوان برابری ديه (زن و مرد، مسلمان و غير مسلمان) تقديم صاحب نظران می گردد؛ بدان اميد كه راهی را برای مباحثات جدی و جديد فقهی بگشايد.
والحمدلله