موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
نماز جماعت
مسأله ۱۴۰۷ ـ مستحبّ است نمازهاى واجب ، خصوصاً نمازهاى یومیه را با جماعت بخوانند ، و در نماز صبح و عشاء ، و براى همسایه مسجد ، و كسى كه صداى اذان را مى شنود بیشتر سفارش شده است ، و همچنین به حسب بعضى از روایات در نماز مغرب.
مسأله ۱۴۰۸ ـ نماز با جماعت افضل است از نماز فرادى به بیست و چهار درجه و برابر است با بیست و پنج نماز ، و در بعضى از روایات قریب به این مضمون وارد شده است ، كه رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود: كسى كه به مسجدى برود به طلب نماز جماعت ، براى او به هر قدمى هفتاد هزار حسنه است ، و مثل آن از درجات ، پس اگر بمیرد و او بر این حال باشد خداوند موكّل مى كند بر او هفتاد هزار ملك را كه به قبر او بروند و بشارت به او بدهند و در تنهایى قبر مونس او باشند و استغفار كنند براى او تا روزى كه مبعوث مى شود.
مسأله ۱۴۰۹ ـ حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى اعتنایى جایز نیست ، و سزاوار نیست كه انسان بدون عذر نماز جماعت را ترك كند.
مسأله ۱۴۱۰ ـ مستحبّ است انسان صبر كند كه نماز را با جماعت بخواند ، و نماز جماعت از نماز اوّل وقت كه فرادى خوانده شود بهتر است تا وقتى كه وقت فضیلت فوت نشود ، و نیز جماعتى را كه مختصر بخوانند از نماز فرادایى كه آن را طول بدهند افضل است.
مسأله ۱۴۱۱ ـ وقتى كه جماعت بر پا مى شود مستحبّ است كسى كه نمازش را فرادى خوانده دوباره با جماعت بخواند ، و اگر بعد بفهمد كه نماز اوّلش باطل بوده ، نماز دوم او كافیست.
مسأله ۱۴۱۲ ـ اگر امام یا مأموم بخواهد نمازى را كه با جماعت خوانده دوباره با جماعت بخواند ، چنانچه احتمال فساد آن نماز را ندهد جایز نیست ، مگر این كه در نماز دوم امام باشد و در مأمومین كسى باشد كه نماز واجب را نخوانده باشد ، كه در این صورت اعاده مستحبّ است.
مسأله ۱۴۱۳ ـ كسى كه در نماز به حدّى وسواس دارد كه موجب بطلان نمازش مى شود و فقط در صورتى كه نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت مى شود ، باید نماز را با جماعت بخواند ، و همچنین بنابر احتیاط واجب در صورتى كه موجب بطلان نمازش نشود.
مسأله ۱۴۱۴ ـ اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر كنند كه نماز را با جماعت بخواند ، در صورتى كه ترك آن موجب ایذاء آنها شود ، مخالفت آنها حرام است.
مسأله ۱۴۱۵ ـ نماز مستحبّ را نمى شود با جماعت خواند ، مگر نماز استسقاء كه براى آمدن باران مى خوانند ، و نمازى كه واجب بوده و به جهتى مستحبّ شده است ، مانند نماز عید فطر و قربان كه در زمان حضور امام (علیه السلام) واجب بوده و به واسطه غایب شدن ایشان مستحبّ مى باشد.
مسأله ۱۴۱۶ ـ موقعى كه امام جماعت نماز یومیه مى خواند ، هر كدام از نمازهاى یومیه را مى شود به او اقتدا كرد.
مسأله ۱۴۱۷ ـ اگر امام جماعت قضاى نماز یومیه خود یا شخص دیگرى را مى خواند ، در صورتى كه فوت نماز یقینى باشد مى شود به او اقتدا كرد ، ولى اگر احتیاطاً قضا مى كند ، اقتدا به او جایز نیست ، مگر در صورتى كه نماز مأموم نیز احتیاطى باشد و منشأ احتیاط هر دو یكى باشد.
مسأله ۱۴۱۸ ـ اگر انسان نداند نمازى را كه كسى مى خواند نماز واجب یومیه است یا نماز مستحبّ ، نمى تواند به او اقتدا كند.
مسأله ۱۴۱۹ ـ در صحّت جماعت شرط است كه بین امام و مأموم ، و همچنین بین مأموم و مأموم دیگر كه واسطه بین مأموم و امام است حایلى نباشد كه مانع از دیدن شود ، مانند پرده یا دیوار و امثال اینها ، پس اگر در تمام احوال نماز یا بعض آن بین امام و مأموم یا بین مأموم و مأموم دیگر كه واسطه اتّصال است چنین حایلى باشد ، جماعت باطل است ، و زن از این حكم مستثنى است ، چنانكه خواهد آمد.
مسأله ۱۴۲۰ ـ اگر به واسطه درازى صف اوّل ، كسانى كه دو طرف صف ایستاده اند امام را نبینند ، مى توانند اقتدا كنند ، و نیز اگر به واسطه درازى یكى از صفهاى دیگر ، كسانى كه دو طرف آن ایستاده اند صف جلوى خود را نبینند ، مى توانند اقتدا نمایند.
مسأله ۱۴۲۱ ـ اگر صفهاى جماعت تا در مسجد برسد ، كسى كه مقابل در پشت صف ایستاده نمازش صحیح است ، و همچنین نماز كسانى كه پشت سر او اقتدا مى كنند صحیح مى باشد ، بلكه نماز كسانى كه در دو طرف ایستاده اند و اتصال به جماعت دارند ، نیز صحیح است.
مسأله ۱۴۲۲ ـ كسى كه پشت ستون ایستاده ، اگر از طرف راست یا چپ به واسطه مأموم دیگر به امام متّصل نباشد ، نمى تواند اقتدا كند.
مسأله ۱۴۲۳ ـ جاى ایستادن امام باید از جاى مأموم بلندتر نباشد ، ولى اگر به مقدار كمى مانند كمتر از یك وجب بلندتر باشد ، اشكال ندارد ، و نیز اگر زمین سراشیب باشد و امام در طرفى كه بلندتر است بایستد ، در صورتى كه سراشیبى آن زیاد نباشد و طورى باشد كه به آن زمین مسطّح بگویند ، مانعى ندارد.
مسأله ۱۴۲۴ ـ اگر جاى مأموم بلندتر از جاى امام باشد اشكال ندارد ، ولى اگر به قدرى بلندتر باشد كه صدق جماعت مشكوك باشد ، نمى تواند قصد جماعت كند.
مسأله ۱۴۲۵ ـ اگر بین كسانى كه در یك صف ایستاده اند ، یك نفر كه نمازش باطل است یا بچّه ممیزى كه ندانند نماز او صحیح است فاصله شود ، در صورتى كه از جهت مأموم دیگر اتّصال به جماعت نباشد ـ بنابر احتیاط واجب ـ نمى شود اقتدا كرد.
مسأله ۱۴۲۶ ـ بعد از تكبیر امام ، اگر صف جلو آماده نماز و تكبیر گفتن باشد ، كسى كه در صف بعد ایستاده مى تواند تكبیر بگوید ، ولى احتیاط مستحبّ آن است كه صبر كند تا كسى یا كسانى كه از صف جلو واسطه اتّصال او هستند تكبیر بگویند.
مسأله ۱۴۲۷ ـ اگر بداند نماز یك صف از صفهاى جلو باطل است در صفهاى بعد نمى تواند اقتدا كند ، ولى اگر نداند نماز آنان صحیح است یا نه ، مى تواند اقتدا نماید.
مسأله ۱۴۲۸ ـ هرگاه بداند نماز امام باطل است ، مثلا بداند امام وضو ندارد ، اگر چه خود امام ملتفت نباشد ، نمى تواند به او اقتدا كند.
مسأله ۱۴۲۹ ـ اگر مأموم بعد از نماز بفهمد كه امام عادل نبوده ، و یا كافر بوده ، و یا به جهتى نمازش باطل بوده ـ مثلا بىوضو نماز خوانده ـ نمازش صحیح است در صورتى كه كارى كه نماز فرادى را اگر چه سهواً باطل مى كند ـ مثل زیاد كردن ركوع ـ انجام نداده باشد.
مسأله ۱۴۳۰ ـ اگر در بین نماز شكّ كند كه اقتدا كرده یا نه باید نماز را فرادى تمام نماید ، مگر این كه از جهت قراینى اطمینان كند كه نیت جماعت كرده است.
مسأله ۱۴۳۱ ـ عدول از جماعت به فرادى در حال تشهّد قبل از سلام امام در صورتى كه از اوّل قصد عدول نداشته اشكال ندارد ، و همچنین است قبل از تشهّد در صورتى كه معذور باشد ، و در غیر این دو صورت محلّ اشكال است ، چه از اوّل نیت عدول داشته باشد یا در اثناء قصد عدول كند ، ولى اگر به وظیفه منفرد عمل كرده نمازش صحیح است ، و همچنین اگر بعد از گذشتن محلّ قرائت عدول كرده و از اوّل قصد انفراد نداشته نمازش از جهت ترك قرائت صحیح است.
مسأله ۱۴۳۲ ـ اگر مأموم پیش از تمام شدن حمد و سوره امام نیت فرادى نماید ، واجب است حمد و سوره را بخواند ، هر چند مقدارى از آن را امام خوانده باشد ، و همچنین ـ بنابر احتیاط واجب ـ اگر بعد از حمد و سوره امام ـ پیش از ركوع ـ نیت فرادى كند.
مسأله ۱۴۳۳ ـ اگر در بین نماز جماعت نیت فرادى نماید ، نمى تواند دوباره نیت جماعت كند ، ولى اگر مردّد شود كه نیت فرادى كند یا نه ، هر چند بعد تصمیم بگیرد كه نماز را با جماعت تمام كند ، جماعت او محلّ اشكال است.
مسأله ۱۴۳۴ ـ اگر شكّ كند كه در بین نماز نیت فرادى كرده یا نه ، باید بنا بگذارد كه نیت فرادى نكرده است.
مسأله ۱۴۳۵ ـ اگر موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند و به ركوع امام برسد ، اگر چه ذكر امام تمام شده باشد نماز و جماعتش صحیح است ، و یك ركعت حساب مى شود ، امّا اگر به مقدار ركوع خم شود و به ركوع امام نرسد ، نمازش باطل است.
مسأله ۱۴۳۶ ـ اگر موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند و به مقدار ركوع خم شود و شكّ كند كه به ركوع امام رسیده یا نه ، نمازش باطل است.
مسأله ۱۴۳۷ ـ اگر موقعى كه امام در ركوع است اقتدا كند ، و پیش از آن كه به اندازه ركوع خم شود امام سر از ركوع بردارد ، باید با امام به سجده برود و ركعت بعد امام را ركعت اوّل خود قرار دهد ، و بنابر احتیاط واجب بعد از متابعت امام بایستد ، و تكبیر را به قصد قربت مطلقه ـ اعمّ از تكبیرة الاحرام و ذكر ـ بگوید.
مسأله ۱۴۳۸ ـ اگر اوّل نماز یا اثناى حمد و سوره اقتدا كند و پیش از آن كه به ركوع رود امام سر از ركوع بردارد ، در صورتى كه در تأخیر معذور باشد ، نماز و جماعت او صحیح است.
مسأله ۱۴۳۹ ـ اگر موقعى برسد كه امام مشغول خواندن تشهّد آخر نماز است ، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد ، باید بعد از نیت اقتدا و گفتن تكبیرة الاحرام بنشیند و تشهّد را بنابر احتیاط واجب به نیت قربت مطلقه ـ اعمّ از وجوب و شهادت مستحبّ ـ با امام بخواند ، ولى سلام را نگوید و صبر كند تا امام سلام نماز را بدهد ، بعد بایستد و بدون آن كه دوباره نیت كند و تكبیر بگوید حمد و سوره را بخواند ، و آن را ركعت اوّل نماز خود حساب كند.
مسأله ۱۴۴۰ ـ مأموم نباید جلوتر از امام بایستد ، و بنابر احتیاط واجب اگر مأموم یك مرد باشد در طرف راست امام بایستد ، و لازم نیست عقب تر از امام باشد ، مگر در صورتى كه قد او بلندتر از امام باشد ، كه بنابر احتیاط واجب باید طورى بایستد كه در ركوع و سجود جلوتر از امام نباشد ، و اگر مأموم متعدد باشد ، حكم آن در مسأله «۱۴۸۸» بیان شده است.
مسأله ۱۴۴۱ ـ اگر امام مرد و مأموم زن باشد ، چنانچه بین آن زن و امام ، یا بین آن زن و مأموم دیگرى كه مرد است و زن به واسطه او به امام متّصل شده است پرده و مانند آن فاصله باشد ، اشكال ندارد.
مسأله ۱۴۴۲ ـ اگر بعد از شروع به نماز جماعت بین مأموم و امام ، یا بین مأموم و كسى كه مأموم به واسطه او متّصل به امام است پرده یا چیز دیگرى حایل شود ، جماعت باطل و نمازش فرادى مى شود ، و باید به وظیفه منفرد عمل نماید.
مسأله ۱۴۴۳ ـ اقوى آن است كه بین جاى سجده مأموم و جاى ایستادن امام بیش از اندازه اى كه به یك قدم بلند طى مى شود فاصله نباشد ، و همچنین است اگر انسان به واسطه مأمومى كه جلوى او ایستاده به امام متّصل باشد ، و احتیاط مستحبّ آن است كه جاى سجده مأموم با جاى كسى كه جلوى او ایستاده فاصله نداشته باشد.
مسأله ۱۴۴۴ ـ اگر مأموم به واسطه كسى كه طرف راست یا چپ او اقتدا كرده به امام متّصل باشد ، و از جلو به امام متّصل نباشد ، بنابر احتیاط واجب باید با كسى كه در طرف راست یا چپ او اقتدا كرده بیشتر از اندازه اى كه به یك قدم بلند طى مى شود فاصله نداشته باشد.
مسأله ۱۴۴۵ ـ اگر در نماز بین مأموم و امام ، یا بین مأموم و مأمومى كه جلوى او ایستاده بیشتر از اندازه اى كه به یك قدم بلند طى مى شود فاصله پیدا شود جماعت باطل ، و نماز را فرادى بخواند ، و همچنین است بنابر احتیاط واجب اگر بین مأموم و مأمومى كه از طرف راست یا چپ واسطه اتصال است این فاصله پیدا بشود.
مسأله ۱۴۴۶ ـ اگر نماز همه كسانى كه در صف جلو هستند تمام شود ، چنانچه فاصله بین كسانى كه در صف بعد هستند با كسانى كه در صف جلوتر از كسانى كه نمازشان تمام شده ، كمتر یا به اندازه اى كه به یك قدم بلند طى مى شود باشد و فوراً صفى كه نمازشان تمام شده براى نماز دیگرى به امام اقتدا كنند ، جماعت صف بعد صحیح است ، و اگر فاصله بیشتر از این حدّ باشد ، جماعت صف بعد باطل و نماز آنها فرادى مى شود.
مسأله ۱۴۴۷ ـ اگر در ركعت دوم اقتدا كند ، حمد و سوره از او ساقط است و قبل از امام نباید به ركوع برود و قبل از تشهّد امام هم نباید برخیزد ، و مى تواند قنوت و تشهّد را با امام بخواند ، و احتیاط واجب آن است كه موقع تشهّد امام ، انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند كند ، و باید با امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند ، و اگر براى سوره وقت ندارد حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند ، و اگر در ركوع به امام نرسد ـ بنابر احتیاط واجب ـ قصد انفراد نماید.
مسأله ۱۴۴۸ ـ اگر موقعى كه امام در ركعت دوم نماز چهار ركعتى است اقتدا كند ، باید در ركعت دوم نمازش كه ركعت سوم امام است ، بعد از دو سجده بنشیند و تشهّد را به مقدار واجب بخواند و برخیزد ، و چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد یك مرتبه بگوید و در ركوع خود را به امام برساند ، و اگر در ركوع به امام نرسید ـ بنابر احتیاط واجب ـ قصد انفراد نماید.
مسأله ۱۴۴۹ ـ اگر امام در ركعت سوم یا چهارم باشد ، و مأموم بداند ـ بلكه چنانچه احتمال هم بدهد ـ كه اگر اقتدا كند و حمد را بخواند به ركوع امام نمى رسد ، بنابر احتیاط واجب باید صبر كند تا امام به ركوع رود ، بعد اقتدا نماید.
مسأله ۱۴۵۰ ـ اگر در حال قیام ركعت سوم یا چهارم امام اقتدا كند ، باید حمد و سوره را بخواند ، و اگر براى سوره وقت ندارد باید حمد را تمام كند و در ركوع خود را به امام برساند ، و اگر در ركوع به امام نرسد ـ بنابر احتیاط واجب ـ قصد انفراد كند.
مسأله ۱۴۵۱ ـ كسى كه مى داند اگر سوره یا قنوت را تمام كند به ركوع امام نمى رسد ، چنانچه عمداً سوره یا قنوت را بخواند و به ركوع نرسد ، نمازش صحیح است و باید به وظیفه منفرد عمل نماید.
مسأله ۱۴۵۲ ـ كسى كه اطمینان دارد كه اگر سوره را شروع كند یا تمام نماید به ركوع امام مى رسد ، احتیاط واجب آن است كه سوره را شروع كند یا اگر شروع كرده تمام نماید ، ولى اگر موجب آن شود كه به ركوع امام نرسد ، چنانچه شروع كرده تمام ننماید.
مسأله ۱۴۵۳ ـ كسى كه یقین دارد اگر سوره را بخواند به ركوع امام مى رسد ، چنانچه سوره را بخواند و به ركوع نرسد ، جماعتش صحیح است.
مسأله ۱۴۵۴ ـ اگر امام ایستاده باشد و مأموم نداند كه در كدام ركعت است ، مى تواند اقتدا كند ، ولى بنابر احتیاط واجب حمد و سوره را به قصد اعمّ از جزئیت نماز و قرائت قرآن بخواند ، اگر چه بعد بفهمد كه امام در ركعت اوّل یا دوم بوده است.
مسأله ۱۴۵۵ ـ اگر به خیال این كه امام در ركعت اوّل یا دوم است ، حمد و سوره را نخواند و بعد از ركوع بفهمد كه در ركعت سوم یا چهارم بوده ، نمازش صحیح است ، ولى اگر پیش از ركوع بفهمد باید حمد و سوره را بخواند ، و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در ركوع خود را به امام برساند ، و اگر به مقدار حمد هم وقت ندارد ، بنابر احتیاط واجب قصد انفراد نماید.
مسأله ۱۴۵۶ ـ اگر به خیال این كه امام در ركعت سوم یا چهارم است ، حمد و سوره بخواند و پیش از ركوع یا بعد از آن بفهمد كه در ركعت اوّل یا دوم بوده ، نمازش صحیح است ، و اگر در بین حمد و سوره بفهمد باید بقیه را نخواند.
مسأله ۱۴۵۷ ـ اگر موقعى كه مشغول نماز مستحبّى است جماعت برپا شود ، چنانچه اطمینان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت مى رسد ، مستحبّ است نماز را رها كند و مشغول نماز جماعت شود ، بلكه اگر اطمینان نداشته باشد كه به ركعت اوّل برسد ، مستحبّ است به همین دستور رفتار نماید.
مسأله ۱۴۵۸ ـ اگر موقعى كه مشغول نماز سه ركعتى یا چهار ركعتى است ، جماعت برپا شود ، چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته و اطمینان ندارد كه اگر نماز را تمام كند به جماعت مى رسد ، مستحبّ است به نیت نماز مستحبّى نماز را دو ركعتى تمام كند و خود را به جماعت برساند.
مسأله ۱۴۵۹ ـ اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهّد یا سلام اوّل باشد ، لازم نیست نیت فرادى كند.
مسأله ۱۴۶۰ ـ كسى كه یك ركعت از امام عقب مانده ، وقتى امام تشهّد ركعت آخر را مى خواند اگر قصد انفراد نكند ، بنابر احتیاط واجب انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند نگه دارد و صبر كند تا امام سلام نماز را بگوید و بعد برخیزد ، و اگر در همان جا بخواهد قصد انفراد نماید مانعى ندارد ، ولى چنانچه از اوّل قصد انفراد داشته محلّ اشكال است.
شرایط امام جماعت
مسأله ۱۴۶۱ ـ امام جماعت باید بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامى و عادل و حلال زاده باشد و قرائت نمازش صحیح باشد در صورتى كه اقتدا در دو ركعت اوّل و دوم باشد و قرائت مأموم هم صحیح باشد ، و همچنین بنابر احتیاط واجب در غیر این صورت ، و نیز اگر مأموم مرد است امام او هم باید مرد باشد ، و امامت زن براى زن در غیر نماز میت كراهت دارد ، و در نماز میت در صورتى كه سزاوارتر از او به میت نباشد ، كراهت ندارد ، و اقتدا كردن بچّه ممیز كه خوب و بد را مى فهمد به بچّه ممیز دیگر مانعى ندارد ، و ترتیب آثار جماعت خالى از وجه نیست ولى احوط عدم ترتیب است.
مسأله ۱۴۶۲ ـ امامى را كه عادل مى دانسته ، اگر شكّ كند كه به عدالت خود باقى است یا نه ، مى تواند به او اقتدا نماید.
مسأله ۱۴۶۳ ـ كسى كه ایستاده نماز مى خواند ، نمى تواند به كسى كه نشسته یا خوابیده نماز مى خواند اقتدا كند ، و كسى كه نشسته نماز مى خواند ، نمى تواند به كسى كه خوابیده نماز مى خواند اقتدا نماید.
مسأله ۱۴۶۴ ـ كسى كه نشسته نماز مى خواند ، مى تواند به كسى كه نشسته نماز مى خواند اقتدا كند ، و همچنین كسى كه خوابیده به كسى كه خوابیده مى تواند اقتدا كند ، و كسى كه نشسته به كسى كه ایستاده مى تواند اقتدا كند ، ولى كسى كه خوابیده به كسى كه نشسته نمى تواند اقتدا كند.
مسأله ۱۴۶۵ ـ اگر امام جماعت به واسطه عذرى با لباس نجس یا با تیمّم یا با وضوى جبیره اى نماز بخواند ، مى شود به او اقتدا كرد.
مسأله ۱۴۶۶ ـ اگر امام مرضى دارد كه نمى تواند از بیرون آمدن بول و غائط خوددارى كند ، مى شود به او اقتدا كرد ، و نیز زنى كه مستحاضه نیست مى تواند به زن مستحاضه اقتدا نماید.
مسأله ۱۴۶۷ ـ نماز جماعت خواندن با امامى كه مرض خوره یا پیسى دارد مكروه است ، و به كسى كه حدّ شرعى بر او جارى شده اقتدا جایز نیست.
احكام جماعت
مسأله ۱۴۶۸ ـ موقعى كه مأموم نیت مى كند باید امام را معین نماید ، ولى دانستن اسم او لازم نیست ، مثلا اگر نیت كند اقتدا مى كنم به امام حاضر ، نمازش صحیح است.
مسأله ۱۴۶۹ ـ مأموم باید غیر از حمد و سوره ، همه چیزهاى نماز را خودش بخواند ، ولى اگر ركعت اوّل یا دوم مأموم ركعت سوم یا چهارم امام باشد ، باید حمد و سوره را بخواند.
مسأله ۱۴۷۰ ـ اگر مأموم در ركعت اوّل و دوم نماز صبح و مغرب و عشاء ، صداى حمد و سوره امام را بشنود ، اگر چه كلمات را تشخیص ندهد باید حمد و سوره را نخواند ، و اگر صداى امام را نشنود مستحبّ است حمد و سوره را بخواند ، ولى قصد جزئیت نماز نكند ، و باید آهسته بخواند ، و چنانچه سهواً بلند بخواند اشكال ندارد.
مسأله ۱۴۷۱ ـ اگر مأموم بعضى از كلمات حمد و سوره امام را بشنود ، مى تواند آنچه را نمى شنود بخواند ، ولى احتیاط مستحبّ آن است كه حمد و سوره را نخواند.
مسأله ۱۴۷۲ ـ اگر مأموم سهواً حمد و سوره را بخواند ، یا خیال كند صدایى را كه مى شنود صداى امام نیست و حمد و سوره را بخواند و بعد بفهمد صداى امام بوده ، نمازش صحیح است.
مسأله ۱۴۷۳ ـ اگر شكّ كند كه صداى امام را مى شنود یا نه ، یا صدایى بشنود و نداند كه صداى امام است یا صداى كس دیگر ، مى تواند حمد و سوره را بخواند.
مسأله ۱۴۷۴ ـ مأموم در ركعت اوّل و دوم نماز ظهر و عصر نباید حمد و سوره را بخواند ، و مستحبّ است به جاى آن ذكر بگوید.
مسأله ۱۴۷۵ ـ مأموم نباید تكبیرة الاحرام را پیش از امام بگوید ، بلكه احتیاط واجب آن است كه تا تكبیر امام تمام نشده تكبیر نگوید.
مسأله ۱۴۷۶ ـ اگر مأموم سهواً پیش از امام سلام دهد ، نمازش صحیح است ، بلكه اگر عمداً هم پیش از امام سلام دهد در صورتى كه از اوّل قصد عدول نداشته ، نمازش اشكال ندارد.
مسأله ۱۴۷۷ ـ اگر مأموم غیر از تكبیرة الاحرام ، چیزهاى دیگر نماز را پیش از امام بگوید ، اشكال ندارد ، ولى اگر آنها را بشنود یا بداند امام چه وقت مى گوید ، احتیاط مستحبّ آن است كه پیش از امام نگوید.
مسأله ۱۴۷۸ ـ مأموم باید غیر از آنچه در نماز خوانده مى شود ، كارهاى دیگر آن را مانند ركوع و سجود با امام یا كمى بعد از امام به جا آورد ، و اگر عمداً پیش از امام یا مدّتى بعد از امام انجام دهد ، جماعتش باطل مى شود ، ولى اگر به وظیفه منفرد عمل نموده نمازش صحیح است.
مسأله ۱۴۷۹ ـ اگر سهواً پیش از امام سر از ركوع بردارد ، چنانچه امام در ركوع باشد باید به ركوع برگردد و با امام سر بردارد ، و در این صورت زیاد شدن ركوع نماز را باطل نمى كند ، ولى اگر به ركوع برگردد و پیش از آن كه به ركوع امام برسد امام سر بردارد ، نمازش باطل است.
مسأله ۱۴۸۰ ـ اگر اشتباهاً سر بردارد و ببیند امام در سجده است ، باید به سجده برگردد ، و چنانچه در هر دو سجده این اتّفاق بیفتد ، براى زیاد شدن دو سجده نماز باطل نمى شود.
مسأله ۱۴۸۱ ـ كسى كه اشتباهاً پیش از امام سر از سجده برداشته ، هرگاه به سجده برگردد و هنوز به سجده نرسیده امام سر بردارد ، نمازش صحیح است ، ولى اگر در هر دو سجده این اتّفاق بیفتد ، نمازش باطل است.
مسأله ۱۴۸۲ ـ اگر اشتباهاً سر از ركوع یا سجده بردارد ، و سهواً یا به خیال این كه به امام نمى رسد به ركوع یا سجده نرود ، جماعت و نمازش صحیح است.
مسأله ۱۴۸۳ ـ اگر سر از سجده بردارد و ببیند امام در سجده است ، چنانچه به خیال این كه سجده اوّل امام است ، به قصد این كه با امام سجده كند ، به سجده رود و بفهمد سجده دوم امام بوده ، سجده دوم او حساب مى شود ، و اگر به خیال این كه سجده دوم امام است به سجده رود و بفهمد سجده اوّل امام بوده ، باید به قصد این كه با امام سجده كند تمام كند ، و دوباره با امام به سجده رود ، و در هر دو صورت احتیاط مستحبّ آن است كه بعد از تمام كردن نماز به جماعت دوباره هم بخواند.
مسأله ۱۴۸۴ ـ اگر سهواً پیش از امام به ركوع رود و طورى باشد كه اگر سر بردارد به مقدارى از قرائت امام مى رسد ، چنانچه سر بردارد و با امام به ركوع رود نماز و جماعتش صحیح است ، و اگر عمداً برنگردد ، صحّت نمازش محلّ اشكال است.
مسأله ۱۴۸۵ ـ اگر سهواً پیش از امام به ركوع رود و طورى باشد كه اگر برگردد به چیزى از قرائت امام نمى رسد ، اگر به قصد متابعت امام سر بردارد و با امام به ركوع رود ، جماعت و نمازش صحیح است ، و اگر صبر كند تا امام به او برسد ، نمازش صحیح و جماعتش محلّ اشكال است.
مسأله ۱۴۸۶ ـ اگر سهواً پیش از امام به سجده رود و به قصد متابعت امام سر بردارد و با امام به سجده رود ، جماعت و نمازش صحیح است ، و اگر صبر كند تا امام به او برسد نمازش صحیح و جماعتش محلّ اشكال است.
مسأله ۱۴۸۷ ـ اگر امام در ركعتى كه قنوت ندارد اشتباهاً قنوت بخواند ، یا در ركعتى كه تشهّد ندارد اشتباهاً مشغول خواندن تشهّد شود ، مأموم نباید قنوت و تشهّد را بخواند ، ولى نمى تواند پیش از امام به ركوع رود یا پیش از امام قیام كند ، بلكه باید صبر كند تا قنوت و تشهّد امام تمام شود و بقیه نماز را با او بخواند.
وظیفه امام و مأموم در نماز جماعت
مسأله ۱۴۸۸ ـ بنابر احتیاط واجب ، اگر مأموم یك مرد باشد طرف راست امام بایستد ، و اگر یك مرد و یك زن یا یك مرد و چند زن باشند ، مرد طرف راست امام بایستد و بقیه پشت سر امام ، و اگر چند مرد و یك یا چند زن باشند ، مردها پشت سر امام و زنها پشت سر مردها بایستند ، و اگر یك یا چند زن باشد پشت سر امام بایستد ، و در صورتى كه یك زن باشد ، مستحبّ است پشت سر در طرف راست امام طورى بایستد كه جاى سجده اش محاذى زانو یا قدم امام باشد.
مسأله ۱۴۸۹ ـ اگر امام و مأموم هر دو زن باشند ، احتیاط واجب آن است كه همه ردیف یكدیگر بایستند و امام جلوتر از دیگران نایستد.
چیزهایى كه در نماز جماعت مستحبّ است
مسأله ۱۴۹۰ ـ مستحبّ است امام در وسط صف بایستد ، و اهل علم و كمال و تقوى در صف اوّل بایستند.
مسأله ۱۴۹۱ ـ مستحبّ است صفهاى جماعت منظّم باشد ، و بین كسانى كه در یك صف ایستاده اند فاصله نباشد ، و شانه آنان ردیف یكدیگر باشد.
مسأله ۱۴۹۲ ـ مستـحب است بعد از گفتـن (قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ) مـأمومین برخیزنـد.
مسأله ۱۴۹۳ ـ مستحبّ است امام جماعت حال مأمومى را كه از دیگران ضعیف تر است رعایت كند ، و قنوت و ركوع و سجود را طول ندهد ، مگر بداند همه كسانى كه به او اقتدا كرده اند مایلند.
مسأله ۱۴۹۴ ـ مستحبّ است امام جماعت در حمد و سوره و ذكرهایى كه بلند مى خواند ، صداى خود را به قدرى بلند كند كه دیگران بشنوند ، ولى باید بیش از اندازه صدا را بلند نكند.
مسأله ۱۴۹۵ ـ اگر امام در ركوع بفهمد كسى تازه رسیده و مى خواهد اقتدا كند ، مستحبّ است ركوع را دو برابر همیشه طول بدهد و بعد برخیزد ، اگر چه بفهمد كس دیگرى هم براى اقتدا وارد شده است.
چیزهایى كه در نماز جماعت مكروه است
مسأله ۱۴۹۶ ـ اگر در صفهاى جماعت جا باشد ، مكروه است انسان تنها بایستد.
مسأله ۱۴۹۷ ـ مكروه است مأموم ذكرهاى نماز را طورى بگوید كه امام بشنود.
مسأله ۱۴۹۸ ـ مسافرى كه نماز ظهر و عصر و عشاء را دو ركعت مى خواند ، مكروه است در این نمازها به كسى كه مسافر نیست اقتدا كند ، و كسى كه مسافر نیست مكروه است در این نمازها به مسافر اقتدا نماید.
