موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی

 

احكام صدقه 

 

 

صدقه دادن كه يك اقدام خالصانه و صادقانه مى‏باشد، مورد سفارش قرآن كريم و احاديث فراوان قرار گرفته و موجب خير و بركت در زندگى، دفع بلا و مرگ‏هاى ناگهانى و شفاى بيماران مى‏شود و همان طور كه پيامبر اسلام صلى‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم فرموده: «كلّ معروف صدقه»(1) يعنى هر كار خير و پسنديده‏اى، صدقه محسوب مى‏شود و اقداماتى كه موجب هدايت گمراهان، حمايت نيازمندان و عمران و آبادانى مادى و معنوى جامعه گردد، ماندگارتر و مفيدتر مى‏باشد.

 

«مسأله 2709» «صدقه» بر دو قسم است:

 

اوّل: صدقه واجب، نظير زكاتِ مال، زكات فطره، ردّ مظالم (يعنى جبران تجاوزات انسان به اموال مردم با جهل به صاحبان آنها كه به اجازه مجتهد جامع‏الشرايط صدقه داده مى‏شود) و كفّاره‏هاى گوناگون.

 

دوم: صدقه مستحب، يعنى احسان و اعانت مالى به ديگران يا تأسيس مؤسسه خيريه كه منافع آن عايد عموم گردد كه درباره خواص و آثار آن روايات زيادى وارد شده است.

 

«مسأله 2710» صدقه دهنده علاوه بر اين كه بايد بالغ، عاقل و غير سفيه باشد و به واسطه ورشكستگى توسّط حاكم شرع از تصرّف در اموال خود منع نشده باشد، بايد قصد قربت هم داشته باشد و صدقه را بدون عوض به شخص مورد نظر بدهد.

 

«مسأله 2711» صدقه دهنده پس از تحويل دادن مال نمى‏تواند آن را به هم بزند و صدقه را پس بگيرد، هر چند آن شخص از ارحام و بستگان او نباشد.

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

1 ـ بحار الانوار،ج93،ص119.

 

(505)

 

 

«مسأله 2712» كسى كه صدقه مستحب را مى‏گيرد، لازم نيست مسلمان يا مؤمن باشد، بلكه به كافرِ اهل كتاب فقيرى كه در بلاد مسلمانان با اجازه و رضايت آنها ساكن شده باشد نيز مى‏توان صدقه مستحب داد.

 

«مسأله 2713» سيّد مى‏تواند صدقات واجب يا مستحب خود را به سيّد يا غير سيّد بدهد و غير سيّد مى‏تواند صدقه مستحب خود را به سيّد بپردازد، ولى نمى‏تواند صدقه واجب خود ـ نظير زكات مال و زكات فطره ـ را به سيّد بدهد، و چنانچه پرداخت كفّارات و ردّ مظالم بر غير سيّد واجب شود، بنابر احتياط واجب نمى‏تواند آن را به سيّد بدهد.

 

«مسأله 2714» مكروه است انسان از كسى كه به او صدقه داده، درخواست كند آنچه را به او صدقه داده به وى ببخشد يا به او بفروشد؛ ولى اگر خود صدقه گيرنده بخواهد بعد از قيمت‏گذارى، آن را بفروشد كسى كه صدقه را به وى داده در خريدن آن بر ديگران مقدّم است و كراهتى نيز در اين عمل وجود ندارد. همچنين اگر آن مال به سببى مثل ارث دوباره به او برسد، قبول آن كراهت ندارد.

 

«مسأله 2715» ردّ كسى كه درخواست كمك كرده و نيز درخواست كمك از ديگران بدون داشتن نياز، شديدا كراهت دارد و گاهى جايز نيست.

 

(506)