موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی
فصل پنجم:
اعمال مكّه
مسأله 910) حاجى بايد پس از تمام شدن اعمال منى به مكّه برگردد و اعمال واجب مكّه را بجا بياورد. اعمال واجب مكّه عبارت است از:
1 ـ طواف حجّ كه آن را طواف زيارت نيز مىگويند.
2 ـ نماز طواف.
3 ـ سعى ميان صفا و مروه.
4 ـ طواف نساء.
5 ـ نماز طواف نساء.
مسأله 911) جايز بلكه مستحبّ است حاجى پس از آن كه اعمال روز عيد را انجام داد، براى بجا آوردن بقيّه اعمال حجّ به مكّه بيايد و جايز است تا آخر ايّام تشريق، آمدن به مكّه را به تأخير بيندازد و جز در صورت عذر، نبايد آمدن به مكّه را از آخر ايّام تشريق به تأخير
(304)
بيندازد و اگر به تأخير انداخت، بايد تا پيش از پايان ماه ذىحجّه هرچه زودتر اعمال مكّه را بجا آورد.
مسأله 912) كيفيّت انجام دادن طواف حجّ و نماز آن و سعى و طواف نساء و نماز آن، به همان گونهاى است كه در مورد طواف عمره و نماز آن و سعى گذشت، با اين تفاوت كه در اين جا بايد اين اعمال را به نيّت بخشى از واجبات حجّ انجام دهد.
مسأله 913) چنانكه گذشت پس از حلق يا تقصير تمام محرّمات احرام جز شكار كردن در حرم، مسايل جنسى و بوى خوش بر حاجى حلال مىشود و صيد در خارج از حرم نيز بنابر احتياط جايز نيست. پس از آن كه حاجى به مكّه بازگشت و طواف زيارت و نماز آن و سعى بين صفا و مروه را انجام داد، بوى خوش هم بر او حلال مىشود، ولى مسايل جنسى همچنان بر او حرام است و بنابر احتياط واجب بايد از صيد در خارج از حرم نيز اجتناب كند. پس از بجا آوردن طواف نساء و نماز آن، مسايل جنسى و شكار كردن در خارج از حرم بر او حلال مىشود، ولى شكار كردن در حرم بر هر مكلّفى حرام است، خواه مُحرم باشد يا مُحلّ.
مسأله 914) اگر شخصى از روى فراموشى طواف زيارت را بجا نياورد و آميزش جنسى نمايد، بايد يك گوسفند در مكه به عنوان كفاره قربانى كند و احتياط مستحب آن است كه شتر قربانى كند.
اعمال مكّه (305)
مسأله 915) اگر كسى به علّت ندانستن مسأله، طواف زيارت را بجا نياورد يا آن را نادرست انجام دهد و وقت براى تصحيح آن نداشته باشد، بايد حجّ را در سال آينده اعاده كند و بنابر احتياط واجب بايد يك شتر قربانى كند.
مسأله 916) اگر كسى به علت فراموشى طواف زيارت را بجا نياورد و اعمال پس از آن را انجام دهد، چنانچه در ماه ذىالحجه به خاطر آورد بايد طواف زيارت را بجا آورد و اعمال پس از آن را نيز احتياطا اعاده نمايد و اگر خودش نمىتواند طواف را بجا آورد، نايب بگيرد ولى اگر نتوانست اعمال پس از طواف را اعاده كند، لازم نيست براى آنها نايب بگيرد. و اگر پس از گذشت ماه ذىالحجه به خاطر آورد، بجا آوردن طواف زيارت توسط خودش و در صورت عدم امكان توسط نايبش كافى است.
تقديم اعمال مكّه
مسأله 917) بنابر احتياط براى كسى كه حج تمتع بجا مىآورد جايز نيست در حال اختيار، طواف حجّ و نماز آن و سعى و طواف نساء و نماز آن را بر رفتن به عرفات و مشعر و اعمال سهگانه منى مقدّم كند، ولى كسى كه محرم به احرام حج افراد شده مىتواند اعمال مكه را حتى در حال اختيار پيش از رفتن به عرفات بجا آورد.
(306) مناسك حج و عمره
مسأله 918) چند طايفهاند كه براى آنها جايز است در حج تمتع اعمال مكّه را مقدّم بدارند، يعنى پس از احرام بستن براى حجّ و پيش از رفتن به عرفات، طواف حجّ و نماز آن و سعى را بجا آورند:
اوّل ـ زنهايى كه بيم آن دارند پس از بازگشتن از منى دچار حيض يا نفاس شوند و تا زمانى كه مىتوانند در مكّه بمانند، پاك نشوند.
دوّم ـ پيرمردها يا پيرزنهايى كه پس از بازگشت از منى به علّت زيادى جمعيّت طواف كننده نمىتوانند طواف كنند يا اصلاً نتوانند به مكّه بازگردند.
سوّم ـ بيمارانى كه هنگام ازدحام، از طواف كردن احساس خطر مىكنند يا ناتوان از طواف كردن باشند.
چهارم ـ كسانى كه مىدانند تا پايان ماه ذىحجّه به دليلى امكان انجام دادن طواف و سعى برايشان وجود ندارد.
اين چهار دسته پس از انجام طواف حج و نماز آن و سعى، احتياطا طواف نساء و نماز آن را نيز رجاءا پيش از رفتن به عرفات بجا مىآورند و اگر بعد ممكن شد، آن را اعاده مىنمايند و اگر ممكن نشد براى اعاده آن نايب مىگيرند.
مسأله 919) تشخيص اين كه آيا فرد از معذورينى است كه مىتواند اعمال مكّه را مقدّم نمايد يا نه، به عهده خود مكلّف است، ولى اگر از گفته ديگران براى انسان اطمينان پيدا شود، مىتواند به
اعمال مكّه (307)
اطمينان خود عمل كند.
مسأله 920) تقديم اعمال براى اين چهار دسته جايز است و واجب نيست، ولى كسى كه يقين دارد پس از برگشتن از منى به مكّه نمىتواند طواف و نماز آن و سعى را انجام دهد، لازم است اعمال را مقدّم نمايد.
مسأله 921) كسى كه مىخواهد اعمال مكّه را مقدّم نمايد، بايد براى حجّ احرام ببندد و اعمال را با حالت احرام انجام دهد، بنابر اين اگر كسى اعمال را بدون اين كه براى حجّ احرام ببندد، انجام دهد، كفايت نمىكند و بايد يا قبل از وقوف در عرفات يا پس از وقوف در عرفات و مشعر و اعمال منى آن را اعاده نمايد.
مسأله 922) كسانى كه از معذورين هستند و مىتوانند اعمال مكّه را مقدّم نمايند، لازم نيست براى انجام اعمال مكّه تا نزديكترين زمان پيش از وقوف در عرفات صبر كنند.
مسأله 923) سه طايفه اوّل از چهار طايفهاى كه در مسأله 918 بيان شد، هرگاه اعمال مكّه را جلو انداختند، عملشان كافى است، حتّى اگر بعدا خلاف آن ثابت شود، مثلاً زن دچار حيض نشود يا مريض بهبود يابد يا ازدحام و زيادى جمعيّت به گونهاى نباشد كه مزاحم طواف او باشد، هرچند اعاده اعمال مطابق با احتياط است. ولى كسى كه از طايفه چهارم است هرگاه پس از بازگشتن از منى به
(308) مناسك حج و عمره
مكّه برايش روشن شود كه مانعى براى طواف و نماز و سعى او نيست، بنابر احتياط بايد تمام اعمال مكّه را اعاده نمايد.
مسأله 924) كسى كه حجّ نيابتى انجام مىدهد، هرگاه در اثناى حجّ عذرى برايش پيش آيد كه مشمول يكى از چهار دسته مذكور در مسأله 918 بشود، مىتواند اعمال مكّه را مقدّم نمايد و حجش كفايت از منوبعنه مىكند.
مسأله 925) بوى خوش بر معذورانى كه طواف زيارت و سعى را مقدّم بر رفتن به عرفات و مشعر و اعمال منى انجام مىدهند، پس از سعى حلال نمىشود، بلكه پس از حلق يا تقصير براى آنها حلال مىشود، و اما مسايل جنسى پس از اين كه طواف نساء را بعد از بازگشت از منى خود يا نايبشان اعاده كردند، بر آنان حلال مىشود.
مسأله 926) كسى كه در هر حال بايد او را با تخت طواف دهند، اگر عذر ديگرى نداشته باشد، بنابر احتياط نمىتواند اعمال مكّه را مقدّم نمايد.
ترتيب در اعمال مكّه
مسأله 927) در حال اختيار اعمال مكّه را بايد به همان ترتيبى كه در مسأله 910 گذشت بجا آورد؛ بنابر اين جايز نيست سعى بر طواف زيارت يا نماز آن مقدّم شود، همچنان كه مقدّم نمودن طواف
اعمال مكّه (309)
نساء بر طواف زيارت و سعى نيز جايز نيست، و اگر كسى مقدّم نمايد بايد اعمال را اعاده كند تا ترتيب حاصل شود.
مسأله 928) در حال ضرورت احتمال دارد كه تقديم طواف نساء و نماز آن بر سعى جايز باشد؛ مثلاً زنى كه بيم آن دارد اگر پيش از سعى، طواف نساء و نماز آن را بجا نياورد حايض شود و در نتيجه نتواند طواف كند، مىتواند سعى را پس از طواف نساء و نماز آن انجام دهد، ولى مسأله خالى از اشكال نيست؛ بنابر اين اگر بعدا بتواند اعمال را با رعايت ترتيب انجام دهد بايد آنها را اعاده كند، بلكه بنابر احتياط واجب اگر خودش نتواند اعمال را با مراعات ترتيب اعاده كند بايد كسى را نايب بگيرد تا اعمال را با ترتيب از طرف او انجام دهد.
مسأله 929) اگر كسى از روى فراموشى يا ندانستن مسأله، طواف نساء را پيش از سعى انجام داد، طواف زيارت و سعيش صحيح است ولى طواف نساء را بايد احتياطا اعاده نمايد.
مسأله 930) كسى كه اعمال مكّه را مقدّم مىنمايد، بايد پس از طواف زيارت و نماز آن، سعى را هم بجا آورد و نمىتواند طواف و نماز آن را مقدّم نمايد و سعى را پس از برگشتن از منى انجام دهد.
مسأله 931) زنى كه اعمال مكّه را بر وقوف در عرفات و مشعر مقدّم نموده، هرگاه پس از سعى حايض شود و نتواند طواف نساء را
(310) مناسك حج و عمره
انجام دهد، نمىتواند قبل از وقوف به عرفات و مشعر براى طواف نساء و نماز آن نايب بگيرد و طواف حجّ و نماز آن و سعى كه بجا آورده صحيح است و نياز به اعاده ندارد و بايد طواف نساء و نماز آن را پس از بازگشت از منى بجا آورد.
مسايل مربوط به طواف نساء
مسأله 932) طواف نساء و نماز آن در حجّ تمتّع و عمره مفرده واجب است و بدون انجام آن، مسايل جنسى بر انسان حلال نمىشود، ولى از اركان حجّ و عمره مفرده نيست و حتّى ترك عمدى آن نيز موجب باطل شدن حجّ و عمره مفرده نمىشود.
مسأله 933) طواف نساء اختصاص به مردان ندارد، بلكه بر زن، خنثى، خصىّ و كودك مميّز نيز لازم است كه طواف نساء را انجام دهند و اگر انجام ندهند، مسايل جنسى بر آنها حلال نمىشود. بلكه اگر ولى كودك غير مميّز، او را براى حجّ تمتّع يا عمره مفرده محرم نمايد، براى اين كه پس از بالغ شدن، مسايل جنسى بر او حلال شود، بنابر احتياط واجب بايد او را طواف نساء بدهد.
مسأله 934) طواف نساء حتّى بر پيرمردان، پيرزنان و كسانى كه توانايى عمل زناشويى ندارند نيز واجب است.
مسأله 935) حج پس از سعى و در عمره مفرده پس از تقصير هرگاه بخواهد آن را بجا بياورد.
اعمال مكّه (311)
حج پس از سعى و در عمره مفرده پس از تقصير هرگاه بخواهد آن را بجا بياورد.
مسأله 936) كسى كه طواف نساء را انجام نداده، اگر عمدا آميزش جنسى نمايد، بايد كفّاره بدهد و اگر استمتاعات شهوانى را عمدا انجام دهد نيز بنابر احتياط بايد كفّاره بدهد، امّا عقد بستن و خواستگارى كردن و شاهد شدن بر عقد حلال است، هرچند احتياط مستحبّ آن است كه تا طواف نساء و نماز آن را بجا نياورده از اينها نيز اجتناب نمايد.
مسأله 937) اگر شخصى از روى فراموشى طواف زيارت را بجا نياورد و آميزش جنسى نمايد، بايد يك گوسفند در مكه به عنوان كفاره قربانى كند و احتياط مستحب آن است كه شتر قربانى كند.
مسأله 938) اگر كسى از روى فراموشى طواف نساء را بجا نياورد و از حجّ برگشت، چنانچه مىتواند بايد خودش به مكّه برگردد و طواف نساء را انجام دهد و اگر نمىتواند يا برايش مشقّت دارد، بايد نايب بگيرد و مسايل جنسى پس از انجام طواف نساء توسّط خودش يا نايبش بر او حلال مىشود.
مسأله 939) اگر كسى طواف نساء عمره مفرده يا حج را بجا نياورده باشد، مىتواند براى عمره يا حج دوباره محرم شود و بعدا طواف نساء را بجا آورد.
(312) مناسك حج و عمره
مسأله 940) اگر كسى چند عمره مفرده يا چند حجّ بجا آورده و براى هيچ يك از آنها طواف نساء انجام نداده، بايد براى هر يك از آنها يك طواف نساء بجا بياورد.
مسأله 941) كسى كه حجّ نيابتى انجام مىدهد، در طواف نساء مىتواند عمل را به نيّت منوبعنه انجام دهد، ولى احتياط مستحب آن است كه نيّت مافىالذّمّه كند، يعنى طواف نساء را براى اعمّ از خود يا منوبعنه انجام دهد.
مسأله 942) اگر كسى به علّت ندانستن مسأله طواف نساء را انجام ندهد و پس از حجّ ازدواج كند، عقد ازدواجش صحيح است و اگر صاحب فرزند شد، فرزندش حلالزاده است ولى بايد طواف نساء را انجام دهد و تا زمانى كه طواف نساء را خودش يا نايبش انجام ندهد، نزديكى و همچنين بنابر احتياط واجب ساير استمتاعات جنسى بر او حرام است.
مسأله 943) كسى كه عمره مفرده انجام مىدهد، اگر بدون اين كه تقصير كند طواف نساء را انجام دهد، بايد تقصير كند و پس از آن طواف نساء را اعاده نمايد و گرنه مسايل جنسى همچنان بر او حرام است.
مسأله 944) اگر كسى پس از انجام اعمال حجّ يا عمره مفرده شك كند كه آيا طواف نساء را انجام داده يا نه، اگر به واجب بودن طواف نساء توجّه نداشته بايد طواف نساء و نماز آن را انجام دهد، بلكه اگر
اعمال مكّه (313)
به واجب بودن آن هم توجّه داشته، احتياط آن است كه طواف نساء را انجام دهد.
مسأله 945) كسى كه حجّ نيابتى انجام مىدهد اگر طواف نساء را بجا نياورد، علاوه بر آن كه ذمّهاش مشغول است، مسايل جنسى هم بر او حلال نمىشود و بايد در صورتى كه مىتواند خودش طواف نساء را انجام دهد و اگر نمىتواند يا حرج و مشقّت دارد، نايب بگيرد.
مستحبّات طواف حجّ و نماز آن و سعى
مسأله 946) مستحبّاتى كه در طواف عمره تمتّع و نماز آن و سعى ذكر شد، در طواف حجّ و نماز آن و سعى حجّ نيز جارى است و مستحبّ است كسى كه براى طواف كردن از منى به مكّه برمىگردد در روز عيد قربان، كنار در مسجدالحرام بايستد و اين دعا را بخواند:
«أَللّهُمَّ أَعِنّى عَلى نُسُكِكَ وَسَلِّمْنى لَهُ وَسَلِّمْهُ لى، أَسْأَلُكَ مَسْأَلَةَ الْعَليلِ الذَّليلِ الْمُعْتَرِفِ بِذَنْبِهِ أَنْ تَغْفِرَ لى ذُنُوبى وَأَنْ تُرْجِعَنى بِحاجَتى، اَللّهُمَّ إِنّى عَبْدُكَ وَالْبَلَدُ بَلَدُكَ وَالْبَيْتُ بَيْتُكَ، جِئْتُ أَطْلُبُ رَحْمَتَكَ وَأَؤُمُّ طاعَتَكَ مُتَّبِعا لاِءَمْرِكَ راضيا بِقَدَرِكَ، أَسْأَلُكَ مَسْأَلَةَ الْمُضْطَرِّ إِلَيْكَ الْمُطيعِ لاِءَمْرِكَ الْمُشْفِقِ مِنْ عَذابِكَ الْخائِفِ لِعُقُوبَتِكَ، أَنْ تُبَلِّغَنى عَفْوَكَ وَتُجيرَنى مِنَ النّارِ بِرَحْمَتِكَ.»
(314) مناسك حج و عمره
آن گاه بيايد و بر حجرالاسود دست بكشد و آن را ببوسد و اگر نتواند آن را ببوسد، دستهايش را بر حجرالاسود بكشد و دست خود را ببوسد و اگر اين كار هم ممكن نباشد، روبروى حجرالاسود بايستد و تكبير بگويد و سپس مستحبّاتى را كه در طواف عمره گفته شد، بجا بياورد.
اعمال مكّه (315)
