موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی
فصل سوّم: نماز طواف
سوّمين عمل عمره، نماز طواف است كه بايد پس از طواف بجا آورده شود. نماز طواف، مثل نماز صبح و دو ركعت است.
مسأله 664) نماز طواف بايد بلا فاصله پس از طواف بجا آورده شود، يعنى طورى كه عرفا گفته شود، نماز پس از طواف انجام گرفته است و اگر عمدا و بدون عذر به قدرى فاصله بيندازد كه موالات عرفيه به هم بخورد، احتياط واجب آن است كه طواف را اعاده كند. در هر ركعت از نماز طواف، پس از حمد، هر سورهاى از قرآن بجز سورههايى كه سجده واجب دارد را مىتوان خواند، ولى مستحبّ است در ركعت اوّل پس از حمد، سوره «قل هو اللّه» و در ركعت دوّم سوره «قل يا ايها الكافرون» خوانده شود.
مسأله 665) حمد و سوره نماز طواف را مىتوان بلند مثل نماز صبح و مغرب يا آهسته مانند نماز ظهر و عصر خواند.
(218)
مسأله 666) اگر در نماز طواف در تعداد ركعتهايى كه بجا آورده شك كند، نمازش باطل است و بايد آن را اعاده كند.
مسأله 667) اگر در نماز طواف، پس از آن كه در تعداد ركعات آن شك كرد، با حالت شك نماز را ادامه داد و بعد به يك طرف يقين پيدا كرد صحّت نمازش محلّ اشكال است و احتياطا بايد آن را اعاده كند.
مسأله 668) اگر به تعداد ركعتهاى نماز طواف ظنّ و گمان داشته باشد، ظنّ او معتبر است و به ظنّ و گمان خود عمل كند، و همچنين است اگر به افعال نماز، ظنّ و گمان داشته باشد.
مسأله 669) احكام گوناگون نماز طواف، همان احكام نمازهاى واجب روزانه است.
مسأله 670) نماز طواف بايد در پشت مقام ابراهيم عليهالسلام بجا آورده شود به گونهاى كه مقام ابراهيم عليهالسلام بين او و كعبه قرار گيرد و بهتر است هرچه ممكن است به مقام نزديكتر باشد ولى نبايد مزاحم ديگران شود و هرجا كه عرفا «پشت مقام» صدق كند، كافى است.
مسأله 671) اگر به علّت زيادى جمعيّت نتواند پشت مقام ابراهيم عليهالسلام ولو در فاصلهاى دورتر نماز بخواند، بايد در يكى از دو سمت مقام نماز بخواند و اگر اين نيز ممكن نيست، در هر جاى مسجدالحرام كه نماز بخواند كافى است و لازم نيست منتظر بماند تا پشت مقام، خلوت شود.
نماز طواف (219)
مسأله 672) كسى كه به علّت ازدحام جمعيّت نماز طواف را در جاى ديگرى از مسجدالحرام و در غير از پشت مقام ابراهيم عليهالسلام بجا آورده، هرگاه عذرش برطرف شود، در صورتى كه عذر تا پس از فوت موالات عرفى ميان طواف و نماز همچنان باقى بوده، لازم نيست نماز را اعاده كند.
مسأله 673) كسى كه نماز طواف را در جايى غير از مقام ابراهيم عليهالسلام بجا آورده و با اعتقاد به درستى آن، بقيّه اعمال را انجام داده، اگر نماز را اعاده كند، كافى است.
مسأله 674) اگر پشت مقام ابراهيم عليهالسلام دو طبقه شود يا زيرزمين حفر كنند، نماز خواندن در طبقه بالا يا زيرزمين در صورتى صحيح است كه عرفا بر آنجا «پشت مقام» صدق كند.
مسأله 675) اگر كسى نماز طواف را اشتباها در حجراسماعيل عليهالسلام بجا آورد، بايد آن را اعاده كند.
مسأله 676) نماز طواف مستحبّ را حتّى در حال اختيار مىتوان در هر جاى مسجدالحرام بجا آورد، بلكه برخى از فقها فرمودهاند مىتوان عمدا آن را ترك نمود. و رعايت حال ديگر حجّاج مخصوصا هنگام ازدحام، بسيار مطلوب و مناسب است.
مسأله 677) نماز طواف بايد پيش از سعى و تقصير خوانده شود و اگر كسى عمدا اين ترتيب را مراعات نكند، بايد اعمال را اعاده كند
(220) مناسك حج و عمره
تا ترتيب بين آنها حاصل شود؛ علاوه بر اين كه اگر عمدا و بدون عذر بين طواف و نماز آن فاصله انداخته باشد، احتياطا بايد طواف را نيز اعاده كند.
مسأله 678) اگر كسى از روى فراموشى نماز طواف واجب را بجا نياورد يا آن را نادرست انجام دهد، بايد هرگاه يادش آمد آن را به همان كيفيّت كه گفته شد و پشت مقام ابراهيم عليهالسلام بجا بياورد.
مسأله 679) اگر در ميانه سعى بين صفا و مروه يادش بيايد كه نماز طواف را فراموش كرده يا آن را نادرست انجام داده، بايد سعى را رها كند و نماز طواف را بخواند و سپس سعى را از همان جا كه رها كرده، تمام كند.
مسأله 680) اگر در ميانه سعى بين صفا و مروه يادش بيايد كه نماز طواف را فراموش كرده يا آن را نادرست انجام داده، بايد سعى را رها كند و نماز طواف را بخواند و سپس سعى را از همان جا كه رها كرده، تمام كند.
مسأله 681) كسى كه نماز طواف را فراموش كرده، چنانچه برگشتن به مسجدالحرام برايش مشكل باشد، بايد هر كجا كه يادش آمد نماز را بخواند، اگر چه در شهرى ديگر باشد و بازگشتن به حرم ـ اگرچه آسان باشد ـ لازم نيست.
نماز طواف (221)
مسأله 682) اگر كسى نماز طواف را بجا نياورد و بميرد، بر پسر بزرگش واجب است كه نماز را از طرف پدرش انجام دهد.
مسأله 683) در مسايل مربوط به نماز طواف، جاهل به مسأله و ناسى يعنى فراموش كار يكسان هستند و هر دو يك حكم را دارند.
مسأله 684) بر هر مكلّفى واجب است نماز را ياد بگيرد و قرائت و ذكرهاى واجب نماز را اصلاح كند تا تكليف الهى خود را به طور صحيح انجام دهد. اين وظيفه در مورد كسى كه مىخواهد حجّ يا عمره بجا بياورد، اهميّت بيشترى پيدا مىكند، چون بنابر نظر برخى از فقها اگر نماز طواف صحيح انجام نگيرد، عمره و حجّ باطل مىشود و بنابر اين رأى، علاوه بر آن كه ذمّهاش از حجّةالاسلام برىء نمىشود، ممكن است در احرام باقى بماند و محرّمات احرام و از آن جمله امور جنسى بر او حلال نشود.
مسأله 685) قرائت به همين مقدار كه عربى صحيح بر آن صدق كند كافى است و كسى كه اصلاً امكان صحيح خواندن برايش وجود ندارد، مثل كسى كه لكنت زبان دارد، به همان نحو اگر بخواند صحيح است و تكليف ديگرى ندارد، ولى چنانچه مىتوانسته قرائت خود را تصحيح كند و مسامحه كرده و اكنون امكان تصحيح برايش وجود ندارد، بايد خودش نماز را بخواند و اگر ممكن بود كسى هم به او تلقين كند و احتياط واجب آن است كه نايب نيز بگيرد و آن را به
(222) مناسك حج و عمره
جماعت نيز بخواند و امامى كه در نماز طواف به او اقتدا مىكند، لازم نيست حتما نماز طواف بخواند، بلكه امام هر نماز واجبى را بخواند مىتوان به او اقتدا كرد.
مسأله 686) صحت جماعت در نماز طواف براى كسى كه قرائت صحيح دارد و يا مىتواند قرائت خود را تصحيح نمايد، محل اشكال است.
مسأله 687) نماز طواف را در هر وقتى مىتوان بجا آورد، ولى اگر وقت آن با وقت نمازهاى واجب روزانه برخورد نمايد به گونهاى كه اگر بخواهد نماز طواف را بخواند، وقت نماز واجب روزانه فوت مىشود، بايد اوّل نماز واجب روزانه را بجا بياورد.
مسأله 688) چنانكه در مسايل مربوط به نيابت نيز گذشت، كسانى كه نمىتوانند حمد و سوره و ذكرهاى واجب نماز را به طور صحيح ادا كنند، نمىتوانند براى حج واجب از طرف ديگرى حتّى به طور تبرّعى و مجّانى نايب شوند.
مسأله 689) كسى كه نمىتواند كلمات نماز را به طور صحيح ادا كند، هرگاه بدون توجّه به اين مسأله نايب شود و پس از احرام بستن متوجّه شود كه نمىتواند نايب شود، براى خارج شدن از احرام احتياط آن است كه نماز را به نيّت مافىالذّمّه از طرف خود يا نايب بجا آورد و آن را به جماعت نيز بخواند و نايب هم بگيرد و سعى و
نماز طواف (223)
تقصير را نيز به قصد مافىالذّمّه انجام دهد و اگر در احرام حجّ باشد، طواف نساء را هم انجام دهد و منوبعنه بايد براى برائت ذمّهاش نايب بگيرد؛ البته اگر جاهل قاصر يا غافل بوده، عملش براى منوبعنه مجزى است.
مسأله 690) كسى كه مطمئن بوده قرائت و ذكرهاى واجبى كه در نماز مىگويد، صحيح است و نمازهاى طواف عمره و حجّ را خوانده و بعد متوجّه شده قرائت يا ذكرهاى واجب را به طور صحيح ادا نكرده، حجّ و عمرهاش صحيح است و اعاده نمازها هم لازم نيست.
مسأله 691) كسى كه نمىتواند نماز را درست بخواند، مىتواند براى انجام حج يا عمره مستحبّى محرم شود، ولى علاوه بر آن كه خودش نماز را مىخواند، احتياطا بايد نماز را به جماعت صحيح هم بخواند و نايب هم بگيرد.
مسأله 692) كسى كه محرم به احرام عمره تمتّع يا عمره مفرده وارد مكّه شده و نمىتواند نماز طواف را به طور صحيح بخواند، اگر بتواند نمازش را تصحيح كند، بايد حتّى اگر تا آخر وقت هم طول بكشد، نمازش را تصحيح كند و سپس طواف و نماز را انجام دهد و همين طور است در طواف حجّ و طواف نساء.
مسأله 693) اگر زن نماز طواف را باطل انجام دهد و به علّت عذر زنانگى نتواند نماز را اعاده كند، يا پس از انجام طواف به علّت عذر عذر
(224) مناسك حج و عمره
زنانگى نتواند نماز طواف را بخواند، بايد هر وقت عذرش برطرف شد، نماز را اعاده كند و اگر در عمره تمتّع اين عذر برايش پيش آيد، در صورتى كه تا هنگام وقوف به عرفات پاك نمىشود، بايد براى حجّ تمتّع محرم شود و وقتى به مكّه بازگشت نماز طواف عمره را بجا آورد و نماز طواف عمره را بر طواف و نماز حجّ مقدّم نمايد.
مسأله 694) اگر در نماز طواف در حالى كه نمازگزار در حال گفتن ذكر واجب است او را حركت دهند به گونهاى كه بدن از حالت آرام بودن خارج شود، بنابر احتياط واجب بايد دوباره ذكر را تكرار كند.
مسأله 695) كسى كه يقين دارد اگر نماز طواف را شروع كند، جمعيّت طواف كننده او را حركت مىدهد و جابجا مىشود، اگر نماز طواف را شروع كند و آن را به طور صحيح به پايان برساند، نمازش صحيح است.
مستحبّات نماز طواف
مسأله 696) در نماز طواف، مستحبّ است در ركعت اوّل پس از حمد، سوره توحيد و در ركعت دوّم، سوره جحد را بخواند و پس از نماز، حمد و ثناى إلهى را بجا آورد و صلوات بر محمّد وآل محمّد بفرستد و از خداوند عالم بخواهد تا اعمالش را قبول نمايد و بگويد:
«اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّى وَلا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنّى. اَلْحَمْدُ للّهِ بِمَحامِدِهِ
مستحبّات نماز طواف (225)
كُلِّها عَلى نَعْمائِهِ كُلِّها حَتّى يَنْتَهِىَ الْحَمْدُ إلى ما يُحِبُّ وَيَرْضى، أللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَتَقَبَّلْ مِنّى وَطَهِّرْ قَلْبى وَزَكِّ عَمَلى.»
و در روايت ديگرى آمده است كه اين دعا را بخواند:
«اَللّهُمَّ ارْحَمْنى بِطاعَتى إِيّاكَ وَطاعَةِ رَسُولِكَ صلىاللهعليهوآله ، اَللّهُمَّ جَنِّبْنى أَنْ أتَعَدّى حُدُودَكَ وَاجْعَلْنى مِمَّنْ يُحِبُّكَ وَيُحِبُّ رَسُولَكَ وَمَلائِكَتَكَ وَعِبادَكَ الْصّالِحينَ.»
و در بعضى روايات آمده است كه حضرت صادق عليهالسلام پس از نماز طواف به سجده رفته و مىفرمود:
«سَجَدَ لَكَ وَجْهى تَعَبُّدا وَرِقّا، لا إلهَ إِلاّ أَنْتَ حَقّا، اَلاْءَوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَىءٍ، وَالاْآخِرُ بَعْدَ كُلِّ شَىءٍ، وَها أَنَا ذا بَيْنَ يَدَيْكَ، ناصِيَتى بِيَدِكَ، فَاغْفِرْ لى إِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظيمَ غَيْرُكَ، فَاغْفِرْ لى، فَإِنّى مُقِرٌّ بِذُنُوْبى عَلى نَفْسى، وَلا يَدْفَعُ الذَّنْبَ الْعَظيمَ غَيْرُكَ.»
و پس از سجده، چهره مبارك آن حضرت از گريه و اشك چنان بود كه گويا در آب فرو رفته باشد.
(226) مناسك حج و عمره
