موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی
روزه مسافر
روزه كسانى كه ناچارند براى شغل خود سفر كنند
سؤال 35 : آيا حكم نماز و روزه كسى كه شغلش مسافرت است (مانند راننده) و كسى كه مقدّمه شغلش سفر است، تفاوتى دارد؟
پاسخ : تفاوتى ندارد.
سؤال 36 : اگر فردى سرباز باشد و نتواند قصد ده روز كند و قبل از ده روز، به خانه برگردد، روزه او قبول است يا خير؟
پاسخ : اگر سرباز، ده روز در يك محل نمىماند، مسافر محسوب مىشود و روزهاش صحيح نيست و نمازش شكسته است؛ ولى اگر عمده دوران سربازى را در يك محل خدمت كند و به حدّى در آن جا بماند كه ديگر به او مسافر نگويند، محلّ خدمت براى او حكم وطن را دارد.
سؤال 37 : كارگرانى كه محلّ كار آنها بيش از مسافت شرعى است و هر روز بعد از خوردن سحرى و خواندن نماز صبح به محلّ كار خود مىروند و قبل از ظهر به وطن خود باز مىگردند، آيا مىتوانند روزه بگيرند؟
پاسخ : در مفروض سؤال، نماز و روزه آنها در محلّ كار و در بين راه، همانند محلّ سكونت، تمام و صحيح است.
سؤال 38 : كارگرانى كه چند روز در كارخانه مىمانند و كار مىكنند و چند روز را در منزل استراحت مىنمايند و فاصله بين كارخانه و محلّ زندگى آنها بيشتر از مسافت شرعى است، نسبت به نماز و روزه چه تكليفى دارند؟
(346)
پاسخ : اگر تعداد روزهايى كه در كارخانه مىمانند، بيشتر از روزهايى باشد كه در منزل استراحت مىكنند، نمازشان در كارخانه كامل است و روزه را هم بايد بگيرند و همين حكم را دارند كسانى كه تعداد روزهاى ماندنشان در كارخانه كمتر از تعداد روزهاى استراحت در منزل است، ولى در هر سه روز، يك بار به كارخانه رفت و آمد مىكنند.
سؤال 39 : اين جانب مدت ده سال است كه كرج را وطن خود انتخاب نمودهام و سه ماه پيش، در سازمانى در شهر تهران به صورت قرار داد 89 روزه مشغول به كار شدم و اكنون 89 روز تمام شده و قرار داد يك ساله بستهام و هر روز صبح از كرج به تهران مىروم و بعد از ظهر برمىگردم. تكليف من در مورد نماز و روزه چيست؟
پاسخ : در تهران و كرج و در بين راه، نمازتان تمام است و روزه هم بايد بگيريد.
سؤال 40 : سپاه پاسداران به شخصى مأموريت مىدهد كه به يكى از استانهاى هم جوار بندر عباس، به مدت پنج روز جهت امور نظامى برود. تكليف نماز و روزهاش چيست؟ اگر براى امور نظامى به جزاير اطراف برود، تكليف چيست؟ سربازى كه همراه اوست، چه وظيفهاى دارد؟
پاسخ : اگر محلّ كارش بندر عباس است و گاهى به او مأموريت داده مىشود و بيش از مسافت شرعى را طى مىكند، مسافر محسوب مىشود و حكم سرباز نيز همين است.
سؤال 41 : افرادى كه شغلشان ورزش است (اعم از بازيكنان يا مربّى يا همراهان ديگر) و براى مسابقات به شهرها و كشورهاى مختلف اعزام مىشوند، آيا حكم نماز و روزههايشان، حكم نماز و روزه مسافر است؟
پاسخ : اگر هر سه روز، يك بار براى شغلشان سفر كنند و به وطن بازگردند و يا اين كه تعداد روزهايى كه در سفر هستند، بيشتر از تعداد روزهايى باشد كه
(347)
در وطن هستند، نمازشان در سفر تمام است و روزههايشان را هم بايد بگيرند، وگرنه حكم مسافر را دارند.
سؤال 42 : شخصى محلّ سكونتش در كرج و محلّ كارش هفتهاى چند روز در هشتگرد و چند روز در طالقان است و در اين مسير، هميشه در حال اياب و ذهاب است. اين شخص، نماز و روزهاش را به چه صورت بايد انجام دهد؟
پاسخ : نماز او تمام است و روزهاش را بايد بگيرد، مگر اين كه ده روز در وطنش بماند و يا در جايى اقامت كند، كه در اين صورت، در سفر اول، نماز او قصر است.
سؤال 43 : تكليف نماز و روزه دانشجويى كه در شهر ديگرى غير از محلّ زندگىاش درس مىخواند و هر روز براى درس به آن شهر مىرود، چيست؟ در بين راه، نماز را قصر بخواند يا تمام؟
پاسخ : نماز او در راه و در محلّ درس تمام است و روزه هم بايد بگيرد.
سؤال 44 : الف. كسى در محلّى مغازه و فروشگاه دارد، ولى جاى خريدش جاى ديگرى است و مرتّب براى خريد، با ماشين مىرود و جنس مىآورد و مىفروشد يا جنس را به جاهاى ديگر مىبرد و مىفروشد و برمىگردد. آيا اين شخص، حكم دائم السفر را پيدا مىكند؟
ب. تكليف نماز و روزه اهل منبرى كه اغلب هفتهها براى وعظ و ارشاد او را به شهرهاى ديگر دعوت مىكنند، چيست؟
پاسخ : اگر حداقل هر سه روز يك بار و يا هر شش روز دو بار و... سفر كند و يا اگر تعداد سفر او كمتر از اين است، تعداد روزهايى كه در سفر است بيشتر از تعداد روزهاى در وطن باشد، نمازش در سفر كامل است و روزه هم بايد بگيرد.
سؤال 45 : رانندهاى در خطى كار مىكرد كه مسافت آن كمتر از مسافت شرعى بود.
(348)
اكنون چند ماه است كه در خطى كار مىكند كه مسافت آن به اندازه حد شرعى است؛ ولى ممكن است باز خط عوض شود و در كمتر از مسافت شرعى كار كند. حكم نماز و روزه او چگونه است؟
پاسخ : نمازش تمام است و روزه هم بايد بگيرد.
سؤال 46 : مهندسى در كارخانهاى كار مىكند و اغلب روزها از خانه به آن كارخانه مىرود و بر مىگردد و ممكن است يك يا دو روز، كارش تعطيل شود. نماز و روزه اين شخص چگونه است؟
پاسخ : نماز اين شخص در محلّ كار و در رفت و برگشت، تمام است و روزه هم بايد بگيرد.
سؤال 47 : كسى در محلّى كارى پيدا كرده و آن محل، با محلّ زندگىاش چهار يا پنج فرسخ فاصله دارد و هر روز به آن جا رفت و آمد مىكند؛ ولى نمىداند كارش در آن جا دائمى خواهد بود يا موقّتى است. تكليف نماز و روزه اين شخص چيست؟
پاسخ : در مفروض سؤال، اگر به مقدارى در آن محل، كارش ادامه پيدا كند كه ديگر در آن جا به او مسافر گفته نشود، آن محل برايش حكم وطن را پيدا مىكند و نيز اگر رفت و آمدش به آن جا براى كار به حدّى باشد كه بگويند كار و شغل او در سفر است، هم در محلّ كار و هم در بين راه، نمازش تمام است.
سؤال 48 : فردى به عنوان نيروى رسمى، در سپاه پاسداران مشغول به كار است. تكليف وى در موارد ذيل چيست؟
الف. سفر، مقدمه شغل اوست؛ يعنى فاصله بين محلّ كار و شهرى كه در آن زندگى مىكند، به اندازه مسافت شرعى است. اگر او بخواهد هفتهاى يك بار بين شهر خود و محلّ كار رفت و آمد نمايد، چه بايد بكند؟
ب. اگر ساعت يازده از محلّ كار خارج شود و در بين راه، اذان گفته شود و بخواهد نماز بخواند، قصر بخواند يا كامل؟
(349)
پاسخ : چنانچه مدتى از اشتغال او در آن محل گذشته، به طورى كه ديگر در آن جا به او مسافر گفته نمىشود، محلّ كار براى او حكم وطن را دارد و نمازش در محلّ كار تمام است و روزهاش را هم بايد در آن جا بگيرد؛ ولى در بين راه نمازش شكسته است؛ اما قبل از گذشتن اين مدت از اشتغال، نمازش هم در محلّ كار و هم در بين راه شكسته است و نمىتواند روزهاش را بگيرد، مگر آن كه روزهايى كه در محلّ كار مىماند، بيشتر از تعداد روزهايى باشد كه در منزل مىماند كه در اين صورت، هم در محلّ كار و هم در بين راه نمازش كامل است.
ج. اگر ساعت يازده از محلّ كار خارج و به منظور كار شخصى، به مقصد شهر ديگرى كه فاصلهاش بيشتر از مسافت شرعى است، حركت كند، تكليفش چيست؟
پاسخ : با توجه به پاسخ قسمت «الف» و «ب»، اگر محلّ كار در حكم وطن او باشد، چنانچه به قصد مسافت شرعى از حدّ ترخّص محلّ كار خارج شود، بايد نمازش را شكسته بخواند و اگر محلّ كار در حكم وطن او نباشد، به محض خروج از محلّ كار نمازش شكسته است.
روزه نذرى در سفر
سؤال 49 : آيا انسان مىتواند نذر كند كه در سفر روزه بگيرد؟
پاسخ : اشكال ندارد.
سؤال 50 : كسى كه نذر دارد كه روز اول هر ماه را روزه بگيرد، اگر روز اول ماه، مصادف با ايّام مسافرت او شد، آيا بايد به نذرش عمل كند يا بعدا قضايش را به جا آورد يا هيچ تكليفى ندارد؟
پاسخ : اگر نذر كرده كه حتى در سفر هم روزه بگيرد، در اين صورت بايد همان روز را در سفر روزه بگيرد و اگر اين طور نذر نكرده، مىتواند سفر كند و سپس قضاى آن را به جا آورد.
(350)
سؤال 51 : آيا انسان در زمانى كه در مكه يا مدينه يا شهر ديگرى است، مىتواند نذر كند كه در اين شهر و در حال مسافرت روزه بگيرد يا لازم است پيش از رسيدن به آن شهر، نذر كرده باشد؟
پاسخ : در مدينه سه روز روزه گرفتن مستحب است و در سفر، روزه نذرى گرفتن اشكال ندارد؛ ولى بايد نذر كرده باشد كه روزه را در سفر بگيرد و در هر كجا كه نذر كرده باشد، نذرش نافذ است.
سؤال 52 : شخصى نيّت و نذر كرده كه هر دوشنبه را روزه بگيرد و در نيّتش اين كه روزه گرفتن او در روزهاى دوشنبه باشد، لحاظ شده و فرقى برايش نمىكند كه روزه قضاى پدر و مادرش باشد يا روزه قضاى خودش يا روزه مستحبّى كه به واسطه اين نذر، واجب شده است. حال اگر در روز دوشنبه مسافر باشد، آيا مىتواند روزه قضاى خود يا پدر و مادر يا اقوام خود را نيّت كند؟
پاسخ : اگر هنگام نذر قصد كرده كه حتى اگر در حال سفر هم باشد، روزه بگيرد، در سفر مىتواند روزه مستحبّى را بگيرد؛ ولى روزه قضاى خود يا ديگران را نمىتواند در سفر بگيرد.
سؤال 53 : كسى نذر مىكند در روزهاى معيّنى كه كمتر از ده روز است و قرار است به مسافرت برود، در سفر روزه بگيرد. اگر برنامه مسافرتش منتفى شود، آيا با توجه به اين كه نذر كرده بود كه در سفر روزه بگيرد، باز هم گرفتن روزه واجب است يا خير ؟
پاسخ : در مفروض سؤال، گرفتن روزه واجب نيست.
سؤال 54 : كسى كه نذر كرده تمام ماه شعبان را روزه بگيرد، آيا جايز است در اين ماه مسافرت كند؟
پاسخ : اگر نذر كرده كه حتى در سفر نيز روزه بگيرد، مىتواند به سفر برود و بايد روزهاش را در سفر هم بگيرد و اگر نذر نكرده باشد كه حتى در حال سفر هم روزه بگيرد، مىتواند سفر كند و بعد از مسافرت قضاى آن را به جا آورد.
(351)
روزه مستحبّى در سفر
سؤال 55 : گرفتن روزه مستحبّى در سفر چه حكمى دارد؟
پاسخ : روزه مستحبّى را نمىتوان در سفر گرفت، مگر اين كه نذر كرده باشد كه روزه را در سفر بگيرد يا نذر كرده باشد كه روز معيّنى را چه در سفر باشد و چه در حضر، روزه بگيرد كه در اين صورت اشكال ندارد.
سؤالات ديگر روزه مسافر
سؤال 56 : كسى كه در ماه رمضان، قبل از ظهر، به قصد مسافرت شرعى از منزل حركت مىكند، ولى حركتش را طورى تنظيم مىكند كه قبل از اذان ظهر از حدّ ترخّص خارج نشود، آيا روزهاش صحيح است؟
پاسخ : بنا بر احتياط بايد آن روز را روزه بگيرد و سپس قضا نمايد.
سؤال 57 : شخصى يقين دارد قبل از ظهر، در ماه مبارك رمضان مسافرت مىكند و بنا بر اين از ابتدا نيّت روزه آن روز را نمىكند. اگر قبل از شروع سفر با توجه به اين كه نيّت روزه نداشته، افطار كند، جايز است يا نه؟
پاسخ : در صورت فرض شده، جايز نيست افطار كند تا اين كه از حدّ ترخّص بگذرد.
سؤال 58 : كسى كه در ماه رمضان، سحرى خورده و يقين دارد كه قبل از ظهر به وطنش مىرسد، آيا بايد قبل از اذان صبح، نيّت روزه كند يا بعد از رسيدن به وطن؟
پاسخ : نيّت كردن براى روزه، در حال سفر صحيح نيست؛ ولى اگر قبل از ظهر به وطن برسد و تا آن زمان، افطار نكرده باشد، بايد نيّت روزه كند و روزهاش صحيح است.
سؤال 59 : در رسالههاى عمليه آمده است: «كسى كه حكم شكسته شدن نماز در سفر را نمىداند و نمازش را چهار ركعتى مىخواند، نمازش صحيح است و اعاده در وقت و
(352)
قضاى در خارج وقت لازم ندارد». آيا اين حكم، در مورد روزه در سفر هم وجود دارد يا خير؟
پاسخ : اگر جاهل باشد كه در مسافرت بايد روزه را افطار كند و روزه بگيرد، روزهاش صحيح است و قضا ندارد و همچنين اگر به علت جهل به موضوع يا خصوصيات موضوع روزه بگيرد (مثل اين كه سفرش به اندازه مسافت شرعى باشد، ولى او نداند كه به اندازه مسافت شرعى است)، باز هم روزهاش صحيح است و قضا ندارد.
سؤال 60 : كسى كه در ماه رمضان، به مقدار مسافت شرعى به سفر مىرود و در همان روز، پيش از اذان ظهر به وطن بر مىگردد، اگر چيزى از مفطرات روزه را انجام نداده باشد، آيا مىتواند آن روز را روزه بگيرد؟
پاسخ : در فرض سؤال، وقتى به وطن رسيد، بايد نيّت روزه رمضان نمايد و روزهاش صحيح است.
سؤال 61 : اگر مسافرى در ماه رمضان جنب باشد و پيش از ظهر با حال جنابت به محلّ سكونت خود برسد، آيا روزه آن روز بر او واجب است؟
پاسخ : اگر قبل از طلوع فجر جنب شده و عمدا تا طلوع فجر بر جنابت باقى مانده يا اين كه پس از طلوع فجر در سفر عمدا خودش را جنب كرده باشد، آن روز را نمىتواند روزه بگيرد و بايد بعد از رمضان قضاى آن را به جا آورد و اگر پس از طلوع فجر بدون اختيار جنب شده باشد (مثل اين كه در خواب محتلم شده باشد)، بايد آن روز را روزه بگيرد و روزهاش صحيح است و اگر پيش از طلوع فجر جنب شده باشد، ولى بقاى بر جنابت او تا طلوع فجر عمدى نباشد (مثل اين كه در خواب، پيش از طلوع فجر محتلم شود و بعد از اذان صبح از خواب بيدار شود)، احتياط واجب اين است كه آن روز را روزه بگيرد و بعد از رمضان نيز آن را قضا نمايد.
(353)
سؤال 62 : مسافرى در حال روزه ماه رمضان، نزديك غروب در هواپيما مىنشيند و به سوى مغرب حركت مىكند. اگر هنوز در هواپيما آفتاب را ببيند و آفتاب غروب نكرده باشد، ولى در مبدئى كه از آن حركت كرده، قدرى هم از غروب آفتاب گذشته باشد، آيا مىتواند روزه خود را بخورد؟
پاسخ : مادامى كه آفتاب براى آن شخص غروب نكرده است، افطار جايز نيست، هر چند در شهرى كه او بوده، آفتاب غروب كرده باشد.
سؤال 63 : كسى كه در ماه رمضان هر شب از حدّ ترخّص محلّ اقامت خود و به مقدار كمتر از مسافت شرعى خارج مىشود و در همان شب يا بعد از اذان صبح و قبل از زوال باز مىگردد، روزهاش صحيح است يا خير؟
پاسخ : اگر به محلّى كه مىرود، جزء توابع محلّ اقامت مثل مزارع و بساتين و... و ملحق به محلّ اقامت باشد، به طورى كه رفتن به آن جا منافى با صدق عرفى اقامه در بلد نداشته باشد و يا اگر اين طور نيست، زمان خروج از محلّ اقامه بيش از يكى دو ساعت نباشد، اشكال ندارد، وگرنه تحقّق اقامه مشكل است.
سؤال 64 : تعدادى از ايرانيان در ماه مبارك رمضان عازم سوريه مىشوند و مايلند قصد ده روز كنند و روزه بگيرند. زائران معمولاً در منطقه زينبيه يا دمشق مستقر مىشوند و هر روز بين اين دو مكان تردّد دارند و فاصله ميدان مرجه در مركز دمشق تا زينبيه، حدود سيزده كيلومتر است و هم اكنون تقريبا دمشق و زينبيه به هم متصل شدهاند. آيا زائران مىتوانند در يكى از اين دو مكان، قصد ده روز نموده، روزه بگيرند و روزها بين اين دو مكان تردّد نمايند؟
پاسخ : اگر به طورى به هم متصل يا نزديك باشند كه مجموعا يك شهر محسوب شوند يا آن كه منطقه زيارتگاه، جزء حومه و توابع شهر باشد و عرفا رفت و آمد و توقّف در آن جا منافى با اقامت در آن شهر محسوب نشود، مىتوانند قصد اقامت كنند و نمازشان تمام و روزههايشان صحيح است.
(354)
سؤال 65 : اگر به يكى از چهار مكانى سفر كنيم كه در مسافرت مىتوان نماز را در آن مكانها هم قصر و هم تمام خواند و قصدمان اين باشد كه نمازمان را تمام بخوانيم، آيا مىتوانيم در اين صورت در مكانهاى ذكر شده، روزه هم بگيريم يا نه؟
پاسخ : روزه گرفتن در آن چهار مكان صحيح نيست، مگر آن كه مانند ديگر جاهايى كه به آنها سفر مىكنيد، قصد ده روز نماييد و يا اگر قصد ده روز نمىكنيد، سى روز به حال ترديد بمانيد كه پس از گذشت سى روز مىتوانيد روزه بگيريد. البته مىتوان براى برآورده شدن حاجات، در شهر مدينه بدون قصد ده روز، سه روز روزه مستحبّى گرفت و احتياط اين است كه در روزهاى چهار شنبه، پنجشنبه و جمعه باشد.
سؤال 66 : اين جانب به اتفاق همسر و سه نفر از دوستان، در روز اول ماه مبارك رمضان، زيارت عتبات عاليات عراق نصيبمان شده است. با توجه به اين كه نمىتوان در موقع زيارت روزه گرفت، رفتن به اين سفر، چه طور است؟
پاسخ : اشكالى در اين سفر نيست و ان شاء اللّه ثواب هم دارد.
سؤال 67 : مردى شغلش سفر كردن است و همسرش هم در سفر او را همراهى مىكند؛ ولى شغل همسرش سفر كردن نيست؛ بلكه مىخواهد صرفا همراه شوهرش باشد و يا به قصد خدمت كردن به شوهر، او را همراهى مىكند. حكم نماز و روزه اين زن چگونه است؟
پاسخ : در فرض مذكور، در هر دو صورت بايد نمازش را قصر بخواند و روزهاش را افطار نمايد و اشكالى ندارد.
اعتكاف مسافر
سؤال 68 : بسيارى از زائران خانه خدا، خواهان اعتكاف در مسجد الحرام هستند. با توجه به فرصت معنوى و لزوم روزه گرفتن براى اعتكاف و مسافر بودن زائران در مكه
(355)
مكرّمه، آيا مىتوانند پس از حضور در مكه مكرّمه با نذر كردن، به اعتكاف بپردازند؟
پاسخ : با نذر مىتوانند در سفر روزه بگيرند؛ بنا بر اين اعتكاف آنان مانعى ندارد.
سؤال 69 : كسى كه مسافر است و دوست دارد در مراسم اعتكاف شركت كند، چه بايد بكند؟
پاسخ : اگر نذر كند كه در حال سفر روزه بگيرد، مشكل اعتكاف از ناحيه روزه رفع مىشود و مىتواند در حالى كه مسافر است، معتكف شود.
سؤال 70 : شخصى نذر كرده در ايّام البيض ماه رجب، در مسجد مقدّس جمكران معتكف شود و نذر كرده كه در صورت مسافر بودن، روزه هم بگيرد. آيا نذر و اعتكاف او در صورت مسافر بودن صحيح است؟
پاسخ : نذر و اعتكاف مذكور، اشكال ندارد.
(356)
