موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی موسوی اردبیلی
فصل سيزدهم:
مُبطِلات نماز
به كارهايى كه باعث باطل شدن نماز مىگردند «مُبطِلات» گويند كه عبارتند از:
1 ـ در بين نماز يكى از شرطهاى صحت نماز مثلاً پوشش لازم نمازگزار از بين برود.
2 ـ در بين نماز كارى كه باعث باطل شدن وضوى نمازگزار مىگردد انجام شود، مثلاً ادرار نموده يا به خواب رود.
3 ـ مانند برخى اهل سنت دستها را پايين سينه روى هم قرار دهد كه بنابر احتياط واجب بايد دوباره نمازش را بخواند، اگرچه به خاطر رعايت ادب در پيشگاه خداوند چنين كارى را انجام دهد.
4 ـ پس از تمام شدن سوره حمد مانند اهل سنت عمداً «آمين» بگويد.
5 ـ از روى عمد پشت به قبله نمايد، يا به سمت چپ يا راست قبله برگردد يا به قدرى از قبله برگردد كه نگويند رو به قبله است، گرچه برگشتن او به اندازهاى نباشد كه به سمت چپ يا راست انحراف پيدا كند.
6 ـ از روى عمد حرف يا كلمهاى را كه در نماز نيست بگويد.
(260)
7 ـ از روى عمد خنده با صدا نمايد يا اگر خندهاش غير عمدى و از روى سهو است طورى باشد كه او را از صورت نمازگزار بودن خارج نمايد، ولى تبسم و لبخند نماز را باطل نمىكند.
8 ـ از روى عمد براى كارهاى دنيا گريه با صدا نمايد؛ پس گريه در موارد زير نماز را باطل نمىكند:
الف ـ گريه بىصدا گرچه از روى عمد باشد؛ ب ـ گريه غير عمدى اگرچه با صدا باشد در صورتى كه او را از حالت نمازگزار بودن خارج نسازد؛ ج ـ گريه براى طلب حاجت مشروع دنيايى از خداوند؛ د ـ گريه به خاطر شوق به خداوند و يا ترس از عذاب آخرت، بلكه اين نوع گريه از بهترين اعمال است.
9 ـ از روى عمد يا اشتباه كارى انجام دهد كه او را از صورت نمازگزار بودن خارج مىسازد مثل پريدن به هوا.
10 ـ خوردن و آشاميدن به گونهاى كه صورت نماز را به هم زند.
11 ـ واجبات ركنى نماز را چه از روى عمد و چه از روى سهو و واجبات غير ركنى را از روى عمد كم يا زياد نمايد.
12 ـ در تعداد ركعتهاى نماز دچار يكى از از شكهاى باطل كننده نماز گردد، كه در اين جا به پارهاى از آنها اشاره مىشود:
الف ـ شك در شماره ركعتهاى نماز واجب دو ركعتى؛ مانند نماز صبح، نماز جمعه و نماز مسافر.
ب ـ شك در شماره ركعتهاى نماز سه ركعتى يا همان نماز مغرب.
ج ـ شك در ركعتهاى نماز به صورتى كه اصلاً نداند چند ركعت نماز
(261)
خوانده است.
البته در اين قسم شكها بهتر است انسان فوراً نماز خود را برهم نزند، بلكه اول مقدارى فكر كند پس اگر شك و ترديدش برطرف نشد نماز را رها كند.
ناگفته نماند نمازگزار علاوه بر شكهاى گفته شده ممكن است دچار اقسام ديگرى از شك گردد، كه بيان و تفصيل هر كدام در رساله توضيحالمسائل آمده است.
پرسش: اگر در بين نماز غذايى را كه لاى دندانهايش مانده است فرو برد، آيا نمازش اشكال پيدا مىكند؟
پاسخ: خير؛ همچنين اگر قند و شكر و مانند آن را در دهان بگذارد و در حال نماز كمكم آب شده و فرو رود نمازش اشكال پيدا نمىكند.
پرسش: اگر نمازگزار به طرفى كه يقين داشت قبله است نماز خواند و پس از نماز فهميد پشت به قبله يا به طرف راست يا چپ قبله نماز خوانده است، در اين صورت نمازش چه حكمى دارد؟
پاسخ: اگر وقت نماز باقى است بايد نماز را دوباره بخواند، و اگر پس از گذشتن وقت نماز بفهمد بايد آن را قضا كند.
پرسش: اگر هنگام نماز فقط صورت را از قبله برگرداند چه حكمى دارد؟
پاسخ: اگر از روى عمد يا سهو تمام صورت را به طرف راست يا چپ برگرداند، نمازش باطل است، ولى اگر مقدار كمى از آن را از قبله برگرداند چه از روى عمد باشد يا از روى اشتباه نمازش صحيح است.
(262)
پرسش: سرفه كردن، آروغ زدن و آه كشيدن در نماز چگونه است؟
پاسخ: اشكالى ندارد، ولى گفتن كلماتى چون آخ، واى و آه از روى عمد نماز را باطل مىكند.
پرسش: اگر نمازگزار براى جلوگيرى از صداى خنده به خود بپيچد بهگونهاى كه حالش دگرگون شود مثلاً رنگش قرمز شود، آيا نمازش صحيح است؟
پاسخ: اگر به گونهاى باشد كه از حالت نمازگزار خارج شود، بايد نماز را دوباره بخواند.
پرسش: اگر نمازگزار در بين نماز مدتى ساكت بماند و چيزى نخواند نمازش چگونه است؟
پاسخ: اگر به قدرى ساكت بماند كه مردم نگويند نماز مىخواند نمازش باطل است.
پرسش: گردانيدن صورت يا چشم به مقدار كمى به طرف راست و چپ، انداختن آب دهان در حال نماز و ساكت شدن در موقع خواندن حمد و سوره و ذكر به خاطر شنيدن سخن ديگران چه حكمى دارد؟
پاسخ: كارهاى گفته شده و نيز هر كارى كه خضوع و خشوع را در نماز از بين مىبرد مثل بازى با ريش و دست و انگشتان مكروه بوده و از ثواب نماز مىكاهد.
پرسش: آيا شكستن و رها كردن نماز اشكال دارد؟
پاسخ: در حال اختيار رها كردن نماز واجب بنابر احتياط واجب جايز نيست، ولى در موارد زير مىتوان نماز را شكسته و رها نمود:
(263)
1 ـ اين كه ببيند جان خودش يا جان فردى كه ريختن خونش جايز نيست در خطر بوده يا مالى كه نگهدارى آن اهميت دارد در معرض از بين رفتن باشد.
2 ـ در بين نماز متوجه شود كه مسجد به گونهاى نجس شده كه باعث هتك آن مىشود يا نجاست از آنجا به جاهاى ديگر سرايت مىكند، كه در اين موارد اگر وقت نماز وسعت دارد و بدون رها كردن نماز نمىتواند آن را آب بكشد، بايد نماز را رها كند.
3 ـ در حال نماز و وسعت وقت آن طلبكار طلب خود را از او درخواست نمايد و نمازگزار نتواند در بين نماز طلب او را بدهد.
4 ـ پيش از رسيدن به حد ركوع متوجه شود اذان و اقامه نمازش را فراموش كرده يا پيش از قرائت حمد يادش بيايد كه اقامه را نگفته است كه در اين موارد چنانچه وقت وسعت دارد مستحب است نماز را رها كرده و پس از گفتن اذان و اقامه نماز را از اول شروع نمايد.
پرسش: اگر در هنگام نماز كسى به نمازگزار سلام كرد، آيا بر وى واجب است كه جوابش را بدهد؟
پاسخ: بله، در صورتى كه سلام او از روى شوخى يا مسخره نباشد لازم است بلافاصله پاسخش را بگويد و اگر به اندازهاى تأخير بيندازد كه اگر بخواهد پاسخ دهد در نظر مردم جواب آن سلام به حساب نيايد، جواب آن را نبايد بدهد؛ مثلاً كسى كه در ركعت اول به نمازگزار سلام كرد وى نمىتواند در ركعت سوم جواب وى را بدهد.
پرسش: آيا نمازگزار در حال نماز مىتواند به كسى سلام نمايد؟
(264)
پاسخ: خير نمىتواند.
پرسش: پاسخ سلام از طرف نمازگزار در نماز به چه نحوى بايد باشد؟
پاسخ: بنابر احتياط واجب بايد پاسخ سلام مطابق سلام گفته شده باشد، يعنى اگر سلامكننده گفته است: «سلام عليكم»، نمازگزار چيزى به آن نيفزايد و نگويد: «سلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته»، و همچنين نمازگزار بايد كلمه «سلام» را در اول قرار دهد و بگويد: «سلام عليكم» نه اين كه بگويد: «عليكم السلام».
(265)
