موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی

 

▲امـوال گمشـده (لُقَطِه)

 

▲احکام اموال گمشده (مسئله 2193 تا 2211)

 

مسأله 2193ـ مال گمشده اى را که انسان پیدا مى کند اگر نشانه اى ندارد که با آن صاحبش معلوم شود (مانند یک اسکناس صد تومانى یا یک سکه طلا) احتیاط واجب آن است که از طرف صاحبش آن را صدقه دهد و اگر خود او مستحق است مى تواند بردارد اگر مال مهمّى باشد احتیاط آن است که از حاکم شرع اجازه بگیرد.

 

مسأله 2194ـ هرگاه مالى را که پیدا کرده نشانه دارد ولى قیمت آن کمتر از یک درهم است(1) چنانچه صاحب آن معلوم باشد نمى تواند بدون رضایت او آن را بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد مى تواند بردارد و تملّک کند و از آن استفاده نماید و در صورت تلف شدن لازم نیست عوض آن را بدهد، بلکه اگر قصد تملّک هم نکرده باشد و بدون تقصیر او تلف شود دادن عوض آن واجب نیست.

 

مسأله 2195ـ احتیاط واجب آن است که اگر در حرم مکّه مالى که قیمت آن به اندازه یک درهم یا بیشتر است پیدا کند آن را برندارد.

 

مسأله 2196ـ هرگاه مالى را که پیدا کرده نشانه دارد و قیمتش به اندازه یک درهم یا بیشتر است، باید آن را تا یک سال اعلام کند (چنانچه از روزى که پیدا کرده تا یک هفته هر روز اعلام کند، بعد هفته اى یک بار تا آخر سال در محلّ اجتماع مردم کافى است) چه آن مال متعلّق به مسلمانى باشد یا کافرى که در امان مسلمانان است اعلام کردن واجب است.

 

مسأله 2197ـ هرگاه به جاى اعلام کردن لفظى، اعلان کتبى در محلّى که مرکز رفت و آمد مردم است نصب کند و مردم آنجا غالباً باسواد باشند یا افراد باسواد اعلان را براى بى سوادان بخوانند و تا یک سال اعلان در آنجا بماند کافى است.

 

مسأله 2198ـ هرگاه قبل از فرا رسیدن یک سال، از پیدا کردن صاحب آن مأیوس شود و یا از اوّل مأیوس باشد که صاحب آن را پیدا کند احتیاط واجب آن است که آن مال را از طرف صاحب اصلى اش به فقیر بدهد.

 

مسأله 2199ـ هرگاه در یکى از حرمهاى مقدّس، یا مساجد، محلّى براى گمشده ها تعیین شود و مردم بدانند براى پیدا کردن گمشده خود باید به آن محل مراجعه کنند و متصدّیان آن محل مورد اعتماد باشند، کافى است که گمشده را به محلّ آن تحویل دهد و آنها تا یک سال باید آن را نگهدارى کنند و اگر صاحب آن پیدا نشد طبق مسأله بعد عمل نمایند و اگر در بعضى از شهرها چنین محلّى براى گمشده ها در نظر گرفته شود و مردم از آن باخبر باشند وظیفه اعلان کردن با سپردن گمشده به آن محل، از دوش مردم برداشته مى شود.

 

مسأله 2200ـ هرگاه تا یک سال اعلان کند و یا در محل اعلان شده نگهدارى شود و صاحب مال پیدا نشود، پیداکننده مخیّر است یکى از چهار کار را انجام دهد: 1ـ آن را براى خود بردارد به قصد این که هر وقت صاحبش پیدا شد اگر آن مال موجود نیست، عوض آن را به او بدهد. 2ـ به صورت امانت براى او نگهدارى کند. 3ـ از طرف صاحبش صدقه در راه خدا بدهد. 4ـ آن را به حاکم شرع بسپارد و احتیاط مستحب صدقه دادن یا سپردن به حاکم شرع است.

 

مسأله 2201ـ هرگاه بعد از یک سال اعلان کردن، صاحب مال پیدا نشود و مال را به عنوان امانت براى صاحبش نگهدارى کند و مال از بین برود چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى، یا زیاده روى نکرده باشد ضامن نیست، ولى اگر از طرف صاحبش صدقه دهد اگر صاحبش پیدا شد و به صدقه دادن راضى نشد باید عوض آن را به او بدهد.

 

مسأله 2202ـ هر کودک نابالغى مالى را پیدا کند احتیاط واجب آن است که ولىّ او اعلان نماید و چنانچه تا یک سال صاحب آن پیدا نشد مطابق یکى از دستورهاى چهارگانه گذشته، آنچه مطابق مصلحت کودک است عمل مى نماید.

 

مسأله 2203ـ هرگاه در اثناء سال که مشغول اعلان کردن است مال از بین برود ضامن نیست، مگر این که در نگهدارى آن کوتاهى یا زیاده روى کرده باشد.

 

مسأله 2204ـ هرگاه مالى را پیدا کند و به گمان این که مال خود اوست بردارد، بعد بفهمد مال او نیست، نمى تواند آن را در همان جا بیندازد، بلکه باید مطابق دستورى که گذشت تا یک سال اعلان نماید و اگر با پاى خود آن را تکان دهد این حکم را ندارد، هر چند خود این کار اشکال دارد.

 

مسأله 2205ـ باید درموقع اعلان کردن طورى بگوید که نشانه هاى آن روشن نشود و اگر کسى آمد و نشانه هاى آن را داد بطورى که اطمینان حاصل شد مال اوست باید به او بدهد، ولى لازم نیست نشانه هایى را که بیشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آن نیست بگوید.

 

مسأله 2206ـ مالى که پیدا کرده اگر قیمت آن یک درهم یا بیشتر باشد چنانچه اعلان نکند و آن را در مسجد یا جاى دیگرى که محلّ اجتماع مردم است بگذارد و از بین برود، یا دیگرى آن را بردارد کسى که آن را در آغاز پیدا کرده است ضامن است.

 

مسأله 2207ـ هرگاه مالى پیدا کند که اگر بماند فاسد مى شود مانند بسیارى از غذاها و میوه ها باید تا مدّتى که فاسد نمى شود آن را نگه دارد، بعد قیمت کند و خودش آن را مصرف نماید یا بفروشد و پولش را نگه دارد و اگر صاحب آن پیدا نشد از طرف او صدقه دهد و احتیاط مستحب آن است که اگر دسترسى به حاکم شرع دارد از او اجازه بگیرد.

 

مسأله 2208ـ هرگاه مالى را که پیدا کرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه داشته باشد، در صورتى که قصدش این است که آن را به این وسیله حفظ کند تا به دستور شرع درباره آن عمل نماید اشکالى ندارد.

 

مسأله 2209ـ هرگاه کفش کسى را ببرند و کفش دیگرى به جاى آن بگذارند، چنانچه بداند کفشى که مانده مال کسى است که کفش او را برده و این کار عمداً انجام شده و دسترسى به آن شخص نیست، مى تواند آن را به جاى کفش خود بردارد و چنانچه دسترسى به حاکم شرع دارد از او اجازه بگیرد و هرگاه قیمت آن از کفش خودش بیشتر باشد باید هر وقت صاحب آن پیدا شد زیادى قیمت را به او بدهد و اگر از پیدا شدن او مأیوس شود زیادى را از طرف صاحبش صدقه مى دهد، ولى اگر یقین دارد یا احتمال مى دهد کفشى که مانده مال کسى نیست که کفش او را برده، چنانچه از پیدا کردن صاحب آن مأیوس باشد باید آن را صدقه دهد.

 

مسأله 2210ـ اگر مالى را که پیدا کرده کمتر از یک درهم ارزش دارد در مسجد یا جاى دیگر بگذارد و از آن صرف نظر کند اگر کس دیگرى آن را بردارد براى او حلال است.

 

مسأله 2211ـ در مواردى که مال را از طرف صاحب اصلى آن در راه خدا صدقه مى دهند به سیّد یا غیرسیّد مى توان داد و اگر خودش مستحق باشد خودش نیز مى تواند بردارد.

 

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. درهم عبارت است از 6/12 نخود نقره سکّه دار.