موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
شرايط واجب شدن زكات
مسأله 1863- زكات در صورتى واجب مى‌شود كه مال به مقدار نصاب كه بعداً گفته مى‌شود برسد و مالك آن، بالغ و عاقل باشد و نيز مالك بايد شخص خاصّى باشد نه عنوان كلّى، بنابراين در اوقاف عامه و مانند آن كه مالك عنوان كلّى است، زكات واجب نيست، و نيز بايد ملك شخصى باشد، بنابراين در مواردى همچون قرض كه قرض‌دهنده در ذمّۀ قرض‌گيرنده به طور كلّى به مقدار قرض مالك مى‌باشد، بر قرض‌دهنده زكات واجب نيست.
مسأله 1864- اگر انسان يازده ماه كامل قمرى مالك گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره باشد، با ديده شدن هلال ماه دوازدهم بايد زكات آن را بدهد ولى اوّل سال بعد را بايد بعد از تمام شدن ماه دوازدهم پس از مالك شدن قرار دهد، بنابراين اگر كسى مثلًا در دهم محرّم مالك گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره باشد، با ديده شدن هلال ماه محرّم سال بعد زكات واجب مى‌شود ولى اوّل سال بعد را دهم محرّم سال بعد قرار مى‌دهد، و اگر در فاصله اوّل محرّم تا دهم محرّم شرايط وجوب زكات با اختيار مالك يا بدون اختيار وى از بين برود، تأثيرى در وجوب زكات نداشته و باز هم بايد زكات را بپردازد.
مسأله 1865- اگر مالك گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره در بين سال شرايط وجوب را دارا گردد؛ مثلًا بالغ گردد، زكات واجب نيست، بنابراين اگر بچه‌اى در دهم محرّم مالك چهل گوسفند گردد و بعد از گذشتن دو ماه بالغ گردد، در اوّل محرّم سال بعد زكات واجب نمى‌گردد، بلكه در اوّل ربيع الاوّل كه يازده ماه قمرى كامل از بالغ شدن وى مى‌گذرد، اگر شرايط ديگر را هم دارا باشد بايد زكات را بدهد. مسأله 1866- زكات گندم و جو وقتى واجب مى‌شود كه به آنها گندم و جو گفته شود، و زكات كشمش وقتى واجب مى‌شود كه به آن انگور گفته شود، و موقعى هم كه رنگ خرما زرد يا سرخ شد، زكات آن واجب مى‌شود، ولى وقت دادن زكات در گندم و جو موقع خرمن و جداكردن كاه آنها و در خرما موقعى است كه در لغت عرب به آن تمر مى‌گويند، و در كشمش موقعى است كه انگور خشك شده و به آن كشمش گفته شود. و در وجوب زكاتِ گندم و جو و كشمش و خرما گذشتن سال لازم نيست.
مسأله 1867- اگر موقع واجب شدن زكات گندم و جو و كشمش و خرما كه در مسألۀ پيشين گفته شد، صاحب آنها شرايط واجب شدن زكات را دارا باشد، مثلًا بالغ باشد، بايد زكات آنها را بدهد، و اگر اين شرايط را بعداً دارا گردد، زكات واجب نيست
مسأله 1868- اگر صاحب گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره در تمام سال يا در مقدارى از آن ديوانه باشد، زكات بر او واجب نيست.
مسأله 1869- اگر صاحب گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره در تمام سال يا مقدارى از آن مست يا بيهوش باشد، زكات از او ساقط نمى‌شود و همچنين است اگر موقع واجب شدن زكات گندم و جو و خرما و كشمش مست يا بيهوش باشد.
مسأله 1870- يكى از شرايط وجوب زكات در غير غلّات آن است كه مالك بتواند در آن مال تصرّف كند، بنابراين در مالى كه از مالك غصب شده يا به سرقت برده‌اند و يا گم شده و مالك مكان آن را نمى‌داند زكات واجب نيست، ولى اين شرط در زكات غلّات نيست. بنابراين اگر در هنگام تعلّق زكات به غلّات، مالك نتواند در آن تصرّف كند، زكات به غلّات وى تعلّق مى‌گيرد و هر موقع كه به مال دسترسى پيدا كند، بايد زكات را بپردازد.
مسأله 1871- اگر طلا يا نقره يا چيز ديگرى را كه زكات آن واجب است قرض كند و يك سال نزد او بماند يا در زمان واجب شدن زكات غلّات در نزد وى باشد بايد زكات آنها را بدهد و بر كسى كه قرض داده چيزى واجب نيست.
