موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
ركوع
مسأله 1031- در هر ركعت بعد از قرائت بايد به قصد خضوع به اندازه‌اى خم شود كه بتواند دست را به زانو بگذارد، اين عمل را ركوع مى‌گويند.
مسأله 1032- اگر به اندازه ركوع خم شود ولى دستها را به زانو نگذارد، اشكالى ندارد.
مسأله 1033- هر گاه ركوع را به طور غير معمول بجا آورد؛ مثلًا به چپ يا راست خم شود، اگر چه دستهاى او به زانو برسد، بنابر احتياط صحيح نيست.
مسأله 1034- خم شدن بايد به قصد خضوع باشد؛ پس اگر به قصد كار ديگر؛ مثلًا براى كشتن جانور خم شود، نمى‌تواند آن را ركوع حساب كند، بلكه بايد بايستد، دوباره براى ركوع خم شود و به واسطه اين عمل ركوع زياد نشده و نماز باطل نمى‌شود.
مسأله 1035- كسى كه دست يا زانوى او با دست و زانوى ديگران فرق دارد؛ مثلًا دستش خيلى بلند است كه اگر كمى خم شود به زانو مى‌رسد، يا زانوى او پايين‌تر از مردم ديگر است كه بايد خيلى خم شود تا دستش به زانو برسد، بايد به اندازه معمول خم شود.
مسأله 1036- كسى كه نشسته ركوع مى‌كند بايد به قدرى خم شود كه اگر ايستاده ركوع مى‌كرد كمرش را خم مى‌نمود.
مسأله 1037- لازم است در حال اختيار سه مرتبه «سُبحان اللّٰهِ» يا يك مرتبه «سُبحانَ ربِّيَ العظيمِ وبِحَمْدِهِ» يا ذكر ديگرى به اين مقدار بگويد؛ ولى به احتياط واجب در ركوع «سُبحانَ ربِّيَ الأعْلى وبِحَمْدِهِ» نگويد و در تنگى وقت و در حال ناچارى گفتن يك «سُبحان اللّٰهِ» كافى است.
مسأله 1038- ذكر ركوع بايد دنبال هم و به عربى صحيح گفته شود و مستحب است آن را سه يا پنج يا هفت مرتبه بلكه بيشتر بگويند.
مسأله 1039- براى تحقق ركوع بايد بعد از خم شدن سر و بدن آرام بگيرد و در حال ذكر واجب آن نيز بايد سر و بدن آرام باشد و در ذكر مستحب هم اگر آن را به قصد ذكرى كه براى ركوع دستور داده‌اند بگويد، بنابر احتياط واجب آرام بودن سر و بدن لازم است.
مسأله 1040- اگر موقعى كه ذكر واجب ركوع را مى‌گويد، بى‌اختيار به قدرى حركت كند كه سر يا بدن از حال آرام بودن خارج شود، بنابر احتياط واجب رجاءً ذكر را تمام كرده بعد از آرام گرفتن دوباره ذكر را بگويد، ولى اگر كمى حركت كند كه سر و بدن از حالت آرام بودن خارج نشود، يا دستها و انگشتان را حركت دهد اشكال ندارد.
مسأله 1041- اگر پيش از آن كه به مقدار ركوع خم شود و سر و بدن آرام گيرد، با علم و عمد ذكر ركوع را بگويد، نمازش باطل است.
مسأله 1042- اگر پيش از تمام شدن ذكر واجب، با علم و عمد سر از ركوع بردارد، نمازش باطل است.
مسأله 1043- اگر پيش از آن كه به مقدار ركوع خم شود و سر وبدن آرام گيرد سهواً يا به جهت ندانستن مسأله سر بردارد بايد دوباره ركوع كند و اگر به مقدار ركوع خم شود ولى پيش از تمام شدن ذكر واجب سهواً يا به جهت ندانستن مسأله سر بردارد، چنانچه پيش از آن كه از حال ركوع خارج شود متوجه شود، بايد در حال آرامى بدن ذكر را بگويد و اگر بعد از آن كه از حال ركوع خارج شد متوجه شود، نماز او صحيح است.
مسأله 1044- اگر نتواند به مقدار يك «سُبحانَ اللّٰه» در ركوع بماند، احتياط واجب آن است كه مقدارى را در حال رفتن به ركوع يا در حال برخاستن بگويد و آنچه را مى‌تواند در حال ركوع بگويد.
مسأله 1045- اگر به واسطۀ مرض و مانند آن در ركوع آرام نگيرد، نمازش صحيح است، ولى بايد پيش از آن كه از حال ركوع خارج شود، ذكر واجب را بگويد.
مسأله 1046- كسى كه نمى‌تواند به اندازۀ واجب ركوع خم شود اگر بتواند بايد با كمك يا تكيه دادن به چيزى ركوع كند و اگر به هيچ وجه نتواند بايد براى ركوع با سر اشاره كند و كافى است و به احتياط مستحب هر اندازه هم كه مى‌تواند خم شود و اگر نتواند با سر اشاره كند بنابر احتياط واجب به نيت ركوع چشمها را ببندد و بايد ذكر آن را بگويد و به نيت برخاستن از ركوع چشمها را باز كند و اگر از اين هم عاجز است، به نيت ذكر ركوع، ذكر را بگويد و در هر دو صورت اخير پس از بهبودى نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1047- كسى كه در حال ايستاده نمى‌تواند به اندازۀ ركوع خم شود ولى در حال نشسته مى‌تواند بايد نشسته ركوع كند و اگر در هيچ يك از دو حالت- ايستاده و نشسته- نمى‌تواند ركوع كند چنانچه مى‌تواند ايستاده و اگر نتواند بايد نشسته نماز بخواند و در هر دو صورت بايد براى ركوع، با سر اشاره كند (و بنابر احتياط مستحب هر اندازه هم كه مى‌تواند خم شود) و اگر نتواند با سر اشاره كند بايد به دستور مسأله قبل رفتار كند و در هر دو صورت اخير پس از بهبودى نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1048- اگر بعد از رسيدن به حد ركوع و آرام گرفتن بدن سر بردارد و دو مرتبه به قصد خضوع به اندازه ركوع خم شود و بدنش آرام گيرد، نمازش باطل است.
مسأله 1049- بعد از تمام شدن ذكر ركوع، بايد راست بايستد و بعد از آن كه بدن آرام گرفت به سجده رود، و اگر با علم و عمد پيش از ايستادن، يا پيش از آرام گرفتن بدن به سجده رود، نمازش باطل است.
مسأله 1050- اگر ركوع را فراموش كند، و پيش از آن كه به سجده برسد يادش بيايد، بايد بايستد بعد به ركوع رود، و چنانچه به حالت خميدگى به ركوع برگردد، كفايت نمى‌كند، بلكه بايد بايستد بعد به ركوع رود.
مسأله 1051- اگر بعد از آن كه پيشانى به زمين رسيد يادش بيايد كه ركوع نكرده، لازم است برگردد و ركوع را بعد از ايستادن بجا آورد، و در صورتى كه در سجده دوم يادش بيايد، به احتياط واجب دو سجده را ناديده گرفته و پس از انجام ركوع و سجود نماز را تمام كند، پس از آن نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1052- مستحب است پيش از رفتن به ركوع در حالى كه راست ايستاده تكبير بگويد، و در ركوع زانوها را به عقب دهد، و پشت را صاف نگهدارد، و گردن را بكشد و مساوى پشت نگهدارد، و بين دو قدم را نگاه كند، و پيش از ذكر يا بعد از آن صلوات بفرستد، و بعد از آن كه از ركوع برخاست و راست ايستاد، در حال آرامى بدن بگويد: «سَمِعَ اللّٰهُ لِمَنْ حَمِدَهُ».
مسأله 1053- مستحب است در ركوع زنها دستها را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند.
