موضوع: کتب استفتائی
مرجع: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی
احكام مشاغل و درآمدها
«مسأله 2758» كسب مال و تجارت بايد از راه حلال و مشروع باشد و اگر كسى از راههاى حرام مانند قمار، دزدى، ربا، رشوه، غنا، مدح و تقويت ظالم و راههاى نامشروع ديگر، مالى به دست آورد، حرام است و ضامن آن مىباشد.
«مسأله 2759» قرار دادن هر فعل حرام به عنوان شغل و راه كسب و درآمد، حرام است؛ بنابر اين ساختن هر چيزى كه براى عبادت غير خدا ساخته مىشود و نيز ساختن هر چيزى كه منفعت اختصاصى يا منفعت عمومى آن حرام باشد و همچنين شراب فروشى و جادوگرى و نظاير آن جايز نيست.
«مسأله 2760» يادگرفتن و ياددادن علوم و صنايعى كه مورد نياز مردم است و موجب عظمت و قدرت مسلمانان در برابر كفّار مىباشد، بر همه افراد واجب كفايى است.
«مسأله 2761» ياد گرفتن سحر و عمل به آن حرام است، مگر اين كه به وسيله افراد متعهد و لايقى براى باطل كردن سحر و يا روشن كردن اذهان مردم نسبت به كسى كه با توسّل به سحر، ادّعاى نبوّت يا امامت و امثال آن را دارد، باشد كه در حدّ ضرورت اشكال ندارد.
«مسأله 2762» «كهانت» و «تنجيم»(1) اگر به اين شكل باشد كه براى غير خداوند، به نحو استقلال يا اشتراك با خداوند، تأثير قائل شوند، حرام بلكه شرك است، ولى اگر مشيّت خداى متعال را مؤثر مطلق بدانند و پيشبينىهاى آنها به نحو حدس و تخمين و
--------------------------------------------------------------------------------
1 ـ «كاهن» ادّعا مىكند كه وقايع را به واسطه خبردادن اجنّه وشياطين يا به واسطه اسباب خفيّه ديگرى مىفهمد و «منجّم» به وسيله حركات افلاك و تقارن كواكب از آينده خبر مىدهد.
(517)
مبنى بر اين باشد كه پروردگار عالم بعضى امور را سبب يا مقارن و هماهنگ بعضى امور ديگر قرار داده و بقيه سببيّت يا تقارن و سلب آن در قبضه قدرت مطلقه او مىباشد، اشكال ندارد.
«مسأله 2763» شعبدهبازى در صورتى كه براى جلوهدادن حق به شكل باطل و يا باطل به شكل حق باشد، جايز نيست، ولى اگر تنها براى سرگرمى باشد، اشكال ندارد.
«مسأله 2764» احضار ارواح چنانچه موجب اشاعه دروغ و فريب مردم يا برهم زدن نظم عمومى و مانند آن باشد، جايز نيست و خواب مصنوعى (هيپنوتيزم) در صورتى كه اثر سويى بر آن مترتّب نباشد يا معالجه امراضى بر آن متوقّف باشد، دليلى بر حرمت آن وجود ندارد، اما اگر از اين ناحيه اثر سوء يا خطر جانى پديد آيد، حرام بوده و در اين صورت مسبِّب، ضامن است.
«مسأله 2765» غنا و هر آوازى كه مشتمل بر باطل بوده يا موجب برانگيختن و تحريك شهوت شده و به نظر عرف، مناسب با مجالس فسق و فجور باشد، به تنهايى يا همراه با نواختن چيزى باشد، خواندن و گوش دادن و نيز ياد دادن و شغل قرار دادن آن حرام است. در روايات اسلامى «مَلاهى و غِنا» بسيار مذّمت شدهاند، از جمله در روايتى آمده: «خانهاى كه در آن شراب و آلات لَهْو و غِنا و قمار باشد، ملائكه به آن خانه وارد نمىشوند و دعاى اهل خانه مستجاب نمىگردد و بركت از آن خانه برداشته مىشود.»(1)
«مسأله 2766» غناى زنان خواننده در مجالس عروسى استثنا شده و حرام نمىباشد، ولى بايد مردهاى نامحرم صداى آنان را نشنوند و مشتمل بر باطل نباشد و بنابر احتياط واجب بايد به مجلس عروسى اكتفا شود و در مجالس جشن ديگرى خوانده نشود و هر آواز يا صوت يا عملى كه موجب تحريك شهوت شده و يا آثار حرام ديگرى بر آن مترتّب گردد و يا به نظر عرف موجب فساد و هرزگى باشد، خواندن، گوش دادن و يا اشاعه آن و نيز تعليم و تعلّم و شغل قراردادن آن حرام است.
«مسأله 2767» سرودهاى مهيّجى كه به هنگام جنگ براى تحريك احساسات افراد
--------------------------------------------------------------------------------
1 ـ وسائلالشيعة، چاپ آل البيت، باب 100 از «أبواب ما يكتسب به»،ح13،ج17،ص315.
(518)
خوانده مىشود، اشكال ندارد. همچنين هر سرود يا آهنگى كه مشتمل بر باطل نبوده و از نظر عرف موجب تحريك شهوت و مناسب با مجالس فساد نباشد، اشكال ندارد و خواندن و گوش دادن و يادگرفتن و شغل قراردادن آن جايز مىباشد.
«مسأله 2768» اگر كسى شك داشته باشد كه سرود يا آهنگى عرفا مناسب با مجالس فساد و از مصاديق غناى حرام مىباشد يا نه، لازم نيست از آن اجتناب نمايد، اگرچه احتياط خوب است، اما اگر از آن آثار سوء مشاهده شود، اين احتياط واجب است.
«مسأله 2769» حضور علمى و عملى بانوان در شئون گوناگون اجتماع اشكال ندارد، به شرط آن كه اوّلاً: عفّت عمومى را رعايت كرده و مرتكب حرام نشوند و ثانيا: حضور آنان مستلزم تضييع حقوق شوهران و منافى حيثيّت و شئون آنان نباشد؛ ولى با اين حال مطابق آنچه از كتاب و سنّت استفاده مىشود، بهتر است زنان در غير موارد ضرورت و لزوم، در اجتماعاتى كه نامحرم وجود دارد ظاهر نشوند.
«مسأله 2770» تمايل فكرى و عملى به فاسدان و ستمگران و خود را به شكل آنها در آوردن و حمايت از آنان در انجام گناه و تجاوز به حقوق ديگران و كار كردن و فعاليّت در دستگاه دولتهاى كافر يا ظالم، اگر موجب حمايت از كفر و ظلم و اعانت به كافر يا ظالم باشد، حرام است، مگر اين كه در شرايط ويژهاى براى پشتيبانى از اسلام و مسلمانان و با اجازه حاكم جامع شرايط باشد.
«مسأله 2771» تكثير، خريد، فروش و هرگونه استفاده كردن از كتابها، مجلاّت، برنامهها، لوحهاى فشرده و امثال آنها كه تصرف و استفاده از آنها منوط بر رعايت «حقّ مؤلّف» شده است، چنانچه مؤلّف و توليد كننده آنها مسلمان باشد، بدون رضايت آنها جايز نيست و اگر غير مسلمانى باشد كه با مسلمين در حال جنگ است، اشكال ندارد و اگر غير مسلمانى باشد كه با مسلمين در حال جنگ نيست، جواز تصرف در آنها بدون اجازه صاحبانشان محلّ تأمّل است. «حقّ طبع» و «حقّ اختراع» نيز همين حكم را دارند.
«مسأله 2772» خريد و فروش و يا اقدام به نشر كتابها و نشريات گمراه كننده كه موجب انحراف در فكر و عقيده يا اخلاق و يا عمل مردم مىشود و يا مشتمل بر مطالب
(519)
باطل و ترويج آن يا دروغ و تهمت و يا هتك و توهين به مقدّسات دينى و افراد مؤمن مىباشد، حرام است. همچنين خواندن اين گونه كتب و نشريات جايز نمىباشد مگر براى افراد صالحى كه به عنوان نهى از منكر، در صدد جواب دادن به آنها مىباشند و خود اهل فكر و تشخيص بوده و اطمينان دارند كه هيچ گونه انحرافى در آنان ايجاد نمىشود.
«مسأله 2773» استفاده از نوارها، برنامههاى راديويى يا تلويزيونى، ماهواره، اينترنت و يا ابزار مشابه در صورتى كه موجب انحراف اخلاقى، روانى و يا عقيدتى گردد، حرام است و نيز توليد اين گونه برنامهها، نوارها و يا اشاعه و خريد و فروش آنها حرام مىباشد.
«مسأله 2774» اقدام به تأسيس مجامع فرهنگى يا نشر كتب و نشريات مفيد يا توليد برنامههاى راديويى و تلويزيونى و مشابه آن كه موجب تقويت پايههاى عقيدتى، اخلاقى و عملى و يا رشد افكار و بالا رفتن سطح معلومات اجتماعى و دينى مردم مىشود، از وظايف مهمّى است كه شايسته است افراد به اندازه قدرت و توان خود به آن عمل نمايند و ممانعت از آن جايز نيست.
«مسأله 2775» تقلّب در امتحانات و نيز در استخدام جايز نيست. همچنين كسى كه به نظر خودش صلاحيّت مسئوليّت و شغلى را ندارد، نبايد آن را تقبّل نمايد، هر چند ديگران او را داراى صلاحيت و شرايط لازم بدانند.
«مسأله 2776» گرفتن پول يا هر چيز ديگرى در وقت ادارى براى كسى كه در نهاد يا مؤسّسهاى موظّف است بدون گرفتن پول از مراجعين، كارهاى آنان را انجام دهد، حرام است، بخصوص اگر به وسيله گرفتن رشوه يا هر عنوان ديگرى، كار خلاف شرع يا قانون انجام دهد و يا حقوق ديگران را تضييع نمايد؛ ولى براى رشوه دهنده، در صورتى كه رسيدن به حقّ مشروعى يا دفع ظلم از مظلومى متوقّف بر آن باشد، به مقدار ضرورت اشكال ندارد. همچنين اعمال نفوذ اگر براى گرفتن حق يا دفع ظلمى باشد اشكال ندارد؛ مگر اين كه رشوه دادن و يا اعمال نفوذ در اين صورت موجب فساد اجتماعى يا ادارى و يا ضرر مهمترى نسبت به احقاق حق يا دفع ظلم مزبور گردد.
(520)
«مسأله 2777» وسايل ارتباط جمعى بايد در جهت اشاعه مكارم اخلاق و خصال پسنديده انسانى و اشاعه فرهنگ اسلامى قرار گيرند و در اين زمينه از انديشههاى متفاوت بهره جويند و از ترويج فرهنگ ضد اسلامى و بىبندوبارى به شدّت پرهيز نمايند.
«مسأله 2778» مكروه است انسان كفن فروشى، قصّابى، حجامت و شكار كردن را شغل خود قرار دهد.
(521)
