حضرت آیت الله العظمی سبحانی

حضرت آیت الله العظمی سبحانی در احکام زکات فطره خود بیان کردند: زكات در صورتى واجب مى شود كه مال به مقدار نِصاب برسد و مالك آن، بالغ و عاقل و آزاد باشد و بتواند در آن مال تصرف كند.

به گزارش شفقنا، این مرجع تقلید زکات فطره را بر گندم، جو، خرما، كشمش، طلا، نقره، شتر، گاو و گوسفند واجب دانست و اعلام کرد: زكات در صورتى واجب مى شود كه مال به مقدار نِصاب برسد و مالك آن، بالغ و عاقل و آزاد باشد و بتواند در آن مال تصرف كند.

شرايط واجب شدن زكات

مسأله 1536: زكات نُه چيز واجب است: گندم، جو، خرما، كشمش، طلا، نقره، شتر، گاو و گوسفند. و اگر كسى مالك يكى از اين نه چيز باشد، بايد مقدارى كه معين شده به يكى از مصرف هائى كه بيان خواهد شد برساند.

مسأله 1537: زكات در صورتى واجب مى شود كه مال به مقدار نِصاب برسد و مالك آن، بالغ و عاقل و آزاد باشد و بتواند در آن مال تصرف كند.

مسأله 1538: بعد از آنكه انسان دوازده ماه مالك گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره بود بايد زكات آن را بدهد. ولى از اول ماه دوازدهم نمى تواند طورى در مال تصرف كند كه مال از بين برود و اگر تصرف كند ضامن است و چنانچه در ماه دوازدهم بدون اختيار او بعضى از شرط هاى زكات از بين برود زكات بر او واجب نيست.

مسأله 1539: اگر مالك گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره در بين سال بالغ شود، زكات بر او واجب نيست.

مسأله 1540: زكات گندم و جو وقتى واجب مى شود كه دانه آنها بسته شود و زكات كشمش بنابر احتياط وقتى واجب مى شود كه غوره است، و موقعى هم كه رنگ خرما زرد و يا سرخ شد زكات آن واجب مى شود. ولى وقت دادن زكات در گندم و جو موقع خرمن شدن و جدا كردن كاه آنها و در خرما و كشمش موقعى است كه خشك شده باشند.

مسأله 1541: مالى را كه از انسان غصب كرده اند و نمى تواند در آن تصرف كند زكات ندارد. و نيز اگر زراعتى را از او غصب كنند و موقعى كه زكات آن واجب مى شود، در دست غصب كننده باشد، موقعى كه به صاحبش برگشت احتياط واجب آن است كه زكات آن را بپردازد.

زكات گندم و جو و خرما و كشمش

مسأله 1542: زكات گندم و جو و خرما و كشمش وقتى واجب مى شود كه به مقدار نصاب برسند و نصاب آنها 288 من تبريز و 45 مثقال كم است كه 665/847 كيلوگرم مى شود.

مسأله 1543: اگر پيش از دادن زكات از انگور و خرما و جو و گندمى كه زكات آنها واجب شده خود و عيالاتش بخورند، يا مثلاً به فقير بدهد، زكات مقدارى را كه مصرف كرده واجب نيست.

مسأله 1544: اگر بعد از آنكه زكات گندم و جو و خرما و انگور واجب شد مالك آن بميرد، بايد مقدار زكات را از مال او بدهند. ولى اگر پيش از واجب شدن زكات بميرد، هر يك از ورثه كه سهم او به اندازه نصاب است، بايد زكات سهم خود را بدهد.

مسأله 1545: اگر بعد از آنكه زكات گندم و جو و خرما و انگور واجب شد، زراعت و درخت را بفروشد، فروشنده بايد زكات آن ها را بدهد.

مسأله 1546: اگر وزن گندم و جو و خرما و كشمش موقعى كه تر است به اندازه نصاب برسد و بعد از خشك شدن كمتر از اين مقدار شود، زكات آن واجب نيست.

مسأله 1547: اگر گندم و جو و خرما را پيش از خشك شدن مصرف كند در صورتى زكات آنها واجب مى شود كه خشك آنها به اندازه نصاب باشد.

مسأله 1548: خرمائى كه تازه آن را مى خورند و اگر بماند خيلى كم مى شود چنانچه مقدارى باشد كه خشك آن به اندازه نصاب برسد، زكات آن واجب است.

مسأله 1549: گندم و جو و خرما و كشمشى كه زكات آنها را داده اگر چند سال هم نزد او بماند زكات ندارد.

مسأله 1550: اگر گندم و جو و خرما و انگور از آب باران يا نهر يا سدّ مشروب شود يا مثل زراعت هاى مصر از رطوبت زمين استفاده كند، زكات آن ده يك است، و اگر با آب چاه هاى عميق و نيمه عميق و كم عمق آبيارى شود، زكات آن بيست يك است و اگر مقدارى از باران يا نهر يا رطوبت زمين استفاده كند و به همان مقدار از آبيارى با چاه استفاده نمايد، زكات نصف آن ده يك و زكات نصف ديگر آن بيست يك مى باشد يعنى از چهل قسمت سه قسمت آن را بابت زكات بدهند.

مسأله 1551: اگر گندم و جو و خرما و انگور، هم از آب باران يا مانند آن مشروب شود و هم از آب چاه استفاده كند، چنانچه طورى باشد كه بگويند با آب چاه مثلاً آبيارى شده نه باران، زكات آن بيست يك است، و اگر بگويند با آب باران آبيارى شده نه چاه مثلاً زكات آن ده يك است. و احتياط آن است كه در نصف ده يك و در نصف ديگر بيست يك زكات بدهد.

مسأله 1552: مخارجى را كه براى گندم و جو و خرما و انگور كرده است، مى تواند از حاصل كسر كند و چنانچه پس از كم كردن اينها به اندازه نصاب باشد، بايد زكات باقى مانده آن را بدهد.

مسأله 1553: قيمت تخمى را كه براى زراعت پاشيده مى تواند جزء مخارج حساب نمايد، و قيمت موقع پاشيدن، بايد حساب شود.

مسأله 1554: اگر زمين و اسباب زراعت يا يكى از اين دو ملك خود او باشد، نبايد كرايه آنها را جزء مخارج حساب كند، و نيز براى كارهائى كه خودش كرده يا ديگرى بى اجرت انجام داده، چيزى از حاصل كسر نمى شود.

مسأله 1555: اگر درخت انگور يا خرما را بخرد، قيمت آن جزء مخارج نيست ولى اگر خرما يا انگور را پيش از تعلق زكات بخرد، پولى را كه براى آن داده جزء مخارج حساب مى شود.

مسأله 1556: اگر تراكتور و ديگر لوازمى كه براى زراعت لازم است بخرد و به واسطه زراعت به كلى از بين بروند، مى تواند تمام قيمت آنها را جزء مخارج حساب كند،و همچنين است اگر مقدارى از قيمت آنها كم شود مى تواند آن مقدار را جزء مخارج حساب كند، ولى اگر بعد از زراعت چيزى از قيمتشان كم نشود نبايد چيزى از قيمت آنها را، جزء مخارج حساب نمايد.

مسأله 1557: اگر براى سال اول عملى مانند شخم زدن انجام دهد اگرچه براى سال هاى بعد هم فائده داشته باشد بايد مخارج آن را از سال اول كسر كند، ولى اگر براى چند سال عمل كند بايد بين آن ها تقسيم نمايد.

مسأله 1558: كسى كه بدهكار است و مالى هم دارد كه زكات آن واجب شده اگر بميرد، بايد اول تمام زكات را از مالى كه زكات آن واجب شده بدهند، بعد قرض او را ادا نمايند.

مسأله 1559: كسى كه بدهكار است و گندم يا جو يا خرما يا انگور هم دارد، اگر بميرد و پيش از آنكه زكات اينها واجب شود، ورثه قرض او را از مال ديگر بدهند، هر كدام كه سهمشان به حدّ نصاب برسد، بايد زكات بدهد، و اگر پيش از آنكه زكات اينها واجب شود، قرض او را ندهند چنانچه مال ميت فقط به اندازه بدهى او باشد واجب نيست زكات اينها را بدهند، و اگر مال ميت بيشتر از بدهى او باشد، در صورتى كه بدهى او به قدرى است كه اگر بخواهند ادا نمايند بايد مقدارى از گندم و جو و خرما و انگور را هم به طلبكار بدهند، آنچه را به طلبكار مى دهند زكات ندارد و بقيه مال ورثه است و هر كدام آنان كه سهمش به اندازه نصاب شود، بايد زكات آن را بدهد.

مسأله 1560: اگر گندم و جو و خرما و كشمشى كه زكات آنها واجب شده خوب و بد دارد بايد زكات هر كدام از خوب و بد را از خود آنها بدهد و نمى تواند زكات همه را از بد بدهد.

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی

حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی در احکام زکات فطره خود بیان کرد: مالي را که انسان غصب کرده اند و نمي تواند در آن تصّرف کند زکات ندارد.

به گزارش شفقنا، این مرجع تقلید در مسأله 1858 احکام زکات فطره خود اعلام کرد: مالي را که از انسان غصب کرده اند و نمي تواند در آن تصّرف کند زکات ندارد. و نيز اگر زراعتي را از او غصب کنند و موقعي که زکات آن واجب مي شود در دست غصب کننده باشد، موقعي که به صاحبش بر مي گردد زکات ندارد.

احکام زکات

مسأله 1849: زکات نه چيز واجب است: اوّل گندم، دوّم جو، سوّم خرم، چهارم کشکش، پنجم طل، ششم نقره، هفتم شتر، هشتم گاو، نهم گوسفند و اگر کسي مالک يکي از اين نه چيز باشد، با شرايطي که بعداً گفته مي شود بايد مقداري که معّين شده به يکي از مصرفهايي که دستور داده اند، برساند.

مسأله 1850: سلت که دانه اي است به نرمي گندم و خاصيت جو دارد و علس که مثل گندم است و خوراک مردم صنعا مي باشد، زکات هر دو بنابر احتياط واجب بايد داده شود.

شرايط واجب شدن زکات

مسأله 1851: زکات در صورتي واجب مي شود که مال به مقدار نصاب برسد و مالک آن، بالغ و عاقل و آ زاد باشد و بتواند در آ ن مال، تصّرف کند.

مسأله 1852: بعد از آنکه انسان دوازده ماه مالک گاو و گوسفند و شتر و طلا ونقره بود بايد زکات آن را بدهد. ولي از ا وّل ماه دوازدهم نمي تواند طوري در مال تص رّ ف کند که مال از بين برود و اگر تصرّف کند ضامن است و چنانچه در ماه دوازدهم بدون اختيار او بعضي از شرطهاي زکات از بين برود زکات بر او واجب نيست.

مسأله 1853: اگر مالک گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره در بين سال بالغ شود زکات بر او واجب نبست.

مسأله 1854: زکات گندم و جو وقتي واجب مي شود گه به آنها گندم و جو گفته شود و زکات کشکش بنابر احتاط وقتي واجب مي شود که قوره است و موقعي هم که خرما قدري خشک شد، که به او تمر مي گويند، زکات آن واجب مي شود، ولي وقت دادن زکات در گنده و جو موقع خرمن شدن و جدا کردن کاه آنها ودر خرما و کشمش موقعي است که خشک شده باشند.

مسأله 1855: اگر موقع واجب شدن زکات گندم و جو و کشمش و خرما که در مسأله پيش گفته شد، صاحب آنها بالغ باشد بايد زکات آنها را بدهد.

مسأله 1856: اگر صاحب گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره در تمام سال ديوانه باشد، زکات بر او واجب نيست. ولي اگر در مقداري از سال ديوانه باشد و در آخر سال عاقل گردد چنانچه ديوانگي او بقدري کم باشد که مردم بگويند در تمام سال عاقل بوده، بنابر احتياط زکات بر او واجب است.

مسأله 1857: اگر صاحب گاو و گوسفند و شتر و طلا و نقره در مقداري از سال مست يا بيهوش شود، زکات از او ساقط نمي شود. و همچنين است اگر موقع واجب شدن زکات گندم و جو و خرما و کشمش، مست يا بيهوش باشد.

مسأله 1858: مالي را که انسان غصب کرده اند و نمي تواند در آن تصّرف کند زکات ندارد. و نيز اگر زراعتي را از او غصب کنند و موقعي که زکات آن واجب مي شود در دست غصب کننده باشد، موقعي که به صاحبش بر مي گردد زکات ندارد.

مسأله 1859: اگر طلا و نقره و چيز ديگري را که زکات آن واجب است قرض کند و يکسال نزد او بماند، بايد زکات آن را بدهد و بر کسي که قرض داده چيزي واجب نيست.

زکات گندم و جو و خرما و کشمش

مسأله 1860: زکات گندم و جو و خرما و کشمش وقتي واجب مي شود که به مقدار نصاب برسند و نصاب آنها 288 من تبريز و 45 مثقال کم است که 207/847 کيلو گرم مي شود.

مسأله 1861: اگر پيش از دادن زکات از انگور و خرما و غوره آنها و جو و گندمي که زکات آنها واجب شده خود و عيالاتش به مقدار متعارف بخورند يا مثلاً به فقير بدهد، زکات مقداري که مصرف کرده واجب نيست.

مسأله 1862: اگر بعد از آنکه زکات گندم و جو و خرما و انگور واجب شد مالک آن بميرد بايد مقدار زکات را از مال او برهند. ولي اگر پيش از واجب شذن زکات بميرد: هر يک از ورثه که سهم او به اندازهً نصاب است: بايد زکات سهم خود را بدهد.

مسأله 1863: کسي که از طرف حاکم شرع مأمور جمع آوري زکات است؛ موقع خرمن که گندم و جو را از از کاه جدا مي کنند و بعد از خشک شدن خرما و انگور، مي تواند زکات را مطالبه کند و اگر مالک ندهد و چيزي که زکات آن واجب شده، از بين برود بايد عوض آن را بدهد.

مسأله 1864: اگر بعد از مالک شدن درخت خرما و انگور يا زراعت گندم و جو زکات آنها واجب شود؛ مثلأ خرما در ملک او زرد يا سرخ شود، بايد زکات آن را بدهد.

مسأله 1865: اگر بعد از آنکه زکات گندم و جو و خرما و انگور واجب شد، زراعت و درخت را بفروشد، بايد زکات آنها رابدهد.

مسأله 1866: اگر انسان گندم يا جو يا خرما يا انگور را بخرد و بداند که فروشنده زکات آن را داده، يا شک کند که داده يا نه، چيزي بر او واجب نيست. واگر بداند که زکات آن را نداده، چنانچه حاکم شرع معامله مقداري را که بايد از بابت زکات داده شود. اجازه ندهد معامله ان مقدار باطل است. وحاکم شرع مي تواند مقدار زکات را از خريدار بگيرد و اگر معامله مقدار زکات را اجازه دهد، معامله صحيح است و خريدار بايد آن مقدار را به حاکم شرع بدهد ودر صورتي که قيمت آن مقدار را به فروشنده داده باشد، مي تواند از او پس بگيرد.

مسأله 1867: اگر وزن گندم و جو و خرما و کشمش موقعي که تر است به 288 من 45 مثقال کم برسد و بعد از خشک شدن کمتر از اين مقدار شود، زکات آن واجب نيست.

مسأله 1868: اگر گندم و جو و خرما را پيش از خشک شدن در غير آنچه که در مساله 1863 ذکر شد مصرف کند چنانچه خشک آنها به اندازه نصاب باشد، زکات آنها واجب است.

مسأله 1869: خرمائي که تازهآن را مي خورند و اگر بماند خيلي کم مي شود چنانچه مقداري باشد که خشک آن به 288 من و 45 مثقال کم برسد، زکات آن واجب است.

مسآله 1870: گندم و جو و خرما و کشمشي که زکات آنها را داده، اگر چند سال هم نزد او بماند زکات ندارد.

مسأله 1871: اگر گندم و جو و خرما و انگور از آب باران يا نهر مشروب شود يا مثل زراعتهاي مصر از رطوبت زمين استفاده کند، زکات آن ده يک است، واگر با دلو و مانند آن آبياري شود، زکات آن بيست يک است و اگر مقداري از باران يا نهر يا رطوبت زمين استفاده کند و به همان مقدار از آبياري بادلو و مانند آن استفاده نمايد، زکات نصف آن، ده يک و زکات نصف ديگر آن، بيست يک مي باشد يعني از چهل قسمت سه قسمت آن را بابت زکات بدهند.

مسأله 1872: اگر گندم و جو و خرما و انگور، هم از آب باران يا مانند آن مشروب شود و هم از آب دل و يا مانند آن استفاده کند، چنانچه طوري باشد که بگويند با دلو مثلأ آبياري شده نه باران، زکات آن بيست يک است، واگر بگويند با آب باران آبياري شده نه دلو، مثلأ زکات آن ده يک است.

مسأله 1873: اگر گندم و جو و خرما و انگور، هم از آب باران مشروب شود و هم از آب دلو و مانند آن استفاده کند، چنانچه طوري باشد که بگويند آبياريبا دلو و مانند آن غلبه داشته، زکات آن بيست يک است و اگر بگويند آبياري با آب نهر و باران غلبه داشته، زکات آن ده يک است ؛ بلکه اگر نگويند آب باران و نهر غلبه داشته ولي آبياري با آب باران و نهر بيشتر از آب دلو و مانند آب باشد، بنابر احتياط واجب زکات آن ده يک مي باشد. و اگر عرفأ بگويند با هر دو آبياري شده، زکات آن سه چهلم است.

مسأله 1874: اگر شک کند که آبياري با آب باران شده يا آبياري به دلو، بيست يک بر او واجب مي باشد

مسأله 1875: اگر گندم و جو و خرما و انگور با آب باران و نهر مشروب شود و به آب دلو مانند آن محتاج نباشد ولي با آب دلو هم آبياري شود، و آب دلو به زياد شدن محصول کمک نکند، زکات آن ده يک است و اگر با دلو و مانند آن آبياري شود و به آب نهر و باران محتاج نباشد، ولي با آب نهر و باران هم مشروب شود و آنها به زياد شدن محصول کمک نکنند، زکات آن بيست يک است.

مسأله 1876: اگر زراعتي را با دلو و مانند آن آبياري کنند و در زميني که پهلوي آن است زراعتي کنند که از رطوبت آن زمين استفاده نمايند و محتاج به آبياري نشود زکات زراعتي که با دلو آبياري شده، بيست يک و زکات زراعتي که پهلوي آن است، ده يک مي باشد.

مسأله 1877: مخارجي را که براي گندم و جو و خرما و انگور کرده است حتّي مقداري از قيمت اسباب و لباس را که به واسطه زراعت کم شده، مي تواند از حاصل کسر کند. و چنانچه پس از کم کردن اينها به 288 من و 45 مثقال کم برسد، بايد زکات باقيمانده آن را بدهد.

مسأله 1878: قيمت وقتي که تخم را براي زراعت پاشيده مي تواند جزء مخارج حساب نمايد.

مسأله 1879: اگر زمين و اسباب زراعت يا يکي از اين دو ملک خود او باشد، نبايد کرايه آنها را جزء مخارج حساب کند. و نيز براي کارهائي که خودش کرده يا ديگري بي اجرت انجام داده، چيزي از حاصل کسر نمي شود.

مسأله 1880: اگر درخت انگور يا خرما را بخرد، قيمت آن جزء مخارج نيست، ولي اگر خرمايا انگور را پيش ازچيدن بخرد، پولي راکه براي آن داده جزء مخارج حساب مي شود.

مسأله 1881: اگر زميني را بخرد و در ان زمين گندم يا جو بکارد،پولي راکه براي خريدزمين داده جزء مخارج حساب نمي شود، ولي اگر زراعت را بخرد، پولي را که براي خريد آن داده مي تواند جزء مخارج حساب نمايد واز حاصل کم کند،اما بايد قيمت کاهي را که از آن بدست مي آيد از پولي که براي خريد زراعت داده کسر نمايد مثلاً اگر زراعتي را پانصد تومان بخرد وقيمت کاه آن صدتومان باشد،فقط چهارصد تومان آن راميتواند جزء مخارج حساب نمايد.

مساله 1882: کسي که بدون گاو وچيز هاي يگرکه براي زراعت لازم است ميتواندزراعت کند،اگرآنهارا بخرد؛ نبايد پولي راکه براي خريداينها داده جزء مخارج حساب نمايد.

مساله 1883: کسي که بدون گاووچيز هاي ديگري که براي زراعت لازم است نمي تواند زراعت کند، اگر آنها رابخرد و به واسطه زراعت به کلي از بين بروند، مي تواند تمام قيمت آنها راجزء مخارج حساب نمايد و اگر مقداري از قيمت کم شود مي تواند آن مقدار را جزء مخارج حساب کند،ولي اگر بعد از راعت چيزي ازقيمتشان کم نشود،بنابر احتياط واجب چيزي ازقيمت انهارا جزء مخارج حساب ننمايد.

مساله 1884: اگر دريک زمين جو وگندم وچيزي مثل برنج ولوبيا زکات آن واجب نيست کارد،خرجهائي که براي هرمدام انها کرده فقط پاي همان حساب مي شود،ولي اگر براي هردو مخارجي کرده بايدبه هردو قسمت نمايد، مثلاً اگرهردو به يک اندازه بوده، مي تواند نصف مخارج را از جنسي که زکات دارد کسر نمايد.

مسأله 1885: اگر براي سال او عملي مانند شخم زدن انجام دهد اگر چه براي سالهاي بعد هم فائده داشته باشد، بايد مخارج آن را از سال اوَل کسر کند ولي اگر براي چند سال عمل کند بايد بين آنها تقسيم نمايد.

مسأله 1886: اگر انسان در چند شهر که فصل آنها با يکديگر اختلاف دارد و زراعت و ميوه آنها در يک وقت بدست نمي آيد، گندم يا جو يا خرما يا انگور داشته باشد و همه آنها محصول يک سال حساب شود ؛ چنانچه چيزي که اوَل مي رسد به اندازه نصاب يعني 288 من و 45 مثقال کم، باشد، بايد زکات آن را موقعي که مي رسد بدهد و زکات بقيَه را هر وقت بدست مي آيد ادا نمايد و اگر آنچه اوَل مي رسد به اندازه نصاب نباشد، در اين صورت اگر يقين دارد اينکه اکنون بدست آمده است با آنچه که بعدأ بدست مي آيد به اندازه نصاب مي شود باز هم بعد از تعلَق زکات به بقيَه واجب است زکات آنچه را که رسيده همان وقت و زکات بقيَه را مقعي که مي رسد بدهد و اگر يقين ندارد که همه آنها به اندازه نصاب شود، صبر مي کند تا بقيَه آن برسد ؛ پس اگر روي هم به مقدار نصاب شود، زکات آن واجب است و اگر به مقدار نصاب نشود، زکات آن واجب نيست.

مسأله 1887: اگر درخت خرما يا انگور در يک سال دو مرتبه ميوه دهد، اگر در هر مرتبه به مقدار نصاب نباشد، زکات آن واجب نيست، براي اينکه زراعت در هر فصلي مستقلأ مورد حساب قرار مي گيرد و زراعت در دو فصل مثل زراعت دو سال است

مسأله 1888: اگرمقداري خرما يا انگورتازه دارد که خشک آن به اندازه نصاب مي شود، چنانچه به قصد زکات از تازه آن به قدري به مستحق بدهد که اگر خشک شود به اندازه زکوتي 0 باشد که بر او واجب است، اشکال ندارد.

مسأله 1889: اگر زکات خرماي خشک يا کشمش بر او واجب باشد نمي تواند زکات آن را خرماي تازه يا انگور بدهد و نيز اگر زکات خرماي تازه يا انگور بر او واجب باشد، نمي تواند زکات آن را خرماي خشک يا کشمش بدهد، اما اگر يکي از اينها يا چيز ديگري را به قصد قيمت زکات بدهد، مانعي ندارد.

مسأله 1890: کسي که بدهکار است و مالي هم دارد که زکات آن واجب شده اگر بميرد، بايد اوَل تمام زکات آن واجب شده بدهند، بعد قرض او را اداء نمايند.

مسأله 1891: کسي که بدهکار است و گندم يا جو يا خرما يا انگور هم دارد، اگر بميرد و پيش از آنکه زکات اينها واجب شود، ورثه قرض او از مال ديگر بدهند، هر کدام که سهمشان به 288 من و 45 مثقال کم برسد، بايد زکات بدهد و اگر پيش از آنکه زکات اينها واجب شود، قرض او را ندهند، چنانچه مال ميَت فقط به اندازه بدهي او باشد واجب نيست زکات اينها رابدهند و اگر مال ميَت بيشتر از بدهي او باشد، در صورتي که بدهي او به قدري است که اگر بخواهند اداء نمايند بايد مقداري از گندم و جو و خرما و انگور را هم به طلبکار بدهند، آنچه را به طلبکار مي دهند زکات ندارد و بقيَه مال ورثه است و هر کدام آنان که سهمش به اندازه نصاب شود ؛ بايد آن را بدهد

مسأله 1892: اگر گندم و جو و خرما و کشمشي که زکات آنها واجب شده خوب و بد دارد بايد زکات هر کدام از خوب و بد را از خود آنها بدهد و زکات همه را از بد نمي تواند بدهد.

زکات شتر و گاو و گوسفند

مسأله 1905: زکات شتر و گاو و گوسفند غير از شرطهائي که گفته شد دو شرط ديگر دارد:

اوّل: آنکه حيوان در تمام سال بيکار باشد ولي اگر در تمام سال يک هفته هم کار کرده باشد، بنابر احتياط زکات آن واجب است.

دوّم: آنکه در تمام سال از علف بيابان بچرد، پس اگر تمام سال يا مقداري از آن را از علف چيده شده، يا از زراعتي که ملک مالک يا ملک کس ديگر است بچرد زکات بدارد. ولي اگردرتمام سال يک هفته هم ازعلف مالک بخورد،بنابراحتياط زکات آن واجب مي باشد و اگر انسان براي شتر و گاو و گوسفند خود چراگاهي را که کسي نکاشته بخرد ؛ يا اجاره کند، يا براي چراندن در ان باج بدهد، بايد زکات را بدهد.